Żywiołowy postęp techniczny doprowadził do wielu osiągnięć ekonomicznych, wnosząc równocześnie elementy zdecydowanie szkodliwe dla zdrowia człowieka. Zdrowie ludzkości jest obecnie na całym świecie coraz bardziej zagrożone przez zmieniające się na niekorzyść człowieka warunki jego bytowania.
Świadomość szkodliwości siedzącego trybu życia, jednostronności ruchowej w wykonywaniu pracy zawodowej, wadliwego odżywiania, otyłości i bezruchu wzmogła akcję ochrony zdrowia poprzez odpowiednie przeciwdziałanie zagrożeniom. Jednym z aspektów zapobiegania o doniosłym znaczeniu społecznym jest rekreacja stosowany przez człowieka w obronie własnego zdrowia fizycznego i psychicznego.
Współczesna medycyna przyczynia się do przedłużenia życia człowieka, ale o tym jednak, czy będziemy żyli dłużej, decydujemy w dużej mierze sami. Obojętny stosunek do własnego ciała i bierne uleganie ułatwieniom cywilizacyjnym oznaczają milczącą zgodę na redukcję życia biologicznego i trwałe przyzwyczajanie do wykonywania minimum wysiłku fizycznego. To z kolei prowadzi od zdrowia do choroby, od sprawności do niedołęstwa. Zmiany te polegają na przedwczesnym starzeniu się fizycznym i psychicznym. Zmieniają się wskaźniki fizjologiczne: zmniejsza się wydolność oddechowa, sztywnieje kręgosłup i zmniejsza się zakres ruchu w poszczególnych stawach.
Różnorodne formy rekreacji dostępne są dla człowieka przez cały czas i tylko od niego zależy czy sięgnie po jedną lub kilka z nich.
Rekreacja
Rekreacja jest to odnawianie sił fizycznych i psychicznych człowieka za pomocą rozmaitych form aktywności umysłowej lub fizycznej, ale innych niż wynikające z obowiązków codziennego życia: edukacyjnych, zawodowych, rodzinnych, społecznych oraz potrzeb bytowych.
Do rekreacji należą takie formy aktywności jak: sport, hobby, turystyka, nauka dla przyjemności, uprawianie sztuki czy też rozwijanie innych zainteresowań.
Rodzaje aktywności rekreacyjnej:
1. bierna
2. czynna
a) fizyczna, ruchowa,
b) kulturalno-oświatowa.
Rekreacja jest to upowszechnianie wzorów, tworzenie różnorakich modeli organizowania czasu wolnego, kształtowanie nawyków, przyzwyczajeń i postaw. Musi to być działanie kompleksowe, obejmujące trzy sfery aktywności człowieka:
poznawcza,
emocjonalną,
motoryczną.
Rekreacja posiada wiele zasadniczych funkcji, ale ogólnie przyczynia się do zdrowia zarówno psychicznego, jak i fizycznego człowieka- jego walorów intelektualnych, emocjonalnych i somatycznych oraz motywów, którymi kieruje się w dążeniu do lepszej pracy i postępu.
Aktywność codzienna
Bardzo dużo ludzi twierdzi, że sport to zdrowie i trudno temu zaprzeczać. Codzienna, najlepiej poranna gimnastyka zapewnia nam dobre samopoczucie. Czujemy się wtedy rześko, nie jesteśmy znużeni i chce nam się żyć. Codzienna kilkuminutowa poranna gimnastyka przy otwartym oknie, powoduje lepsze dokrwienie i rozbudzenie całego organizmu.
Systematyczna i codzienna gimnastyka poprawia postawę, przyczynia się do zachowania płynności i harmonii ruchów, wzmacnia aparat więzadłowy stawów, powoduje równomierny rozwój mięśni, zwłaszcza mało używanych w pracy codziennej. Odpowiednio dobrane ćwiczenia mają korzystny wpływ na czynności narządów wewnętrznych, takich jak: serce, płuca, przewód pokarmowy, powodują lepsze ich ukrwienie.
Codzienna aktywność powinna opierać się także na odbywaniu spacerów; na przykład zamiast autobusem czy samochodem, do pracy czy szkoły powinniśmy udać się pieszo, lub w miarę możliwości rowerem. Dla osób mieszkających niedaleko miejsca zatrudnienie taki codzienny spacer lub przejażdżka może mieć zbawienne znaczenie dla zdrowia, ponieważ 4000 kroków przebytych codziennie może zapewnić dobre samopoczucie i wspaniały stan organizmu przez wiele lat.
Warto także pokusić się o poranny jogging, który uprawia wielu artystów i nie można im zarzucić złej kondycji fizycznej. Do każdodniowej rekreacji możemy wliczyć także ćwiczenia oddechowe lub jogę, które w razie nieodpowiedniej pogody na jeżdżenie rowerem czy jogging, można uprawiać w domu, a z pewnością przyczynią się do polepszenia samopoczucia i oderwania na chociażby kilka chwil od szaleństwa życia.
Codzienna gimnastyka, w miarę regularne marsze lub biegi, jazda na rowerze czy pływanie to naturalne i bezpieczne formy ruchu, pozwalające zachować zdrowie, poprawić kondycję psychofizyczną i ogólne samopoczucie. Można je uprawiać niezależnie od pory roku, w każdym wieku, indywidualnie, z rodziną lub grupą znajomych i nie wymagają nadzwyczajnego przygotowania sprawnościowego.
Do codziennej rekreacji warto wliczyć także takie zajęcia, jak wizyta w teatrze, kinie lub muzeum. Możemy rozwijać nasze zainteresowania poprzez malarstwo, fotografię, spotykanie się ze znajomymi na mini golfie lub wędrówki po lesie, grzybobrania, wędkowanie. Możemy spędzać czas czytając porywające powieści i też będzie to forma rekreacyjna, której warto poświęcić czas, zamiast biernego spędzania czasu przed telewizorem lub bezowocnego grania w gry komputerowe.
Umiarkowana, dozowana aktywność fizyczna w wymiarze co najmniej 30 minut dziennie, wpleciona w styl życia, jest istotnym czynnikiem wzmacniania zdrowia. Promując ćwiczenia i aktywność fizyczną tworzymy ważną argumentację i szansę zjednania nowych zwolenników aktywności fizycznej nie tylko w postaci sportu, wychowania fizycznego i turystyki, ale też użytkowej aktywności fizycznej jak poruszanie się pieszo, korzystanie z roweru zamiast samochodu, pracy na działce, używania narzędzi mechanicznych zamiast automatycznych, jeżeli jest to możliwe itp., które mogą służyć zdrowiu, spełniając minimum niezbędnej aktywności fizycznej.
Warto więcej uwagi poświęcić turystycznym formom rekreacji także w życiu codziennym, turystyce aktywnej i kwalifikowanej jako wartościowym i atrakcyjnym sposobom spędzania czasu. Turystyka cieszy się większą popularnością w skali populacyjnej w porównaniu z rekreacją fizyczną lub sportem.
Codzienna aktywność rekreacyjna rodziny
Rekreacja jest coraz częściej wykorzystywana przez rodziny jako sposób spędzania wolnego czasu środek wychowywania dzieci w rodzinie. Wspólne przebywanie w czasie wolnym jest doskonałym sposobem na integrację rodziny, przekazanie w warunkach zabawy wartości wychowawczych i specyficznych umiejętności w zakresie gier, zabaw ruchowych, i inicjacja sportu.
Nawet najbardziej zajęci rodzice powinni znaleźć czas na wspólne spacery, wyjazdy w plener, gdzie najlepiej urozmaicać i wypełniać czas różnymi zabawami ruchowymi, ćwiczeniami lub sportami - stosownie do wieku dzieci i umiejętności rodziców.
Rekreacja w rodzinie jest przedszkolem i pierwsza szkołą rozwoju ruchowego poprzez zabawy i gry ruchowe oraz turystyczne formy rekreacji. Jest przyjemnym i pożytecznym dla każdego oddzielnie i dla rodziny jako podstawowej komórki społecznej sposobem wspólnego spędzania wolnego czasu, tak potrzebnego dla rozwoju psychofizycznego i emocjonalnego dziecka oraz prawidłowego funkcjonowania rodziny.
W ramy tej aktywność wchodzą różnorodne zajęcia, dzielone zarówno ze względu na porę roku, jak i bez względu na nią i panującą pogodę. Mogą to być co weekendowe wycieczki rowerowe lub turystyczne po regionie, wspólna gra w siatkówkę albo badmintona, wizyta w teatrze lub regionalnym muzeum, czytanie książki, albo poranna gimnastyka.
W grę wchodzą tu także gry i zabawy ruchowe organizowane ze względu na wiek dzieci lub ich zainteresowania, bo należy zając inną zabawą dziecko 3 letnie, a inną młodzież.
Dni wypełniane wycieczkami połączonymi ze zwiedzaniem zabytków historycznych, obiektów kulturalnych, interesujących tras turystycznych kajakiem, czy na rowerze, wreszcie różnymi zajęciami ruchowymi i sportami stanowią dla rodziny duże możliwości i szanse wspólnych przeżyć, które łączą, stanowiąc dla młodego pokolenia cenny wzór do naśladowania i kontynuowania w przyszłości.
Rekreacja zimą
Jedną z form aktywnego spędzania czasu wolnego zimą jest na przykład korzystanie z usług oferowanych przez fitness kluby. Dotyczy to przede wszystkim mieszkańców dużych aglomeracji, gdzie zakres tego typu usług, związany z popytem na nie jest znacznie większy niż w mniejszych miastach.
To właśnie głównie w dużych miastach, gdzie tempo życia i pracy jest największe, ludzie narażeni są na przeciążenia psychiczne, stres, niewłaściwe odżywianie oraz deficyt ruchu (tzw. hipokinezja). Wymienione tu czynniki mogą być przyczyną wielu dolegliwości określanych ogólnym mianem chorób cywilizacji.
Formy aktywnego odpoczynku, jakie proponują fitness kluby, stanowią naturalne sposoby zachowania i przywracania zdrowia oraz równowagi zarówno wewnętrznej, jak i w relacji: człowiek – środowisko, i są świetnym pomysłem na spędzanie czasu podczas pogody, która uniemożliwia rekreację na świeżym powietrzu.
Ale zimą aktywnie czas można spędzać nie tylko w pomieszczeniu. Nie zapominajmy o tak wielkich przyjemnościach, jak narty i łyżwy. Zimowy wypoczynek w górach – czy to na nartach, czy na pieszych wycieczkach jest dużą atrakcją. Kto wie, czy nie większą niż letnie wędrówki.
Polska nie jest krajem, w którym przeciętny obywatel ma szansę uprawiać każdy sport, na jaki tylko ma ochotę jedyną przeszkodą może być brak odpowiednich obiektów. Lodowisk w naszym kraju jest jak na lekarstwo. Te które są nie nadaję się na przykład do uprawiania hokeja.
Najpopularniejszymi sportami zimowymi w naszym kraju są niekwestionowanie narciarstwo i snowboarding. Dzięki sukcesom Adama Małysza, coraz więcej osób zaczyna uprawiać również skoki narciarskie. Może niektórych to zaskoczy, ale jednym z bardziej popularnych sportów zimowych jest saneczkarstwo. Nie mówię tu jednak o saneczkarstwie sportowym, ale o zwykłym, rekreacyjnym zjeździe z górki.
Zimą można także poświęcić się rekreacji kulturalnej, odwiedzić ciekawe miejsca w mieści i okolicy, poświęcić czas na czytanie książek, lub pozwolić sobie na odrobiną szaleństwa i za pomocą dłoni namalować farbami na jednej ze ścian pokoju co tylko dusza zapragnie i czego tylko człowiekowi brak.
Rekreacja latem
W tym miejscu należy odrzucić ciepłe ubrania, wziąć plecak i wyjść na dwór, a najlepiej udać się na zasłużony urlop i stać się turystą.
Uprawiając turystykę, bez względu na to jaka jest to forma, ludzie poszerzają swoje horyzonty, podnoszą swój poziom wiedzy, a także przyczyniają się do wzrostu poziomu wykształcenia. Dzięki podróżom turystycznym ludzie mają możliwość zobaczenia świata, mogą poznać ciekawe zjawiska do tej pory nigdzie nie widziane.
Turystyka to przede wszystkim zdrowie, a jeśli zdrowie to na pewno połączone ze sportem. Jeśli weźmiemy pod uwagę turystykę zdrowotną to głównym jej celem będzie odnowa sił, jest to oczywiście uzależnione od stanu zdrowia i możliwości turysty. Rozsądnie uprawiany sport oraz turystka służą celom społecznie wartościowym jak i wychowawczym. Jak na przykład zmaganie się z przeciwnościami oraz przeszkodami, występujące w działalności sportowej tak i turystycznej pomaga nam wyrabiać silną wolę.
Uprawiając turystykę możemy poprawić nasz stan zdrowia, miło spędzić czas i zanotować w pamięci niezapomniane wrażenia z pobytu w ciekawych miejscach i z robienia niezwykłych rzeczy.
Znana jest szeroka gama sportów i zajęć, które można uprawiać w wolnym czasie, a trakcie wyjazdu lub w mieście, na świeżym powietrzu, samemu, a także w gronie przyjaciół czy rodziny. Można także udać się na pływalnie, albo w miarę możliwości na jezioro i korzystać z uroków pływania, a może nawet pływania kajakiem lub na nartach wodnych.
Czym byłyby wakacje i obozy bez atrakcji. Dzięki nim nasze wakacje stają się dynamiczne, gdy w grę wchodzą takie zajęcia, jak na przykład najpopularniejsze obecnie:
żeglarstwo,
nurkowanie,
pole namiotowe,
rejsy morskie,
quady,
skutery,
wędkarstwo morskie,
wyprawy na ryby.
Jeśli nie wczasy za granicą, dobrą formą rekreacji może okazać się pobyt na campingu, pielęgnowanie działki albo wycieczki rowerowe po okolicy.
Camping to zewnętrzna aktywność rekreacyjna. Polega na tym, że ludzie uciekają od cywilizacji, by podziwiać naturę i nocować na campingach. Kamperzy mogą używać namiotów, prymitywnych struktur, przyczepy campingowe albo samochodów kampingowych. Kamping to aktywność, w której miejsce do spędzania wolnego czasu jest wyznaczone przez prawo, by nie niszczyć środowiska.
Kamping jako aktywność rekreacyjna stał się popularny na początku wieku XX. Kampingi obecnie odbywają się w parkach narodowych i innych publicznych strefach przyrody, dlatego warto korzystać z takiej formy aktywności, by być najbliżej natury, jak to tylko jest możliwe.
Rower
Jazda na rowerze jest jedną z najpopularniejszych form rekreacyjnych. Corocznie powstają nowe ścieżki rowerowe, które prowadzą nas poza miasta, wzdłuż pomników przyrody, ciekawych obiektów turystycznych, a czasami zwyczajnie w odludne miejsca, gdzie człowiek ma okazję rozkoszować się pięknem przyrody, ciszą i spokojem.
Aktywność tą można stosować całą rodziną, ale także samotnie. Można jeździć na rowerze wiosną, latem, jesienią, a dla zapalonych miłośników dwóch kółek nawet zimą. Jest to świetny środek lokomocji nie tylko do zwiedzania okolicy, ale także w miarę możliwości na dostanie się do szkoły czy miejsca pracy.
Skutecznym antidotum na wszystkie zjawiska, jakie niesie ze sobą postęp cywilizacji, ma szansę być rekreacja fizyczna, dlatego wśród różnych wartości naszego życia coraz większą rolę przypisuje się właśnie jej. Ma zapewnić człowiekowi odprężenie, poprawę sprawności kondycji psychicznej, utrzymanie dobrego stanu zdrowia i zdolności do pracy, stymulować i wzmacniać rozwój jego uzdolnień i doskonalenia osobowości.
Mamy do czynienia z coraz szerszą gamą różnorodnych rodzajów aktywności rekreacyjnej, dostępnych jest mnóstwo możliwości na spędzanie wolnego czasu i tak naprawdę tylko od nas zależy, czy poświęcimy go na aktywność czynną i rozwój naszych zainteresowań, czy będziemy woleli go zmarnować na bezowocne leżenie bądź oglądanie telewizji.
W dzisiejszych czasach każdy ma możliwość robienia tego, na co tylko ma ochotę; od skoku na bungee, przez nurkowanie, jazdę na rowerze, do wizyty w teatrze, czy czytania swojej ulubionej powieści po raz siódmy.
Bibliografia:
1. Rekreacja i turystyka w rodzinie, red. naukowa T. Łobożewicz, T. Wolańska, Warszawa 1994,
2. Czas wolny i jego problematyka społeczno-gospodarcza, A Kamiński,
3. Psychologia w rekreacji i turystyce, J. Gracza, T. Sankowski, Poznań 2004,
4. Sportowe wakacje, T. Łobożewicz, Warszawa 1996,
5. Wstęp do teorii rekreacji, R. Winiarski, Kraków 1989