Powstania narodowe, klęska czy krok naprzód?

Po upadku Rzeczpospolitej naród polski nie pogodził się z utrata ojczyzny. Polacy nie zrezygnowali z niepodległości oraz zjednoczenia ziem zaborów austriackiego, pruskiego i rosyjskiego. W XIX wieku miały miejsce cztery ważne powstania narodowe, które tylko w świadomości zaborców zakończyły się klęskami, gdyż każde z nich przyniosło wiele korzyści, a co najważniejsze zintegrowało Polaków w walce o odzyskanie ojczyzny. Oto 4 odsłony pragnienia wolności...
Powstanie listopadowe stanowiło największy wysiłek zbrojny narodu polskiego w XIX wieku. Przez jego szeregi przewinęło się aż 140 tysięcy żołnierzy walczących przez ponad 10 miesięcy z największą wówczas na lądzie potęgą militarną świata, początkowo z dużymi nawet sukcesami. Około 40 tysięcy żołnierzy oddało swoje życie w walce o niepodległość. Walka ta umocniła nastroje narodowe Polaków we wszystkich trzech zaborach, dała im poczucie własnej wartości, wykazała solidarność narodu rozdartego między obce potęgi. Dzięki powstaniu polskość wzmocniła się na Śląsku i na Mazurach, na Żmudzi i Wileńszczyźnie, w Galicji Wschodniej. Przez ten czas Polska była niezależnym państwem, które zmusiło Rosję do zaangażowania wszelkich sił w stłumienie rebelii. Powstanie wywołali w obronie łamanej konstytucji młodzi szlacheccy patrioci, nie mieli co prawda planu działań, ale mieli to, czego zabrakło najwyższym oficerom - wiarę w zwycięstwo. Powstanie uchroniło naród przed aprobatą niewoli i pogodzeniem się z zaborami. Wywarło też znaczny wpływ na Europę, gdyż obroniło rewolucję francuską i niepodległość Belgii, cieszyło się powszechnym poparciem i uznaniem w kręgach demokratycznych i rewolucyjnych wielu państw. Odtąd sprawa polska miała się odbijać potężnym echem we wszystkich dążeniach rewolucyjnych, a słowo Polak stało się synonimem rewolucjonisty. Przez najbliższe półwiecze w walce o postęp społeczny i polityczny Polska odgrywała bowiem, mimo klęski powstania, rzadką w jej dziejach rolę wzoru i zachęty dla innych narodów.
Kolejnym, jednym z istotniejszych zrywów, było powstanie krakowskie, które niestety upadło już po dziewięciu dniach walk. Same jego plany były wręcz nierealne. Przede wszystkim powstańcom brakowało ludzi i pieniędzy. Początkowy, niewielki sukces, czyli wyparcie z Krakowa niedużego oddziału Austriackiego był pierwszym i ostatnim. Okazuje się jednak, że były i plusy tego przedsięwzięcia. Podstawową sprawą jest walka o narodowość, a ta dzięki powstaniu została podtrzymana. Ponadto powstanie krakowskie, a następnie długotrwały proces Polaków w Berlinie był wstępem do wielkiej fali rewolucyjnej, która już wkrótce ogarnęła całą Europę, a którą nazwano Wiosną Ludów. Powstanie wiązało się z tzw. „rabacją” w Galicji, która poruszyła chłopów w Kongresówce. Pragnąc rozładować rosnące napięcie na wsi, Mikołaj I 7 czerwca 1846 roku ogłosił nieusuwalność chłopów z ziemi w zaborze rosyjskim i skasowanie różnych powinności chłopskich, tzw. darmoch. Chłopi otrzymali też prawo składanie skarg przeciw dziedzicom do władz administracyjnych (dotąd musieli kierować skargi na drogę sądową).
Także Wiosna Ludów nie ominęła Polski. W 1848 doszło do powstania w Wielkopolsce. Jego upadek przyczynił się do wzrostu sił konserwatywnych i nacjonalistycznych w Niemczech, a w konsekwencji do zdławienia przez nie rewolucji niemieckiej. Pewne zdobycze rewolucji zostały utrzymane. Przyspieszono proces reform uwłaszczeniowych, ożywił się polski ruch narodowy, odżył patriotyzm i poczucie solidaryzmu, a posłowie polscy zasiedli w sejmie pruskim. Nastąpiła aktywizacja ruchu polskiego na Pomorzu Gdańskim, Warmii i Mazurach, Śląsku (w Bytomiu wydawano nawet gazetę polskojęzyczną „Dziennik Górnośląski”).
Końcowy bilans powstania styczniowego był tragiczny; w bitwach i potyczkach zginęło lub zostało rannych około 40 tysięcy powstańców, jednak wykazało one ogromne możliwości tkwiące w wojnie partyzanckiej. Wybuchło przecież w najgorszych okolicznościach (zimą), bez broni, bez żadnych zasobów materialnych, bez wyszkolonych kadr, trwało zaś najdłużej ze wszystkich powstań. Przez kilkanaście miesięcy walk przez szeregi polskich oddziałów przewinęło się około 200 tysięcy ochotników. Siły te wystawił cały naród Polski trzech zaborów. Powstanie rozwiało jednak nadzieje, że uzbrojony w kosy lub zwycięży regularna armię wspartą zasobami materialnymi ogromnego państwa. Dużym profitem było to, że Rząd Narodowy nakazał uwłaszczenie chłopów na dogodnych warunkach, z których później car nie mógł się wycofać. Powstanie wzmocniło wewnętrznie naród, umocniło jego wroga postawę wobec zaborcy. Stanowiło decydujący moment w kształtowaniu się nowoczesnego narodu, przyśpieszyło dojrzewanie świadomości narodowej w niższych warstwach ludności. Wykazało gotowość Polaków do największych poświęceń w imię wolności ojczyzny, a także wbrew pomawianiu ich o anarchizm i niezdolność do utworzenia własnego państwa- ich umiejętności organizacyjne, czego dowodem było sprawnie działające podziemne państwo. Zmieniło też system niewoli. Teraz carat nie mógł już ujarzmić Polaków za pośrednictwem innych Polaków, musiał czynić to bezpośrednio siłami własnego, rosyjskiego aparatu władzy. Sprawa polska cieszyła się ogromną popularnością wśród ludności państw zachodnioeuropejskich. Pisarze i artyści różnych krajów w swoich dziełach wyrażali poparcie i podziw dla powstańców.
Powstania były wielkimi szansami dla narodu polskiego, niestety szansami zaprzepaszczonymi przez samych Polaków. Na długie lata ożywiały dążenia wolnościowe, także ludów europejskich. Pokazywały różne stanowiska wobec problemu niepodległości oraz wewnętrzne skłócenie, mimo to powstańcy oddawali ojczyźnie swoja krew i życie, poświęcali majątki, a po upadkach zmuszeni byli udawać się na emigracje. Mimo ogromu nieszczęść i cierpień, które przynosiła walka z zaborcami, jako patriotka i osoba stawiająca wolność i niezależność na pierwszym miejscu, mogę się tylko i wyłącznie pozytywnie ustosunkować do kwestii powstań i uznać je nie za jeden, lecz wiele kroków naprzód



Bibliografia:
 Historia 7 „W imię wolności”- Milczarczyk, Szolc
 „Polska i świat w XIX wieku”- Tomalska
 Historia Polski 1795-1997- Podhorodecki
 Zarys historii Polski- prace zbiorowe
 Histori Polski- Kowal