Pedagogika porównawcza wykłady

Komparatystyka jako dyscyplina naukowa ma zaledwie 80 lat. Powszechna edukacja to druga połowa XX wieku po II wojnie światowej. Pod koniec XIX i XX wieku zaczęła rozwijać się nauka i technika, trzeba było kształcić robotników. Postmodernistyczne czasy współczesne nazywa się technopolem. To czasy, w których zaczęło się pojawiać myślenie na temat porównania edukacji. W krajach takich jak: Anglia, Niemcy, Francja rozwinęła się komparatystyka. Pojawienie się pedagogiki porównawczej było zapoczątkowane myśleniem o porównaniu edukacji na świecie. A. Julkiem de Paris chciał porównać tą rozwijającą się oświatę na świecie 1818 roku, ale to było za wcześnie. W 1925 roku włoski myśliciel Pedro Rossello odnalazł tą broszurę i pomyślał, że jest to świetny pomysł. Powstała z jego inicjatywy komparatystyka jako dyscyplina naukowa, a dzięki tej broszurce zrobił doktorat. W tym samym roku utworzył International Education BIE (Międzynarodowe Biuro Wychowania). Był pierwszym dyrektorem tego biura. Badania porównawcze odbywały się nadsyłaniem do tego biura raportów rozwijania oświaty z różnych krajów. Rossello analizował te raporty, robił tabele, analizował dokumenty. To były lata 30 XX wieku. Chodziło o wymianę doświadczeń oświatowych. Dzisiaj ma to już wymiar historyczny. Obecnie robi się to za pomocą danych, wskaźników. Komparatystyka powstała od razu jako nauka międzynarodowa. To biuro mieści się w Genewie, istnieje do dzisiaj. Komparatystyka jako dyscyplina naukowa powstała jako nauka międzynarodowa. Komparatystyka potrzebuje rzetelnych danych o oświacie, żeby mogła porównać oświatę w innych krajach, tam gdzie jest ideologia nie ma jej (komparatystyki). W Polsce weszła dopiero w 89 roku, po upadku bloku „żelaznej kurtyny”. Komparatystyka stała się nauką ogólnoświatową. Suchodolski wyjeżdżał na zachód i przywoził informacje, pomysły, zamieszczał je w swoich książkach (Krzyżanowski przetłumaczył broszurę Rossella). Pedagogika porównawcza nie jest zaśmiecona ideologią (była od tego zawsze wolna).

Nauka nowoczesna- koncepcja tworzona w ramach pedagogiki porównawczej, wywodząca się z myśli współczesnego społeczeństwa, dlatego, że nie ma jednej i jedynie słusznej koncepcji w pedagogice porównawczej, mogą być równorzędne i równie ważne. By mogła być w ogóle uprawiana musi być wolność wyboru, wolność porównania koncepcji naukowych.
Edukacja- wszelkie wpływy edukacji kształcąco- wychowawcze, działające na jednostkę w społeczeństwie (10 ścian)

Czym dziś zajmuje się komparatystyka?
Obecnie komparatystyka jest dyscypliną naukową, która zajmuje się analizą i porównaniem faktów oświatowo- wychowawczych w różnych krajach na świecie, w kontekście sytuacji:
1) Politycznej;
2) Gospodarczej;
3) Społecznej;
4) Kulturowej;

M. Sadler; „To, co się dzieje poza szkołą, oświatą jest znacznie ważniejsze dla szkoły, niż to, co dzieje się w niej”

Koncepcje:
- koncepcja mówiąca o tym, że komparatystyka nie powinna wypracowywać swoich metod badawczych, powinna korzystać z innych metod tylko wypracować wnioski, które służą praktyce oświatowej (E. King);
- najwazniejsza jest metoda, aby komparatystyka miała własną metodę (Bereday, Holmson wypracował metodę problemową)

Metodologia komparatystki jest bardzo zróżnicowana. Pedagogika porównawcza opracowała metodę swoistą i tą metodą jest metoda analizy porównawczej (jest ona także stosowana przez inne nauki).

Fakty oświatowo- wychowawcze- wszelkie zjawiska, które są w oświacie, lub są z nią związane, np. reforma oświaty, rodzaje i typy szkół, metody kształcenia.

Komparatystykę dziś uprawia się dzięki Międzynarodowej Koncepcji Współpracy Pedagogów.

Jak jest obecnie w komparatystyce?
Obecnie komparatystyka korzysta z metod wcześniejszych, wcześniej wypracowanych, a więc z metod, które zostały zapożyczone od innych nauk. Przykłady metod, z których korzysta komparatystyka:
1) Analiza dokumentów- ona zapoczątkowała stosowanie metodyki, dokumentem może być: raport, ustawy, dziennik szkolny, a więc wszystkie dokumenty pisane;
2) Analiza statystyczna (inaczej analiza ilościowa)- jest to metoda powszechna, w komparatystyce jest ona podstawą porównań (musi być analiza jakościowa, a więc taka, która zawiera fakty);
3) Analiza systemowa- jest to metoda cybernetyczna, ważna dla komparatystyki, ale rzadko stosowana w innych naukach społecznych czy socjologicznych, polega ona na analizie elementów pewnej całości (systemów oświatowo- wychowawczych), związków między tymi elementami, aby stworzyć model tej całości;

System oświatowo- wychowawczy (system edukacyjny)- jest to zespół powiązanych ze sobą w całość strukturalną, organizacyjną oraz funkcjonalną elementów na zasadach określonych przez politykę oświatowa.

Elementy systemu oświatowo- wychowawczego (systemu edukacyjnego) to instytucje oświatowo- wychowawcze takie jak szkoły, placówki pozaszkolne np. domy dziecka, domy kultury. Wszystkie elementy dążą do tego samego celu. W Polsce nie ma systemu oświatowego jest mozaika instytucji oświatowych.

Co jest ostatecznym celem oświaty? Ostatecznym celem oświaty jest upowszechnienie oświecenia. Im więcej ludzi się kształci, tym więcej jest oświeconych i ze świadomością np. własnej kultury, stają się tym samym twórcami własnej kultury. Celem oświaty jest to, aby coraz więcej ludzi zdobywało wiedzę, jak na najwyższym poziomie. Idealnym wzorcem jest to, aby każdy kto chce studiować, aby mógł studiować.

Co składa się na system oświatowy?
1) Kształcenie przed szkołą;
2) Kształcenie i wychowanie w szkołach (od szkoły podstawowej po uniwersytet)
3) Kształcenie pozaszkolne (instytucje, które nie są szkołami);
4) Kształcenie poszkolne (dotyczy osób nieobjętych kształceniem szkolnym w instytucjach);

Metody badania edukacji na świecie.
Właściwa metoda dla komparatystyki stworzona została w Stanach Zjednoczonych i jest metodą międzynarodową. Metoda ta składa się z czterech metod:
1) Deskrypcja- opis zjawisk analizowanych porównawczo;
2) Interpretacja- tłumaczenie, wyjaśnianie zjawisk analizowanych porównawczo;
3) Jukstapozycja- ustawić go tak, aby mieścił się w pewnych granicach, zestawić elementy analizy porównawczej, odpowiadającej sobie);
4) Wartościowanie- ocena;

Nauka nowoczesna- jest to taka nauka, która jest niezależna od systemów politycznych, od politycznego działania. W okresie socjalizmu dyscyplina ta nie mogła istnieć. Nie ma jednej słusznej koncepcji uprawiania pedagogiki porównawczej.

Metodologia- nauka o sposobach poznania rzeczywistości, obowiązującej w oparciu o kategorie naukowe.
Postmodernizm wprowadza nową jakość- badania jakościowe.

Tendencje
Wszystkie kraje zgodnie ze swoimi możliwościami gospodarczymi oraz charakterem kulturowym starają się stworzyć jak najdoskonalsze systemy oświatowe. W procesie tym, w perspektywie międzynarodowej występują dwie całkowicie przeciwstawne tendencje:
1) Tendencja zmierzająca do globalizacji edukacji na świecie. Przejawia się to w przenikaniu do polityki edukacyjnej-, ale również praktyki szkolnej poszczególnych krajów pewnych wspólnych rozwiązań oraz określonych innowacji, wprowadzonych do oświaty innych państw. Przejawia się dążenie do stworzenia szkolnictwa, które działałoby jak część sektora usług publicznych, respektowało potrzeby klientów i wykazywało się odpowiednią jakością usług oraz ponosiło odpowiedzialność za wyniki swego działania.
2) Systemy szkolne zachowują swoją oryginalność, odrębność i różnorodność. Systemy oświatowe poszczególnych krajów nadal zachowują wiele specyficznych cech indywidualnych.

Obie przeciwstawne tendencje: globalizacja (czy internacjonalizacja) oraz zachowanie współcześnie cech specyficznych- są charakterystyczne dla rozwoju narodowych systemów oświatowych.

Edukacja w jednym kraju czy rejonie rozwija się i wzbogaca, dzięki temu, co dany kraj zdoła rozpoznać i wykorzystać z kształcenia realizowanego w innych krajach. Ta podstawowa zasada tzn. przejmowanie doświadczeń i wiedzy o kształceniu znajduje coraz powszechniejsze zastosowanie we współczesnym społeczeństwie, które stworzyło specjalną dziedzinę- pedagogikę porównawczą (komparatystykę). Jej zakres i wykorzystanie są dziś takie szerokie i przeniknięte koncepcjami socjologicznymi, ekonomicznymi i politycznymi, że pod wieloma względami nie przypomina ona klasycznie rozumianej pedagogiki.

Ośrodki informacji i dokumentacji
Ośrodki zajmujące się gromadzeniem informacji i opracowaniem dokumentacji bibliograficznej.

Do najważniejszych należą:
BIE International Bureau Of Edukation w Genewie- stanowi autonomiczną część UNESCO I gromadzi informacje oświacie państw członkowskich I publikuje je w rozmaitych dokumentach. Organizuje konferencje poświęcone międzynarodowym tendencjom oświatowym. Wydaje kwartalnik.
International Institute For Edukation Planning w Paryżu- wydaje biuletyn informacyjny poświęcony problemom edukacji w krajach rozwijających się.
European Documentation And Information system For Edukation- system dokumentacji założonych przez Radę Europy na potrzeby państw członkowskich.
EURIDICE (Edukation Information Network European…)- system informacyjny(Unia Europejska)
EURYBASE- informacje o europejskich systemach oświatowych, ich czynnikach ekonomicznych, prawnych i innych.

Struktury organizacyjne
W wielu krajach działają towarzystwa krajowe zajmujące się pedagogiką porównawczą, skupiającą je organizacją jest WCCS (Word Council Of Edukation Societies). Organizuje ona regularne kongresy, zrzesza zajmujące się międzynarodową pedagogiką porównawczą towarzystwa narodowe z ponad 20 krajów świata.
CESE- Comparative Edukation Socjety In Europe (Londyn)- celem jest wspieranie rozwoju badań porównawczych nad kształceniem jak i doskonaleniem tej dyscypliny nauki w poszczególnych krajach (organizowanie konferencji międzynarodowych).
Na świecie działa wiele narodowych i lokalnych towarzystw naukowych zajmujących się pedagogiką porównawczą.

Centra Pedagogiki Porównawczej
Większość centrów, oprócz prowadzenia działalności badawczej i naukowej umożliwia naukę i podjecie odpowiednich studiów doktoranckich.
Do najsłynniejszych centrów należą:
- Institute Of International Edukation (Sztokholm)- daje możliwość prowadzenia badań i podjęcia studiów doktoranckich w zakresie pedagogiki porównawczej;
- DIPF (we Frankfurcie nad Menem)- prowadzono szereg badań porównawczych, obejmujących systemy oświatowe zachodnio-środkowo i wschodnioeuropejskich
- w Hamburgu i w Berlinie;
- austryjacki instytut w Wiedniu- badania i dokumentacja systemów oświatowych krajów Europy środkowej i wschodniej;
- Anglia- Institute Of Edukation w Londynie;
- Kanada ONTARIO (Toronto) – działalność badawcza. W USA przy większości uniwersytetów działają centra pedagogiki porównawczej;
- Center For Comparatiwe And International Edukation w Nowym Jorku;

Komu i do jakich celów potrzebne jest międzynarodowe porównanie systemów edukacyjnych?
Z licznych, prowadzonych za granicą rodzajów działalności informacyjnej w zakresie edukacji, wynika, że dane z tej sfery są bardzo potrzebne specjalistom do spraw polityki oświatowej, pracownikom organów prowadzących, a także pracownikom nadzoru i zarządzania w systemie szkolnym, czyli tym, którzy tworzą plany strategiczne, rozwojowe systemu edukacji. Z jednej strony są to wybrani politycy, z drugiej urzędnicy państwowi sektora oświatowego od ministra edukacji oraz urzędników zatrudnionych na niższych szczeblach resortu, zaczynając a kończąc na pracownikach wojewódzkich, powiatowych oraz gminnych instytucjach władzy oświatowej a także innych instytucjach nadzoru oświatowego. Drugą grupą osób reprezentują specjaliści działający w sferze ekonomiki oświatowej i kształcenia, którzy na całym świecie zajmują się problemami związanymi z ocenianiem jakości i efektywności systemów oświatowych. Międzynarodowe badania porównawcze systemów kształcenia są przydatne dla analiz w niektórych obszarach nauk społecznych, zwłaszcza w socjologii. Międzynarodowe badania porównawcze systemów edukacyjnych pełnią istotną funkcję również przy wyjaśnianiu zjawiska zróżnicowania społecznego i innych zjawisk społecznych. Grupą najdłużej wykorzystująca informacje uzyskiwane z międzynarodowych badań porównawczych systemów oświatowych są nauczyciele i pedagodzy w szkołach oraz innych instytucjach oświatowych, studenci pedagogiki, pracownicy naukowi, zajmujący się szkolnictwem i inni. Międzynarodowe badania porównawcze systemów kształcenia stanowią istotne źródło informacji zarówno dla rodziców, jak i szerszych grup społeczeństwa. Informacje pochodzące z międzynarodowych badań porównawczych są dla społeczeństwa istotne, dlatego, że wpływają na postawę wobec edukacji w jego własnym kraju. Pozwalają na ocenę systemu szkolnego.

Rodzaje badań:
1) Przybliżone- wyjaśniać tylko w przybliżeniu; nie dochodzi do porównania, analizy, do wartościowania. Badania te dotyczą wybranego fragmentu tej rzeczywistości, obejmują jeden, dwa kraje. Efektem tych badań są monografie systemu edukacyjnego jednego kraju. Nie są to kosztowne badania, nie angażują wielkiej grupy specjalistów.
2) Właściwe- zawierają pełną metodę analizy porównawczej (4 etapy). Dotyczą bardzo szerokich zagadnień edukacyjnych i ich uwikłania w kontekst. Dotyczą zawsze większej ilości krajów;

Zajmowanie się systemami edukacyjnymi zostało wymuszone globalizacją. Po II wojnie światowej pojawiła się koncepcja relatywistyczna (dominował wówczas scjentyzm- wiara w moc rozumu). Zaczęto wątpić w scjentyzm, pojawił się relatywizm. Powstała organizacja IEA (Międzynarodowe Stowarzyszenie Badania Osiągnięć Szkolnych).
Przedmioty, które można badać, to przedmioty ścisłe, przyrodnicze. Bada się efekty.

Kraje wysoko rozwinięte mają np. lepsze wyniki testów od krajów słabiej rozwiniętych. Zależy to od czynników niezależnych od edukacji np. dostęp do komputerów.
Wnioski badań IEA dotyczą przedmiotów ścisłych.
TIMSS- trzecie międzynarodowe badania przedmiotów ścisłych w 1997;
trzecie międzynarodowe badania nad nauką matematyki i przedmiotów przyrodniczych (biologii, chemii, fizyki);
w grupie 13-latków w 41 krajach świata (bez polski)
500 punktów odpowiadało średniej międzynarodowej. Najlepiej wypadł Singapur, najsłabiej Afryka Południowa.

Wysokość nakładów na oświatę nie koreluje bezpośrednio z osiągnięciami uczniów (czołowe miejsca zajęły kraje o niskich wydatkach na edukację: Korea i Czechy). Nie stwierdzono korelacji między liczebnością klas a wynikami w nauce (kraje wschodnioazjatyckie z licznymi klasami- nawet do 40 uczniów wypadły lepiej niż kraje z 20 uczniami). Nie stwierdzono korelacji między czasem przeznaczonym na nauczanie danego przedmiotu a wynikami TIMSS (Austriacy mają bardzo dużo godzin matematyki i przedmiotów przyrodniczych a uzyskali słabe wyniki). Na zróżnicowanie oświaty na świecie niewielki wpływ mają takie czynniki jak: liczebność klas, liczba godzin nauczania danego przedmiotu i nakłady finansowe na jednego ucznia.
Wskaźniki rozwoju oświaty jako narzędzia międzynarodowych porównań systemów edukacyjnych.

Od ustroju państwa zależy ustrój edukacji. Czynniki zewnętrzne mają duży wpływ na rozwój ustroju edukacji. Czynniki wewnętrzne mają wpływ na treści nauczania.
Wskaźniki- miary ilościowe, statystyczne służące międzynarodowym porównaniom oświaty.

Na świecie jest 18 grup. Zostały przyjęte na cały świat. Wskaźniki tylko opisują rzeczywistość, którą badają. Wskaźniki nie wyjaśniają, dlaczego tak jest. Umożliwiają badania stanu rozwoju czegoś. Te same wskaźniki są takie same dla całego świata. Spełniają najważniejszą rolę.

Edkation For All (EFA)- z inicjatywy UNESCO, UNICEF, Banku Światowego, analiza zaspokojenia potrzeb edukacyjnych na świecie. Międzynarodowe Wskaźniki Oświatowe INES, 18 grup wskaźników wg ODCE

Na czym polega zaspokajanie potrzeb edukacyjnych?
Ludzie mają różne potrzeby edukacyjne. Człowiek w różnym wieku ma różne potrzeby edukacyjne. One się zmieniają, nie są stałe, są zmienne, są dynamiczne, zmieniają się wraz z rozwojem człowieka.
-ludzie mają różne potrzeby edukacyjne zależne od wieku
-potrzeby ed. są zmienne
-potrzeby ed. mają charakter: ilościowy-każdy może się uczyć niezależnie od wszelkich uwarunkowań, jakościowe-może uczyć się w taki sposób jak chce, kiedy chce, tego co chce, swoboda wyboru

Edukacja dla wszystkich
Potrzeby zgeneralizowane- mają one charakter ilościowy- każdy może uczyć się niezależnie od różnych uwarunkowań.
Potrzeby jakościowe- odnosi się do tego, że może uczyć się każdy, kto może, czego chce, gdzie chce, ma swobodę wyboru.
Potrzeb ilościowych i jakościowych nie da się do końca zaspokoić. Kraje skandynawskie w dużym stopniu te potrzeby zapewniają, ale są kraje, w których nie ma zapisu obowiązku kształcenia np. Nigeria, Kraje Czarnej Afryki.
EFA- zajmuje się analizą barier edukacyjnych na świecie
- Podstawową barierą polityczną będzie totalitaryzm (dostępu do edukacji);
- Podstawową barierą ekonomiczną jest brak środków na kształcenie np. chodzi o kraje biedne nie mające pieniędzy na edukację, dotyczy to społeczeństwa, ale i jednostek nie mających pieniędzy na kształcenie, grup marginalizowanych;
- czynniki społeczne jako bariera, środowisko socjo-kulturowe, miejsce zamieszkania np. popegeerowskie, gdzie nie ma możliwości dojazdu do gimnazjum;
- kulturowe- czynniki religijne np. w krajach arabskich ze względu na zasady zabrania się kształcenia kobiet;

Najważniejszymi barierami edukacyjnymi są czynniki polit., społ., kulturowe, ekonomiczne, brak środków na ed. powszechną
- bariera ekonomiczna dotyczy wszystkich krajów
- czynniki społ.(środowisko socjo- kulturowe,socjo- ekonomiczne)
- czynniki kulturowe (czynniki religijne np. islam-brakuje dostępu do ed. dla kobiet)upowszechnienie szkolnictwa(wskaźnik skolaryzacji).

Wskaźniki dotyczą kluczowych spraw:
- upowszechnienie szkolnictwa (skolaryzacji)
Wskaźnik skolaryzacji- udział w formalnym kształceniu, procent uczniów szkół podstawowych, średnich i trzeciego poziomu, studentów, jaki przypada na 100 osób w wieku od 5 do 29 lat (ODCE)

Klasyfikacja obejmuje wszystkie rodzaje i poziomy kształcenia na świecie:
- poziomy zerowe- przedszkolne wychowanie 9nieobowiązkowe na świecie); przesunięto wiek szkolny- obowiązkowy w Polsce od 6 roku życia;
- poziom pierwszy- podstawowy;
- kształcenie średnie niematuralne;
- maturalny;
- nieobsadzony
- licencjat;
- otrzymanie tytułu magistra, magister- stopień zawodowy z ustawy w 2005r., na swecie to już stopień naukowy
- kształcenie wyższe;
- nieobsadzony;
- szkolnictwo nie dzielone na wyżej wymienione oddziały(1-3)

Odmiany czynnika skolaryzacji:
- obciążenie społeczeństwa edukacją (stosunek liczby dzieci w wieku szkolnym do ogólnej liczby mieszkańców danego kraju, razem PKB- Prąd Krajowy Brutto, biedne kraje mają duże obciążenie na edukację);
- społecznego zasięgu nauczania- stosunek liczby uczniów danego rocznika do ogółu liczby dzieci tego rocznika;
- odsiewu szkolnego- porównanie liczby dzieci kończących dany szczebel nauczania z liczbą dzieci wstępujących na ten szczebel (rzeczywista dostępność szkolnictwa);
- liczby studentów przypadających na 1.000 lub 10.000 mieszkańców;
- wydatki na oświatę- odsetek wydatków publicznych, część PKB, wskaźnik wydatków na jednego ucznia;
- wskaźniki efektywności nauczania- liczba punktów w testach przedmiotowych;
- wskaźniki procesu edukacyjnego (skolaryzacji): godziny lekcyjne (ilość na statystycznego ucznia w roku szkolnym), programy nauczania (przedmioty według planu), czas poświęcony na naukę (spędzony w szkole i poza nią liczony na jednego ucznia w roku0, liczba uczniów przypadająca na jednego nauczyciela;
- wskaźniki współzależności miedzy wykształceniem a życiem zawodowym: status zatrudnienia a wykształcenie, bezrobocie a wykształcenie, zarobki a wykształcenie;
- Human Development Indem (HDI)- wskaźniki rozwoju ludzkiego: długość życia- demograficzny, solaryzacji- edukacyjny, dochodu PKB w USD- ekonomiczny, alfabetyzacja dorosłych- edukacyjny; HDI- przybiera wartość od 0-100.

POLSKA należy do krajów rozwiniętych, jest na 44miejscu,jest 45 krajem rozwiniętym.
Zarzuty ONZ wobec polskiej edukacji:
- niski stopień upowszechnienia przedszkoli;
- w Polsce jest nieobecna „kultura edukacyjna”;
- duże zróżnicowanie kształcenia między miastem a wsią;
- niskie upowszechnienie edukacji ludzi dorosłych w Polsce;
- spadek nakładów na edukację;
- przerzucenie ciężarów edukacji na rodziców;
- brak długokursowej polityki edukacyjnej państwa;
- brak koncepcji kształcenia nauczycieli w Polsce;

ANALIZA PORÓWNAWCZA WYBRANYCH KRAJÓW EUROPEJSKICH
Przemiany w zakresie szkolnictwa obowiązkowego.
Dominujący model szkolnictwa obowiązkowego:
1. Oddzielnie funkcjonująca szk. podstawowa lub początkowa (common primary or elementary school)oraz powszechna niższa szk. średnia (common lower or secodary school).Tak jak m.in. w Australii,Francji,Grecji,Holandii,w.Brytanii,ST.zjed.,Libii,Tunezji, Urugwaju, Polsce..
2. Rozszerzzona szk. powszechna w ramach, której dwa pierwsze szczeble kształcenia połączone są w jednolitą formę organizacyjną, często w jednym gmachu szkolnym. Tak jest m.in.. w Danii, ST.zjed., Szwecji, Wenezueli, Jemenie i na jamajce.
3. Ten model obejmuje tylko czas trwania powszechnej szkoły podstawowej lub początkowej. Tak jest np. w Afganistanie, Bangladeszu, Kuwejcie, Laosie, Tajlandii.
3 RODZAJE STRUKTUR SZKOLNYCH WYRÓŻNIONYCH ZE WZGLĘDU NA TYP ORIENTACJI SZKOLNEJ PODCZAS OBOWIĄZKOWEGO KSZTAŁCENIA:1.Struktura jednolita, w której nie ma wyodrębnionej szk. podstawowej i średniej, w niektórych klasach nie wydaje się świadectw, a pomaga się automatycznie. Ta struktura funkcjonuje w Danii.
2. Struktura wczesnej orientacji szk. Charakteryzuje się selekcją już na początkowych etapach kształcenia, dokonywaną przez wyspecjalizowane instytucje. Tak jest m.in. w Niemczech, Holandii, Luxemburgu, Irlandii.
3. Struktura o jednolitej orientacji, szk. czyli wspólnym cyklu kształcenia cechuje się brakiem progów selekcyjnych na wczesnych latach nauki. po szk. podstawowej ucz. Kontynuują naukę w niższej szk.średniej-2lub3letniej,która kończy się selekcją do różnego rodzaju wyższych szkół średnich. Taki typ struktury jest we Francji, Grecji, Brytanii, Hiszpanii, Portugalii i we Włoszech.
Obowiązek szk.-uregulowana prawnie powinność państwa, dzieci, rodziców do uczęszczania szkolnego do18r.ż.
Kształcenie powszechne i obowiązujące- szk. Podstawowa + gimnazjum do16r.ż.

PRZEMIANY W SZKOLNICTWIE ŚREDNIM:
Wzrost wskaźnika solaryzacji na poziomie kształcenia średniego.
DWA ZASADNICZE TYPY SZKÓŁ TEGO SZCZEBLA FUNKCJONUJĄCE NA ŚWIECIE:
1.szk.średnie o charakterze akademickim, które przygotowują młodzież do kształcenia na poziomie wyższym, nie dają natomiast przygotowania zawodowego. W tych szk. obserwuje się ostatnio tendencję do profilowania programów nauczania. Obu szk. klasycznych i gramatycznych z oferujących kształcenie ogólne pojawiają się szkoły dające pogłębioną wiedzę z wybranego przedmiotu lub gr. przedmiotów. Rozwiązania takie stosowane są m.in. w w. Brytanii, ST.zjed., Holandii, Niemczech.
2.szk. średnie poliwalentne oferują kształcenie ogólne, techniczne lub zawodowe. Programy tych szk.i odbywające się w ich egzaminy maturalne są silnie sprofilowane i znacząco ograniczają możliwość kształcenia na poziomie wyższym. Szk. takie funkcjonują m.in. we Francji, Hiszpanii, Belgii i Włoszech.

3 ZASADNICZE MODELE STRUKTURALNE SZKOLNICTWA WYŻSZEGO:
1.model zintegrowany- cechują go krótkie programy studiowania prowadzące do uzyskania dyplomu oraz silne związki z poziomem szkolnictwa średniego. Rozwinął się on w Szwecji, Hiszpanii. Studiowanie jest tu poprzedzone nauką w rocznym studium orientacji uniwersyteckiej, po którym kandydaci zdają egzamin wstępny na studia, ale oprócz ocen z egzaminu o przyjęciu decyduje także średnia ocen ze świadectwa szk. Średniej oraz ze studium orientacji uniwersyteckiej.
2.Model linearny-charakteryzuje się współistnieniem tradycyjnego uniwersytetu z wyższymi szk. zawodowymi. Rozwinął się on w w.brytanii, Niemczech, i w POLSCE. przyjęcia na uniwersytety i do wyższych szk. średnich zawodowych uzależnione są od posiadanej matury ogólnokształcącej lub technicznej i wymagają zdania egzaminu wstępnego.
3.model sfragmentaryzowany- charekteryzuje się rozpoznaniem instytucji kształcenia wyższego. Naborem na te studia zajmują się ogólnokrajowe centra, a selekcja prowadząca jest na podstawie osiągnięć ucz. uzyskanych w szk. średniej. Wstęp na uniwersytet jest wolny a weryfikacja kandydatów prowadzona jest dopiero pod koniec roku akademickiego, w czasie pierwszej sesji egzaminacyjnej. Taki model rozwinął się we Francji.

PRZEMIANY SZKOLNICTWA WYŻSZEGO: CHARAKTERYSTYCZNY DLA WSPÓŁCZESNYCH UNIWERSYTETÓW JEST:
a) wielostopniowy system studiów(programy dyplomowe, studia licencjackie, mgr i doktoranckie)
b) zróżnicowany tryb studiowania(stacjonarny, zaoczny, na odległość)
c) punktowy system oceniania(lepsze dostosowanie programu do zainteresowań studentów, organizowanie indywidualnego toku studiów, a także kontynuowanie nauki w innych uczelniach)
d) rozwój uniwersyteckich szk. Wyższych.

KRYTERIA ANALIZY PORÓWNAWCZEJ:
Cele oświaty, progi selekcyjne, wiek ucz. Obowiązek szk., egzaminy, skale ocen, kontrola, statys społ. Zawodowy n-li, programy nauczania, reformy oświatowe.
Kraje europejskie:Anglia,Walia,Francja,Hiszpania,Niemcy,polska,Rosja,Szwecja,Włochy.
Kraje pozaeuropejskie:Brazylia,Chiny,Egipt,Indie,Irak,Izrael,Japonia,Nigeria,USA.

CELE OŚWIATY:
A) wspólne:
- podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa
- kształcenie do uznania ogólnoludzkich wartości(w Indiach) buddyjskie, w Iraku islamskie, w Izraelu judaistyczne
- duchowy, moralny, umysłowy i fizyczny rozwój dzieci
- wyrównywanie szans oświatowych
- przygotowanie do uczestnictwa w życiu społ. i kulturalnym w warunkach pokoju i solidarności
B) brakuje w teologii:
- konstruowanie wiedzy przez ucz.
- zmiana roli n-la
- przygotowanie do samokształcenia
- ed. międzyludzka
SELEKCJA SZKOLNA:
A) 4 progi selekcyjne:
- koniec szk. podstawowej
- niższej kl. Szk. Średniej
- ukończenie szk. Średniej niższego stopnia
- wstęp na wyższą uczelnię
B) hipotetyczny model systemu oświaty:
- w większości państw:6+3+3/5-5-letnie szk. Wyższe i akademickie, kształcenie dorosłych.
WIEK UCZ. NA PROGACH SELEKCYJNYCH:
A) początek szk. Podstawowej:5r.ż. w aglii,6r.ż. we Francji,Hiszpanii,Niemczech,Włoszech,7r.ż. w Polsce,Rosji,Szwecji,8r.ż. w Tajlandii.
B) lata nauki w szk. Średniej i na studiach: 11 r. ż. Anglia, 12 lub 13 Polska,do18r..ż.anglia,Japonia,Rosja lub po 10r.ż.francja,Hiszpania,Włochy.
OCENY SZKOLNE-najczęściej stosowane są skale numeryczne:
1-5 Rosja, Szwecja, Niemcy
1-6 polska, Niemcy
1-7 Anglia
1-20 Francja

Ocena opisowa występuje najczęściej w krajach pozaeuropejskich.
KONTROLA w większości państw przygotowują centralne władze oświatowe:
-w Szwecji i w USA w stopniu minimalnym
-w wielu krajach jest dzielona między różne resorty, organy rządowe i agencje pozarządowe
-w państwach federalnych władze stanowe i regionalne(Brazylia, Egipt, Indie, Niemcy, Rosja, USA)
OBOWIĄZEK SZKOLNY ma tendencje do wydłużania się w europie:
-w Niemczech nie jest ustalony
Indie(6-11r.ż.)
Włochy, Brazylia, Egipt, Izrael(6-14)
Szwecja i Rosja
Anglia (5-16)polska7-18

EGZAMINY wstępne, promocyjne, końcowe:
- w europie mają większe znaczenie niż w krajach pozaeuropejskich
- wyjątkiem jest Szwecja i Włochy
- ocena ciągła

FINANSOWANIE OŚWIATY:
- 3-4% PKB Polska, Indie
- diagnostyczne jest porównanie wydatków na 1 ucz., Indie 29-252, szwecja7600-8300 dolarów, w wydatkach największą cześć stanowią koszty ros. N-li polska70% francja75%
- duży udział rodziców w finansowaniu oświaty w Polsce, Hiszpanii, Nigerii-za wszystko.

PROGRAMY NAUCZANIA w większości państw przygotowują ministerstwa oświaty, krajowe, federalne, stanowe:
- podstawowe przedmioty są wspólne we wszystkich krajach
- w USA jest całkowita decentralizacja w przygotowaniu programów

REFORMY OŚWIATOWE podstawowe składniki reform:
- zmiany wyższych kl. szk. Średniej
- zmiany w szkolnictwie zawodowym
- odrzucenie ideologii autorytarnych
- dążenie do decentralizacji w oświacie
- tworzenie struktur oświaty ciągłej
- kształcenie dzieci wybitnie zdolnych poza tradycyjnym systemem oświaty