Okresy życia człowieka

W ZAŁĄCZNIKU DODATKOWO ZDJĘCIA!

okres noworodkowy
trwa od urodzenia do końca pierwszego miesiąca życia

Okres noworodkowy należy do „przełomowych” okresów w życiu człowieka. Mimo tego, że noworodek śpi około 21 godzin na dobę (występują duże odchylenia osobnicze) budząc się tylko w porach karmienia, ma dużo do „zrobienia”. Musi przede wszystkim zaadaptować się w zupełnie nowym środowisku, w którym wymagana jest regulacja temperatury ciała i oddychanie. Dziecko jest podatne na infekcje i zupełnie bezbronne wobec otoczenia, z którego dochodzą różnorodne bodźce stymulując układ nerwowy. Po około dwóch tygodniach życia noworodek rozpoznaje głosy bliskich. Ma wrodzone odruchy chwytne i ssania.
Wewnątrz organizmu także zachodzą liczne zmiany - nerki zaczynają wydalać produkty przemiany materii, uruchamiają się czynności trawienne, zachodzi przełom hormonalny i zmiana obrazu krwi.
Donoszony noworodek waży średnio 3000 g i ma długość 50 cm. Dziecko ważące poniżej 2500 g i urodzone między 22 a 37 tygodniem ciąży nazywamy wcześniakiem. W zależności od stopnia wcześniactwa zachodzi szereg nieprawidłowości, które ograniczają możliwości dziecka do przeżycia bez pomocy współczesnej medycyny (niedobór masy ciała, wzrostu, niedorozwój płuc).
Okres noworodkowy kończy się wraz ze stabilizacją układów oddychania, krążenia i wydalania i gdy następuje wyrównanie urodzeniowej masy ciała. Później odpada pępowina, występuje obfita podściółka tłuszczowa. Złuszcza się pierwszy naskórek, występuje dość gruba podskórna tkanka tłuszczowa.


okres niemowlęcy
trwa od końca pierwszego miesiąca do końca pierwszego roku życia

W tym okresie niemowlę intensywnie przyswaja składniki odżywcze (do 6 miesiąca jest karmione naturalnym pokarmem matki, po 6 miesiącu w jadłospis niemowlęcia wprowadzane są pokarmy obce - początkowo papki, potem pokarmy stałe), o czym świadczy przyrost jego ciężaru - po pięciu miesiącach podwaja się, a po roku potraja. W tym okresie również rozpoczyna się kształtowanie czynności ruchowych - dziecko uczy się podnosić głowę, siadać, wstawać, raczkować, a po pewnym czasie stawia swoje pierwsze kroki. Dokonuje się równocześnie rozwój manualny - uczy się chwytać zabawki i manipulować nimi. Jeśli chodzi o sen - ustala się właściwy rytm snu, tj. 12 godzin w nocy i 3-4 w dzień. Około 2. - 3. miesiąca niemowlę zaczyna wydawać pierwsze nieartykułowane dźwięki (tzw. głużenie), a po upływie pierwszego półrocza zaczynają się wyrzynać pierwsze zęby mleczne, a dziecko formułuje te dźwięki bardziej świadomie (tzw. gaworzenie).


okres poniemowlęcy
trwa od pierwszego do końca trzeciego roku życia

W okresie poniemowlęcym dochodzi do pełnego wykształcenia się mechanizmów zapewniających właściwą człowiekowi postawę działa i chód dwunożny. Aby te mechanizmy mogły się prawidłowo wykształcić, musi dojść do: zmian w ukształtowaniu kręgosłupa (u noworodka i niemowlęcia kręgosłup jest łukowo wygięty, a u dziecka w okresie poniemowlęcym kształtują się typowo ludzkie wygięcia kręgosłupa, które stanowią nieodzowny warunek dla utrzymania stabilnej równowagi ciała), usprawnienie mechanizmów nerwowych (od których zależy utrzymanie postawy i lokomocja), stopa ulega wysklepieniu. Dziecko osiąga poziom ostrości wzroku charakterystyczny dla człowieka dorosłego. W drugim roku swojego życia uczy się dostrajać swoje ruchy do kształtu przedmiotów, ich wielkości i oddalenia, ma większą koordynację ruchową. Uczy się mówić (słowa są zniekształcone, uproszczone lub nowo utworzone i dość trudno je zrozumieć), ma bogatą mimikę i gestykulację. Bardzo często naśladuje ruchy i czynności otaczających go osób (np. rodziców). W wieku trzech lat dziecko wypowiada się w miarę poprawnie, a jego zasób słów wynosi około 1000 - 1500 wyrazów.
Dziecko staję się szczuplejsze i sprawniejsze, ale jego mięśnie są jeszcze słabe. Najbardziej charakterystyczną cechą dziecka w tym okresie jest ogromne zapotrzebowanie na ruch, dzieci źle znoszą monotonne zajęcia i z trudem skupiają się nad jedną czynnością na dłużej. Doskonalą też swoją motorykę i mowę, przez co stają się bardziej niezależne, samodzielne, poznają otoczenie. Ogromna ruchliwość prowadzi do zmęczenia, więc zadaniem rodziców jest dbać o to, aby dziecko dużo spało.
Jeśli chodzi o choroby, dzieci chorują zazwyczaj na choroby zakaźne, lecz obecne na rynku szczepienia wyeliminowały większość tych chorób. Zwiększają się także ilości urazów. Ruchliwe dziecko pozbawione doświadczenia wykazuje się brakiem rozwagi i dotyka np. gorącego piecyka lub skacze ze znacznej wysokości, ponieważ na tym etapie rozwoju nie potrafi jej jeszcze ocenić.
W trzecim roku życia zaczyna stawiać coraz więcej pytań. Powinno posiadać mleczne uzębienie w pełnym zakresie (20 ząbków), w związku z czym zmienia się sposób żywienia dziecka, które z pokarmów papkowatych i półstałych przechodzi z czasem na pokarmy stałe. W trzecim roku życia powinno także opanować świadome oddawanie moczu i kału.


okres dziecięcy
trwa od czwartego do dziesiątego roku życia

Okres dziecięcy (gdzieniegdzie nazywany przedszkolnym) jest okresem dużej dynamiki psychicznego i fizycznego rozwoju dziecka. Jest też nazwany wiekiem zabawy, ponieważ dziecko przez zabawę uczy się i poznaje świat - ważne jest, aby mu tego nie ograniczać. Zbyt mało ruchu i powietrza powoduje słabszy rozwój fizyczny, a brak zabawek, kontaktów z dorosłymi, rówieśnikami (w gronie rówieśników uczą się podporządkowywać grupie i niekiedy rezygnować z własnych zachcianek) i dobrami kultury opóźnia rozwój intelektualny. Należy też wspomnieć o zburzeniu całości rozwoju psychicznego dziecka, co jest skutkiem niezaspokojenia potrzeb psychicznych (poczucie bezpieczeństwa, miłości). Dzieci w tym wieku wykazuję dużą potrzebę ruchu, są żywe, hałaśliwe, mówią wiele i mają często bujną wyobraźnię. W wieku sześciu lat następuje przyspieszenie wzrastania ciała wzwyż.


okres dojrzewania
trwa od jedenastego do szesnastego roku życia

Okres dojrzewanie można podzielić na okres szkolny i pokwitania. W okresie szkolnym uzębienie mleczne zastępują zęby stałe. Wzrastanie organizmu zostaje nieco spowolnione, ale za to zmiany następują w układzie kostnym i mięśniowym - kości grubieją, a masa mięśniowa wzrasta. Dzieci wykazują dobrą koordynację ruchową, a szybkość, zręczność, precyzja oraz siła wykonywanych ruchów się zwiększa. Chorują stosunkowo rzadko. Między 7 a 11 rokiem życia dzieci zapamiętują wiele szczegółów, łatwo przyswajają wiedzę oraz wykazują łatwość w nawiązywaniu kontaktów.
Okres pokwitania jest okresem dojrzewania płciowego, procesem wieloetapowym, w którym kształtują się odpowiednio: cechy fizyczne, zdolność do wytwarzania komórek rozrodczych oraz cechy psychiczne. Okres ten rozpoczyna się u chłopców w wieku 12 - 14 lat, a u dziewcząt 10 - 12 lat. Charakterystycznymi cechami dojrzewania u chłopców są zmazy nocne, a dziewcząt pierwsza miesiączka. Cechą wspólną jest pojawiający się trądzik spowodowany wahaniami hormonów (zwłaszcza androgenów). W okresie tym oprócz dojrzewania płciowego następują też inne zmiany, takie jak: zakończenie procesu formowania uzębienia stałego, wzmożona czynność gruczołów łojowych i potowych, rozwijanie się osobowości, obieranie kierunku dalszego życia.


okres młodzieńczy
trwa od siedemnastego do dwudziestego pierwszego roku życia

Okres młodzieńczy to okres stabilizacji, osiągnięcia harmonii. Dojście do pełnej dojrzałości płciowej nie jest zakończeniem rozwoju fizycznego i psychicznego. Praca narządów wewnętrznych jest już w pełni dojrzała, jedynie mózg nadal ulega zmianom - stąd dalszy rozwój i bogacenie się życia psychicznego. Można powiedzieć, że okres młodzieńczy jest otwarciem oczu na możliwości, jakie niesie ze sobą życie. Wtedy też widoczna staje się celowość chodzenia do szkoły. Decyzje podjęte w tym czasie mają dość duży wpływ na kolejne etapy życia.


okres dorosłości (dojrzałości)
trwa od dwudziestego pierwszego do pięćdziesiątego piątego roku życia u kobiet, a sześćdziesiątego piątego roku życia u mężczyzn

Okres dorosłości jest końcowym rezultatem całego procesu rozwoju dziecka. Organizm jest w pełni rozwinięty - wszystkie narządy i układy wykonują swe czynności na najwyższym poziomie. Dorosłość fizjologiczną człowiek osiąga wcześniej niż psychiczną. Kryterium dojrzałości fizycznej stanowi pełnia sił fizycznych oraz zdolność do prokreacji, natomiast dojrzałość psychiczna ma bardziej rozbudowane kryterium - m. in. akceptacja siebie, poznanie świata, odnalezienie sensu życia, posiadanie hierarchii wartości, gotowość do poświęceń. Zakończenie tego okresu u kobiet można zaobserwować po braku menstruacji, a u mężczyzn zakończenie tego okresu nie jest aż tak bardzo widoczne.


okres starości
trwa od pięćdziesiątego szóstego (sześćdziesiątego szóstego u mężczyzn) roku życia aż do śmierci

Okres starości jest ostatnim etapem życia człowieka. Charakteryzuje się wstecznym kierunkiem zmian zachodzących w narządach w tkankach ustroju. Występuje zwiotczenie skóry, ustaje intensywne odbudowywanie komórek, osłabienie siły mięśniowej, ustaje powstają zmiany w układzie kostno-stawowym, organizm jest mniej odporny na choroby, a układ nerwowy jest mniej aktywny. Ludzie w podeszłym wieku byli zawsze obdarzani dużym szacunkiem - niekiedy nawet czcią - jako ludzie bardziej doświadczeni i mądrzejsi. Obecnie ludzie przeżywają od 70 do 90 lat, przy czym statystycznie dłużej żyją kobiety (dla porównania - w starożytności już człowiek 35-40 letni był już uważany za człowieka starego; średnia długość życia wydłużyła się wraz z rozwojem medycyny).