Kształtowanie się stosunków międzyludzkich w firmie

Społeczne warunki pracy
Społeczne warunki pracy – to czynniki z jakimi człowiek styka się w środowisku pracy, mogą one wywierać pozytywny, neutralny bądź negatywny wpływ na pracownika. Do warunków tych należy zaliczyć stosunki międzyludzkie w organizacji, system motywacji i partycypacji, klimat organizacji.
Rodzajem społecznych warunków pracy są:
• stosunki międzyludzkie w organizacji (formalne i nieformalne), które obejmują relacje między:
a) pracodawca – pracownik
b) pracownik – pracownik
Relacje te mają wpływ na efektywność pracy, gdyż dobra atmosfera, klimat współpracy i zaufania sprzyjają wydajność pracowników. W organizacji, w której panują przyjazne stosunki pomiędzy wyżej wymienionymi podmiotami praca jest przyjemnością, w przeciwnym przypadku, kiedy te relacje nie są najlepsze rodzą się konflikty i demobilizacja do efektywnej pracy:
• polityka przedsiębiorstwa prowadzona w stosunku do pracowników, która obejmuje politykę zarządzania personelem. Definiuje ona wyznawane przez przedsiębiorstwo wartości dotyczące sposobów traktowania pracowników. Polityka ta stwarza struktury, w których podejmowane są spójne decyzje, i promuje sprawiedliwość w traktowaniu pracowników. Zarządzenie personelem może odnosić się do następujących koncepcji:
a) jakość życia w pracy: świadome i ciągłe dążenie do poprawy jakości życia w pracy jako sposobu zwiększenia motywacji i poprawy warunków. Obejmuje ono maksymalne zwiększenie zadowolenia, jakie ludzie uzyskują z wykonywanej pracy, ograniczenie monotonii, zwiększenie różnorodności i odpowiedzialności, delegowanie uprawnień oraz unikanie sytuacji, w których ludzie pracują w zbyt dużym stresie,
b) warunki pracy: stwarzanie zdrowych, bezpiecznych i na ile to możliwe miłych warunków pracy,
c) sprawiedliwość: równe, sprawiedliwe i bezstronne traktowanie pracowników. Obejmuje ono ochranianie osób przed niesprawiedliwymi decyzjami podejmowanymi przez kierownictwo,
d) dyscyplina: polityka dotycząca dyscypliny powinna podkreślać, że pracownicy mają prawo wiedzieć, czego się od nich oczekuje i co może się stać, jeśli naruszą zasady obowiązujące w organizacji.

Relacje w pracy
W pracy skuteczność w kontaktach interpersonalnych jest nie mniej ważna niż w rodzinie i innych relacjach międzyludzkich. Umiejętność porozumiewania się jest najważniejszą umiejętnością, jaką powinien się wykazywać kandydat na przyszłego pracownika – ważniejsza nawet od umiejętności technicznych czy pracy na komputerze.
Relacje w pracy bywają bardzo różne. Każdy z nich posiada specyficzne cechy i stawia konkretne wyzwania. Wyróżniamy tu:
 porozumiewanie się oficjalne – interakcje, które przebiegają drogą formalna;
 porozumiewanie się oddolne – obejmuje kontakty podwładnego z szefem;
 porozumiewanie się odgórne – obejmuje wiadomości od menedżerów do podwładnych;
 porozumiewanie się poziome – zachodzi pomiędzy pracownikami, których nie łączą zależności podwładny-przełożony;
 porozumiewanie się nieformalne – opiera się na przyjacielskich stosunkach, wspólnych interesach zawodowych i osobistych oraz na podobieństwie. Poprzez ujawnienie osobistych wiadomości i częste kontakty zarówno w pracy, jak poza nią, tworzą się przyjacielskie więzi. Mogą ich łączyć także związki uczuciowe.
Porozumiewanie się w miejscu pracy nie zawsze daje się łatwo zakwalifikować. Zdarza się, że w określonej relacji zawodowej musimy wybierać pomiędzy formalnym a nieformalnym sposobem porozumiewania się. Partnerzy, których kiedyś łączyło uczucie, a nadal łączą relacje zawodowe, mogą napotkać trudności w porozumiewaniu się. Wielu pracowników niezręcznie czuje się w sytuacji, kiedy kolega awansuje, ponieważ zmieniają się wtedy reguły porozumiewania się. Jak z tego wynika, cechy kompetentnego porozumiewania się, samoobserwacja i szeroki repertuar zachowań – są tak samo ważne w pracy, jak w innych środowiskach.

Relacje w pracy
Praca w zespołach stanowi istotę każdej niemal działalności zawodowej. Każdy, kto ma doświadczenie w pracy zespołowej, wie, że dobre relacje osobiste stanowią podstawę sprawnie funkcjonującego zespołu. Cechą, która wyróżnia dobre zespoły, jest klimat współpracy, zaufania i wzajemnego wspierania się członków, którzy bez wątpienia muszą posiadać fachowe umiejętności zawodowe, jednak nie mniej ważne są ich umiejętności interpersonalne.
Kultury zespołów pracowniczych obejmują różne wymiary komunikacji: towarzyskość (przyjazną lub chłodną), podział władzy (w rękach autorytetu albo rozdzieloną pomiędzy członków grupy), tolerancję dla nowych pomysłów (otwartą lub z rezerwą), sposoby rozwiązywania konfliktów (bezpośrednie lub pośrednie), wsparcie emocjonalne (bardziej i mniej szczodre). Wzajemne traktowanie się współpracowników, a także ich nastawienie do pracy mogą ogromnie zróżnicować jakość czasu spędzonego w pracy.
Najczęstszy rodzaj wpływu interpersonalnego stanowi siła autorytetu, który bierze się z sympatii i szacunku członków grupy. Osoby posiadające rozwinięte umiejętności interpersonalne najczęściej mają dużą siłę autorytetu, dzięki czemu mogą wpływać na funkcjonowanie grupy. W obszarze siły autorytetu występują największe napięcia pomiędzy liderem grupy a jej wpływowymi uczestnikami. Niepopularny menedżer, korzystając ze swoich uprawnień, używa kar i nagród, aby nakłonić członków grupy do posłuszeństwa. Osoba, która cieszy się popularnością w grupie nie wynikają z jej formalnie tytułu do rządzenia, lecz z szacunku, jakim darzą ją inni, sprawia, że inni chętnie współpracują.

Komunikowanie
Zarządzanie komunikacją wewnętrzną, służy między innymi: kształtowaniu postaw lojalności oraz wzbudzania zaufania i zrozumienia dla polityki zarządu. Celem tej komunikacji jest również tworzenie sprzyjającej atmosfery pracy, która nie tylko zapobiegałaby konfliktom i likwidowała poczucie zagubienia i niepewności pracowników, ale także zwiększała ich motywację. Pracownicy, którzy identyfikują się ze swoją firmą, nie tylko znacznie lepiej odnoszą się do siebie wzajemnie, ale także lepiej traktują klientów i interesantów.

Relacja pracodawca-pracownik
Potwierdzono badaniami, że odpowiednia płaca nie jest już dla pracowników najważniejszym wyznacznikiem satysfakcji. Chcą oni być doceniani także w inny sposób. Pragną, by traktowano ich indywidualnie, wykazywano zrozumienie dla ich potrzeb i przejściowych problemów osobistych, a także by zadbano o możliwości samorozwoju i to niekoniecznie związanego bezpośrednio z wykonywanym zawodem. Pracownicy oczekują informacji. Dostarczając ją, okazuje się im zaufanie i szacunek, dzięki czemu poziom ich motywacji do pracy wzrasta. Pracownicy chcą być traktowani jak równorzędny partner, który ma swój udział w rozwoju firmy. Wykorzystanie odpowiednich działań sprzyja lepszemu poznaniu się pracowników oraz wzmacnia ich poczucia jedności. Stosując odpowiednie działania, dąży się do tego, by ukazać pracownikom, że ich interes prywatny może pokrywać się z interesem firmy, i że jeśli tylko będą oni postępować odpowiedzialnie i lojalnie, przyniesie to korzyści wszystkim.
Komunikacja wewnętrzna sprzyja wzrostowi efektywności pracy. Poinformowani pracownicy czują się ważni i wartościowi, lepiej zmotywowani do wykonywania powierzonych im zadań. Utożsamiają się z firmą i mają poczucie odpowiedzialności za nią. Częściej także wykazują się własną inicjatywą.

Do najczęściej wymienianych barier sprawnej komunikacji w firmie należą:
 Lekceważenie znaczenia komunikacji – kierownictwo nie rozumie, jak ważna jest komunikacja i jej wpływ na efektywne funkcjonowanie firmy.
 Zahamowania osobiste – wynikające z poczucia niższości, strachu, trudności w wyrażaniu uczuć.
 Myślenie o kategoriach statusu – kto ma informację, ma władzę i prestiż, dlatego wielu nie chce się nią dzielić z innymi; wyniosła i lekceważąca postawa menedżerów, którzy utrudniają przystęp do siebie, unikają spotkań z pracownikami.
 Rywalizacja – zarówno między pojedynczymi osobami jak i całymi działami (wewnętrzna konkurencja).
 Brak określonych umiejętności – niewłaściwy sposób wysławiania się, brak umiejętności słuchania.
 Trudności w zrozumieniu na gruncie fachowym – niezrozumienie wyrażeń specjalistycznych.
 Niespójność komunikacyjna – często odnosi się do działalności zarządów i polega na tym, że co innego się mówi, a co innego robi; jeśli w firmie istnieją braki w komunikacji, działa to na pracowników frustrująco, jeśli natomiast jest ona niespójna, to działa demoralizująco.
 Zły system informacyjny – może to być brak lub niedostateczne wykorzystanie istniejących narzędzi, ale także ich nadmiar, który prowadzi do powstania szumu informacyjnego.

Najważniejsza w tym całym procesie jest zmiana nastawienia pracodawcy, który powinien bardziej angażować się w procesie komunikacji.
Ogólna zasada mówi o tym, że im większa jest firma, tym większa powinna być w nim różnorodność wykorzystywania środków komunikacji zarówno wertykalnej, jak i horyzontalnej.

Do najczęściej wykorzystywanych narzędzi komunikacji wewnętrznej należą:
 Bezpośrednie rozmowy informacyjne – tworzy je cały system spotkań pracowniczych, który nosi często miano briefingu (odprawa, pouczenie). Mogą to być zarówno rozmowy w małych, jak i dużych grupach, w ramach jednego działu bądź kilku. Mogą one przybrać postać uporządkowanych narad bądź dyskusji panelowych, a nawet burzy mózgów.
 Godziny konsultacji z pracodawcą – jest to specyficzna odmiana spotkań bezpośrednich; można wyznaczyć dni i godziny, w których pracodawca będzie tylko do dyspozycji pracowników. W tym czasie mogą oni przyjść i zgłosić wszelkie swoje spostrzeżenia i uwagi.
 Tablice informacyjne.
 Gazety pracownicze – podstawowym zadaniem gazet pracowniczych (zwanych także gazetkami wewnętrznymi lub zakładowymi) jest prezentacja firmy, jej celów strategicznych i planów na przyszłość. Gazety pracownicze obok informowania pełnią ważną funkcję integracyjną.
 Skrzynki na pomysły – wykorzystanie może pomóc w sytuacji, gdy pracownicy z różnych względów boją się osobiście zgłosić zastrzeżeń.
 Mąż zaufania – w firmie można stworzyć specjalne stanowisko dla osoby cieszącej się powszechnym szacunkiem, gotowej do pośredniczenia w trudnych sprawach, nie zawsze możliwych do załatwienia drogą formalną.
 Telefon informacyjny.
 Radiowęzeł zakładowy.
 Telewizja zakładowa.
 Intranet – polega na przekazywaniu informacji za pomocą wewnętrznej sieci komputerowej (wewnętrzna poczta elektryczna).
 Formy drukowane, np. broszury o tematyce socjalnej, plakaty, ulotki oraz listy.

Innymi instrumentami polepszającymi stosunki międzyludzkie w firmie są:
• Instrumenty sprzyjające tworzeniu miłej atmosfery pracy – może to być dbałość o żywe rośliny, o estetykę i czystość wewnątrz, o odpowiednią kolorystykę i dekorację pomieszczeń. Funkcję tę pełnią też drobne gesty na co dzień, jak kawa, napoje, owoce na koszt firmy, drobne upominki dla pracowników (np. z okazji imienin).
• Celebrowanie świąt – polega ono na okazywaniu przez firmę zadowolenia z powodu pewnych osiągnięć i realizowane jest głównie poprzez organizację spotkań okolicznościowych. Mogą one mieć charakter oficjalny, jak i luźny, mogą trwać cały dzień albo kilka minut.
• Imprezy integracyjne – w nieformalnych rozmowach, miłej atmosferze, z daleka od miejsca pracy łatwiej pokonać bariery, zapomnieć o porozumieniach i problemach.
• Imprezy rodzinne – w wielu firmach organizuje się co jakiś czas imprezy, na które zaprasza się także rodziny pracowników.
• Szkolenia, treningi – chociaż podstawowym celem szkoleń jest zdobycie przez pracowników określonych umiejętności, to jednak warto też znaleźć czas na przekazywanie informacji o firmie, jej polityce oraz wyznawanych wartościach. Szkolenia, szczególne te wyjazdowe, ułatwiają nawiązywanie kontaktów, burza bariery i zahamowania, zwiększają nie tylko wydajność, ale także zaangażowanie pracowników.
• Udogadnianie wspomagające opiekę nad dziećmi.
• Dbałość o kondycję fizyczną swoich pracowników, np. wykupywanie dla pracowników karnetów na basen, korty czy salę gimnastyczną. Konsekwencją tych działań może być np. organizowanie zawodów portowych, bądź udział w rozgrywkach międzyfirmowych.

Atmosfera w biurze
Budowanie dobrych stosunków międzyludzkich i dbanie o przyjazny klimat wewnątrz organizacji sprzyja rozwojowi firmy. Istnienie bowiem, harmonijnego, bezpiecznego psychicznie środowiska pracy w wyraźny sposób poprawia samopoczucie pracowników i motywuje ich do lepszego wykonywania powierzonych im zadań. W takim miejscu nie pracuje się tylko dla pieniędzy.
Dobra atmosfera w pracy to skarb. Pracodawcy, którzy to rozumieją wiedzą też, że zadowolony pracownik, który z radością i bez stresu przychodzi rano do biura to największy kapitał dla firmy. Dlatego właśnie dbanie o jego dobry nastrój i samopoczucie powinno znajdować się na liście priorytetów tak samo ważnych dla pracodawcy, jak zdobycie nowego kontraktu czy pomyślny rozwój wdrażanego właśnie projektu.
Zadowoleni pracownicy lepiej wykonują swoje obowiązki, mniej chorują, bardziej identyfikują się z firmą i jej celami, a praca nie jest dla nich jedynie narzędziem do osiągania innych celów, ale staje się wartością samą w sobie.
Bardzo wiele osób w polskich firmach narzeka na złą atmosferę w pracy, brak szacunku dla pracownika, stres, agresję czy wręcz mobbing. Tymczasem przyjazne, ciepłe stosunki międzyludzkie w firmie to dobre ogólne, o które musza dbać obie strony jednocześnie: zarówno pracownicy, jak i pracodawcy, jednak to ci ostatni mają więcej możliwości, by sprawie nadać odpowiednią rangę.

Zadowoleni pracownicy najlepszą wizytówką firmy
Atmosfera pracy ma znaczenie nie tylko dla jakości działań wewnątrz organizacji, ale także – co bardzo ważne – dla wizerunku firmy na zewnątrz. Tylko zadowoleni, w pełni identyfikują się z firmą pracownicy są w stanie głęboko zaangażować się w powierzone im sprawy i w rezultacie doprowadzić do pełnego zadowolenia klientów.
Wśród czynników przyciągających kandydatów do pracy w nowej firmie, na pierwszym miejscu znajduje się właśnie dobra atmosfera pracy. Ważne są również rozsądne, a co najważniejsze, czytelne dla każdego pracownika zasady, które nie rodzą problemów i pozwalają się skupić na tym, co najważniejsze, czyli wykonywaniu zadań.
Najtrudniejsza do uzyskania w firmie jest atmosfera, gdy ludziom bardziej zależy na wynikach całej firmy niż własnym komforcie. W takiej sytuacji cały zespół (a nie tylko manager) pilnuje celowości i efektywności wszystkich działań. Członkowie takiego zespołu nie boją się taktownie zwracać sobie nawzajem uwagi na temat sposobu pracy, jej efektów, ewentualnych rzeczy do poprawienia.

Wiara w pracownika
Z punktu widzenia kadry kierowniczej dobra atmosfera pracy jest bardzo ważnym elementem w procesie motywowania pracownika do osiągnięcia lepszych wyników. Mało wydajny jest pracownik lekceważony, nie lubiany przez kierownika, nienawidzący swojej pracy i wszystkich dokoła, wściekły na szefa i nie potrafiący porozumieć się z kolegami.
W niektórych firmach są kultywowane dobre praktyki biznesowe, istnieją dobre relacje między pracodawcą a pracownikiem i wzajemnie pomiędzy pracownikami, jest poczucie przynależności do pewnej wspólnoty, realizującej jeden cel, co przekłada się na wyniki finansowe. Wbrew pozorom, nieetycznymi metodami wcale nie jest łatwiej osiągnąć sukces finansowy, a jeżeli, to na krótką metę. Większość przedsiębiorców nie odkryła jeszcze wagi funkcji pracodawcy i faktu, że dobre relacje w pracy przekładają się długofalowo na efekty ekonomiczne, dlatego, że chcąc utrzymać się na rynku przez dłuższy czas, trzeba mieć zgraną załogę, wyzwolić w ludziach twórczość, innowacyjność. To jest możliwe jedynie w dobrym klimacie. Jeżeli ludzie czują się zastraszeni, jeden drugiego się boi, rodzi się podejrzliwość, to nigdy pracownicy nie będą twórczy. Prawidłowe stosunki międzyludzkie są wartością sama w sobie, czymś, co określa się mianem kultury organizacyjnej przedsiębiorstwa, a jako produkt uboczny przekładają się na efekty ekonomiczne firmy.