Filozofia, pojęcia

VII i VI w. w koloniach
TALES - Physis, woda
ANAKSYMANDER z Miletu -„Dzieło o przyrodzie“, pierwszy użył „arche”, bezkres-apeiron; -proces powstawania przyrody polega na wyłanianiu się przeciwieństw, powoduje go wieczny ruch, który jest nieodłączny od materii
ANAKSYMENES – apeironem jest powietrze; -świat jest bezkresny a ruch wieczny
HERAKLIT z Efezu- „wszystko płynie”, „panta rei”, logos, równowaga przeciwieństw, ogień, relatywizm
PITAGORAS – wędrówka duszy, uwięznienie duszy w ciele, dążenie do idei dobra; -filozofia to doskonalenie zarówno umysłu jak i duszy; -należy osiągnąć harmonię duszy i ciała; -wiatem rządzą zasady liczbowe-parzyste (peras) i nieparzyste (apeiron), przeciwieństwa te walczą ze sobą ale nie mogą bez siebie istnieć; -harmonia; -liczba(miara) jako zasada świata; -filozofia-miłość mądrości
SOFISCI-Vw Ateny - PROTAGORAS: -orientacja humanistyczna; -relatywizm; -empiryzm; -konwencjonalizm; -praktycyzm
SOKRATES Ateny - tylko człowiek; -intelektualizm etyczny; -cnota; -ludzie dążą do szczęścia i pożytku, a może dać je tylko dobro, którym jest cnota, która jest jedna, bo każda cnota to wiedza, należy więc jej szukać; -metoda dyskusji-metoda poszukiwania wiedzy: *negatywna-elenktyczna, *pozytywna-maieutyczna; -nierozłączność szczęścia, rozumu i cnoty
PLATON Ateny – „Państwo”, „Uczta”; -anamneza; -idea; -3 dzielna dusza: *pożądliwość; *popędliwość; *rozumność; te 3 poziomy duszy określają cnoty: *umiarkowanie-ograniczanie naszej pożądliwości, aby niestała się ona siłą niszczącą; *męstwo-odpowiednio ukształtowana odwaga, skierowana ku dobru; *mądrość-należy posiadać wiedzę która jest istotna, która oświetla świat człowieka; -2 fazy miłości (Uczta); -3 dzielne państwo, hierarchiczne, stanowe-3 stany odpowiadające 3 częściom duszy; te same cnoty co części duszy: *władcy=mądrość; *strażnicy=męstwo;*rzemieślnicy=panowanie nad sobą; -demiurg
ARYSTOTELES – „Metafizyka”; -traktat filozoficzny; -empiryzm; -hylemorfizm; -dualizm bytu i wiedzy; -„filozofia pierwsza” to nauka o bycie samoistnym i wiecznym; -substancja=forma+materia; -forma jest istotą rzeczy; -4 zasady wyjaśniania:/przyczyny *materialna; *formalna; *sprawcza; *celowa; -forma=energia; -potencja=materia; -eudaimonia; -etyka złotego środka.
STOICYZM –Zenon z Kation: -panteizm; -etyka-łączność szczęścia i cnoty; -szczęście-aby je osiągnąć trzeba opanować zew okoliczności, albo uniezależnić się od nich, trzeba zapanować nad sobą, caniąc cnotę i tylko cnotę mędrzec uniezależnia się od wszelkich niepomyślnych okoliczności, zapewniając sobie szczęście; -łączność mądrości, cnoty, niezależności i szczęścia; -cnota-jest warunkiem szczęścia, jest dobrem najwyższym
EPIKUREIZM – Epikur – hedonizm; -szczęscie jest najwyższym dobrem; -szczęscie polega na doznawaniu przyjemności, a nieszczęście na doznawaniu cierpień; -do szczęścia wystaczy brak cierpienia, bo jest to odczuwane jako przyjemność; -radość życia gł składnikiem szczęścia; -przyjemności zewnętrzne; -trzeba mieć potrzeby i trzeba je zaspakajać; -jedne przyjemności wyst przy braku potrzeb, drugie przy zaspakajaniu potrzeb; -2sposoby na szczęście: cnota i rozum; -rozum jest niezbędny do szczęścia, aby trafnie wybierać przyjemności oraz by kierować myślami; -przyjaźń; -kult życia i pragnienie szczęścia
SCEPTYCYZM – czyli stanowisko zaprzeczające możliwości poznania prawdy; -obalenie fałszu
PATRYSTYKA-nauka Ojców Kościoła, nazwa pochodzi od słowa Patres. Zajmowali się oni kształtowaniem i formułowaniem zasadniczych doktryn chrześcijańskich; -jednym z Ojców był sw. Augustyn.
GNOSTYCY – gnostycyzm-jedna z pierwszych prób mających na celu przetworzenie wiary chrześcijańskiej w wiedzę
APOLOGECI – pierwsi pisarze, którzy na gruncie Ewangelii dążyli do rozstrzygnięcia ściśle wg niej zagadnień filozoficznych.
Św. AUGUSTYN – „Wyznanie”; -dla człowieka celem jest szczęście a filozofia ma je znaleźć; -szczęście dać może jedynie Bóg; -idealny świat jest złączony z Bogiem; -wieczne istnienie jest właściwe tylko Bogu; -illuminacja; -poznanie umysowe ma char intuicyjny, umysł dochodzi prawdy wprost bez rozumowania; -umysł poznaje bóstwo bo sam jest jego częścią; -teocentryzm; -przewaga duszy nad ciałem; -przewaga uczucia i woli nad rozumem; -Bóg jest: *„najwyższym bytem”; *bytem niezależnym; *przyczyną wszelkiego bytu; *przyczyną powstania i przemian świata; *kieruje światem; *dobo najwyższe; *nie jest tylko bytem nieskończonym ale jest osobą godną miłości; *najważniejszym przedmiotem poznania; *”dobrem wszelkich dóbr”; -szczęście może dać jedynie dążenie do Boga; -dusza: *jest substancją samoistną; *nie ma w sobie nic materialnego; *posiada funkcje jak myśl, wola, pamięć; *jest doskonalsza od ciała; *jest nieśmiertelna; *należy dbać o duszę a nie o ciało; -naturę ludzką stanowi nie rozum lecz czynna wola; -wiara i rozum uzupełniają się nawzajem; -teodycea; -historiozofia
Św. ANZELM z Cantenbury- scholastyka; -zadaniem rozumowania nie jest sprawdzać lecz uzasadniać wirę; nie dochodzić prawdy lecz prawdę objawioną objaśniać; -dowód ontologiczny
Św. TOMASZ z Akwinu – chrześcijański arystotelizm; -hierarchiczna koncepcja świata jako drabiny coraz to doskonalszych bytów bytów; -substancjami, czyli samoistnymi bytami są jednostkowe rzeczy; -Bóg jest jedynym bytem koniecznym i niezależnym; -stworzenie jest bytem przypadkowym i zależnym; -forma jest aktem; -materia jest potencją; -istnienie Boga nie jest prawda oczywistą, nie wymagającą dowodzenia, nie jest prawda wrodzoną;-5dowodów na istnienie Boga: *(istnienie ruchu) istnieje pierwsza przyczyna ruchu; *niesamowitość świata) istnieje istota samoistna będąca przyczyną świata; *(przypadkowość rzeczy) istnieje poza nimi istota konieczna; *(istnieją istoty różniej doskonałości) istnieje istota najdoskonalsza; *(powszechna celowość przyrody) istnieje istota najwyższa, rządząca przyrodą a działająca celowo; -dowody te są typu kosmologicznego-założenie że szereg przyczyn nie może iść w nieskończoność, lecz musi istnieć przyczyna pierwsza
POJĘCIA:
„Filozofia pierwsza”-tzn szukająca pierwszych zasad i przyczyn
PHYSIS-Tales-określenie świata zewnętrznego czyli zasad powstania i rozwoju wszechświata.
ARCHE-Anaksymander-początek; -pierwotna zasada rzeczy
APEIRON-Anaksymander-bezkres-bezgraniczność pierwotnej materii
LOGOS-Heraklit-jest to prawo rozumu rządzącego światem; kosmiczna siła; coś co zbiera świat w całość w ten sposób, że przejawia się on jako piękny.
RELATYWIZM-Heraklit – to co istnieje wciąż zmienia własności i przechodzi z przeciwieństwa w przeciwieństwo
KOSMOS-ład, porządek, miara, pewna prawidłowość, która rządzi światem; oznacza też to co dobre, harmonijne, uporządkowane, to co upiększa rzeczywistość.
HARMONIA-Pitagoras – polega na tym że przeciwieństwa istnieją ze sobą w odpowiedniej mierze
LICZBA (miara)-Pitagoras-zasada świata
RELATYWIZM-Sofiści-Protagoras-nie ma powszechnej prawdy, bo jest ona dla każdego inna. Coś co ma charakter względny.
KONWENCJONALIZM-Protagoras-zasady i reguły wg których człowiek żyje są czymś przyjętym w rzeczach określonych społecznie.
PRAKTYCYZM-Protagoras-dążenie do tego aby rozważania i wspierające się na nich działania przynosiły człowiekowi korzyści.
CNOTA-Sokrates-sprawieliwość, odwaga, panowanie nad sobą. Jest największym dobrem i celem człowieka. Cnota jest wiedzą o sprawiedliwości i odwadze, więc można się jej uczyć.
INTELEKTUALIZM ETYCZNY-Sokrates-czyli przekonanie że wiedza jest cnotą, a zło wynika z niewiedzy.
METODA-Sokrates- 2 części: -negatywna-ELENKTYCZNA-uczyła jak usunąć fałszywe przekonania; -pozytywna-MAIEUTYCZNA-jak zdobywać prawdziwe przekonania; -metoda wspólnego szukania, umiejętne zadawanie pytań.
IDEA-Platon-w metafizyce platońskiej, przez występujące w l Mn idee rozumie się tożsame ze sobą, niezłożone, niezmienne i doskonałe byty duchowe, poznawalne rozumowo i będące realnymi odpowiednikami pojęć powszechnych oraz wzorami zmiennych rzeczy materialnych.
ANAMNEZA-wiedza o ideach jest przypomnieniem bo jest zawarta w człowieku od urodzenia; proces rozpoznawnia idej-wyjście z zapomnienia.
2 FAZY MIŁOŚCI-Platon „Uczta”-1 fascynacja pięknem zew, czyli pięknem ciała, jest to faza miłości zmysłowej; 2 faza- fascynacja pięknem wewnętrznym, duchowym, jest to lepsza faza miłości, nie może zrealizować się bez przejścia przez fazę 1.
HYLEMORFIZM-Arystoteles-hyle to materia + morfe czyli forma; to co istnieje w rzeczywistości kłada się jednocześnie z formy (to co nadaje tożsamość) i materii, która stanowi podłoże dla zmieniających się własności. MATERIA jest nośnikiem własności natomiast FORMA gwarantuje tożsamość.
MATERIA-Arystoteles-to co nieuformowan, nieokreślone, jest niepoznawalna, może się zmieniać, ale forma nie zmieni postaci.
FORMA-zawsze jedna; -organizuje materię w niepowtarzalną całość., jest istotą rzeczy, jest siła jest czynnym pierwiastkiem w substancji.Jest energią. zajęła miejsce jakie u Platona idee.
SUBSTANCJA-Arystoteles-forma+ materia
POTENCJA-Arystoteles-(dynamis)dana rzecz może przybierać różne określenia, posiada różne możliwości określenia rzeczywistości.=Materia
EUDAIMONIA-Arystoteles-doskonałość jednostki, czyli osi…ągnięcie optimum jakie człowiek przy swej naturze może osiągnąć.
ETYKA ZŁOTEGO ŚRODKA-Arystoteles- miara między skrajnościami czyli nadmiarem i ubóstwem.
ILLUMINACJA-św. Augustyn – od illuminati - oświecenie- wiedzy Bóg udziela duszy drogą oświecenia, czyli w sposób nadprzyrodzony, jest to dzieło łaski.
TEODYCEA- Augustyn-próba wyjaśnienia i pogodzenia dobroci Boga z jego zezwoleniem na zło.
HISTORIOZOFIA- Augustyn – włączenie historii do rozważań filozoficznych. Św. Augustyn pojmował dzieje świata jako zmaganie się dobra ze złem, czyli „państwa bożego” civitas Dei z „państwem ziemskim” czyli civitas terrena.
ONTOLOGIA – nauka o bycie
SCHOLASTYKA- św. Anzelm – jest dążeniem do rozumowego wyjaśnienia prawd wiary a tym samym dążeniem do uczynienia ich bardziej przekonywującymi. Ojcem scholastyki był sw. Anzelm.
DOWÓD ONTOLOGICZNY- św. Anzelm – polega na wykazaniu, że samo pojęcie istnienia czegoś zawiera w sobie konieczność istnienia tej rzeczy.
ARCHE Filozof
Bezkres - anaksymander
Idea - Platon
Ogień - heraklit
Woda - tales
Byt;liczby – pitagoras
Powietrze - anaksymenes

BÓG
Arystoteles-myślenie myślenia
Św.Augustyn –nieskończona osoba
Platon – demiurg
Św. Tomasz – tożsamość istoty i istnienia.
„Wszystko co jest zjawiskiem dal ludzi, to istnieje”-Protagoras
„Wszystkich rzeczy miarą jest człowiek” – Protagoras
„Wiedza niewiedzy”-Sokrates
„Najwięcej przyjemności ma ten, kto ma najmniej potrzeb” –Epikur
„Nie uczty i pochody świąteczne, rozkosze podniebienia przy zastawnych stołach czynią życie słodszym, lecz trzeźwy rozum, który…odrzuca błędne mniemania, najwięcej niepokoju sprawiające duszy”-Epikur