Bałkany/ Półwysep Bałkański
Bałkany - region Europy, obejmujący w przybliżeniu obszar Półwyspu Bałkańskiego. Jednak nazwa ta mniej odnosi się do geografii, a bardziej do wspólnoty historyczno-kulturowej. Przy takim podejściu o przynależności danego kraju do Bałkanów decydują cechy kulturowe (np. język należący do ligi bałkańskiej, pewne elementy kultury ludowej).
Państwa bałkańskie:
Albania
Bośnia i Hercegowina
Bułgaria
Czarnogóra
Grecja
Macedonia
europejska część Turcji
Serbia (poza Wojwodiną)
Chorwacja (jedynie część terytorium leży na Półwyspie Bałkańskim)
Rumunia (czasami zaliczana do państw bałkańskich ze względów historycznych i kulturowych, jedynie niewielki fragment terytorium leży na Półwyspie Bałkańskim)
Czasami do państw bałkańskich bywa zaliczana Słowenia, ale nie jest to uzasadnione ani z geograficznego, ani z historyczno-kulturowego punktu widzenia.
Bałkany noszą zamienną nazwę z Półwyspem Bałkańskim. Przedstawię teraz opis Półwyspu:
1. Położenie
Półwysep Bałkański położony w południowo-wschodniej części Europy. Jego granice wyznacza od zachodu Morze Adriatyckie i Morze Jońskie, od wschodu Morze Czarne i Morze Marmara (cieśniny Bosfor i Dardanele), od południowego wschodu Morze Egejskie. Północna granica półwyspu ma charakter umowny. Zgodnie z tradycją przebiega następująco: wzdłuż Dunaju od Morza Czarnego do ujścia Sawy (rejon Belgradu), następnie wzdłuż Sawy do ujścia Kupy (rejon miasta Sisak), następnie wzdłuż Kupy aż do jej źródła (rejon Osilnicy), następnie przekracza pasmo Gorski Kotar przez tzw. Bramę Liburnijską (chorw. i wł. Vrata) na południe od góry Risnjak i dochodzi do Morza Adriatyckiego w rejonie Rijeki.
Linia brzegowa: bardzo silnie rozwinięta, liczne zatoki i przybrzeżne wyspy
2. Klimat
Klimat podzwrotnikowy, w południowej części śródziemnomorski, na wschodzie i w środkowej części kontynentalny. Średnia temperatura powietrza wynosi od -5 do 10C w styczniu do 20-28C w lipcu. Suma roczna opadów od 400 mm we wschodniej części do 2000 mm na zachodnim wybrzeżu, a nad Zatoką Kotorską do 5000 mm rocznie (najwyższa w Europie). Na zachodzie wieją chłodne wiatry typu bora, w Albani zwane murrlani, w dolinie Wardaru - wardarak, w Grecji ciepły i suchy etezje, na znacznych obszarach - fen.
Roślinność śródziemnomorska, na północy środkowoeuropejska. Naturalna szata roślinna została w dużym stopniu zniszczona. Na południu rosną zarośla typu makia, w części środkowej szyblak, na północy i w górach (do wys. 2000 m n.p.m.) lasy dębowe, bukowe, jodłowe i sosnowe. Na północnym wschodzie roślinność stepowa. Liczne relikty roślinności trzeciorzędowej (świerk syberyjski, sosna rumelijska, forsycja europejska).
3. Geologia
Środkową część Półwyspu Bałkańskiego zajmują hercyńskie pasma górskie zbudowane ze skał krystalicznych, m.in. Rodopy, Masyw Serbsko-Macedoński i Pelagoński, otoczone młodymi górami fałdowymi: Górami Dynarskimi, Pindos, Bałkanami, górami Peloponezu.
Obszar, zwłaszcza wzdłuż wybrzeży Morza Jońskiego (po Peloponez) i Adriatyckiego, w Macedonii i zachodniej Bułgarii, aktywny sejsmicznie, m.in. w 1963 podczas trzęsienia ziemi zniszczone zostało miasto Skopie (Macedonia)
4. Budowa terenu
Powierzchnia górzysta z licznymi kotlinami śródgórskimi. Najwyższy masyw górski: Riła (Musała, 2925 m n.p.m.). W Górach Dynarskich rozwinięte zjawiska krasowe. Wzdłuż wybrzeża i w dolinach rzek Niziny: Tracka, Tesalska, Salonicka, Naddunajska, Wołoska.
Pasma górskie:
- Riła (z najwyższym szczytem półwyspu - Musałą)
- Pirin
- Rodopy
- Bałkany
- Góry Dynarskie
- Pindos
Typ wybrzeża: Wybrzeże w większości wysokie i strome, na zachodzie typu dalmatyńskiego, na południu i wschodzie riasowe, miejscami abrazyjne i akumulacyjne.
5. Wody
Główne rzeki: Morawa, Sawa, Wardar, Marica, Mesta, Iskyr, Struma, Drina, Neretwa, Shkumbini, Semani, Vjosa, Acheloos. Największe jeziora: Szkoderskie, Ochrydzkie, Prespa. Liczne jeziora krasowe.
6. Ludność
Ponad 50 mln mieszkańców
Skład etniczny: Grecy, Albańczycy, Bułgarzy, Serbowie, Słoweńcy, Chorwaci, Czarnogórcy, Bośniacy, Macedończycy, Turcy, Węgrzy, Ormianie, Żydzi, Romowie.