1. I wojna światowa
Nowe mocarstwa takie jak Niemcy oraz Włochy powstały, gdy podział koloni był już dokonany na całym świecie. Przypadły im tylko nie wielkie terytoria w Azji Afryce i Oceanii; agresywna polityka Niemiec; walki o niepodległość państw niemających swojego kraju.; 1882 powstanie trójprzymierza(Niemcy Włochy Aus-Wegr); pogorszenie stosunków między Niemcami i Rosjanami po dymisji kanclerza Rzeszy Otto von Bismarcka; 1904 Francja i Wlk. Brytania „serdeczne porozumienie” (ententa); 1907 trójporozumienie (Rosja Brytania Francja); 1907- tzw. Zbrojny pokój- rywalizacja między trójprzymierzem i ententą o kolonie rozwijając jednocześnie w Europie przemysł zbrojeniowy. Bałkany: chęc rozszerzenia wpływów na terenie Bałkanów przez Aus-Węgr i Rosję; 1908 AusWęgry dokonały aneksji na Bośni i Hercegowina; Rosja uznaje nie tamte państwa naruszyły ich strefę wpływów; 1912 I wojna bałkańska; wojska Buł. i Czarn., Grecji pokonują wojska Tureckie i zajęły europejską część jej terytorium. 1913- II wojna bałkańska- kwestia podziału zdobytych terenów skłóciła sprzymierzeńców. Buł. Atakuje dawnych sojuszników i przegrywa- traci wcześniejsze tereny; 28.06.1914 w Sarajewie zostali zamordowani następcy tronu Aus-Węgr arcyksięcia Ferdynanda oraz jego żonę- zabójca Gawriło Princip. Organizacja serbska „czarna Ręka”; 28,07,1914 Serbia odrzuca ultimatum i rozpoczyna się wojna Aus-Węgr przeciwko Serbi i Rosji; wydarzenia toczą się błyskawicznie kilka dni później zaczęła się wojna Niemyc i Aus-Węgr z Rosją i Francja.
2. Działania na froncie zachodnim
Podstawą działań niemieckich był plan wojny błyskawicznej opracowany przez gen. Von Schlieffena. Niemcy miały w krótkim czasie zwyciężyć Francję a potem przerzucić wojska na front wschodni i pokonać Rosję. Armia niemiecka szanse na realizację tego plany przegrawszy decydującą bitwę pod marną w wrześniu 1914r; po fiasku niemieckiego planu błyskawicznego zwycięstwa rozpoczęła się długotrwała wojna pozycyjna. Na froncie zachodnim wrogie armie walczyły w rozbudowanych okopach i bunkrach pod Ypres Verdum i nad Sommą przynosiły obu stronom ogromne straty ludzkie(1916); 1917 Niemcy rozpoczęli nieograniczoną wojnę podwodną przeciw wszystkim okrętom zmierzającym do portów ententy. Niemcy zaatakowali statki USA i wypowiedziały one wojnę Niemcom. Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wojny przychyliło szalę zwycięstwa na korzyść aliantów. 11 XI 1918 wyczerpane wojna Niemcy podpisały zawieszenie broni w Compiegne.
3. Działanie na innych frontach
1914- Rosja atakuje wschodnie prowincje Niemiec, Niemcy( Hindenburg i Ludendorff) zwyciężają Rosja w dwóch bitwach pod Dannenbergiem i nad jeziorami mazurskimi.; 1915 Niemcy zdobywają królestwo Polskie- koło Gorlic; 1916- Rosja- Bursiłow podejmuje kontrofensywę; straty aus-wegr; Rosja- problem dowozu broni i pożywienia; defensywa Niemiec; wojna pozycyjna pod koniec. Bałkany 1914- Turcja przystępuje do państw centralnych- zamyka cieśniny, Włochy w entencie wypowiadają wojnę państwom centralnym; 1915 Buł. do państw centralnych. 1916- Rumunia do ententy; 1917 Grecja do ententy. Wojna na morzach- Niemcy blokują dostęp do surowców entencie; reglamentacja żywności w pańtw cen., rozbudowanie łodzi podwodnych przez Niemcy. Skutki I wojny ŚW pochłonięcie dużo ofiar przez nowe środki walki.(czołgi samoloty, gazy bojowe)
4. Rewolucja w Rosji
Armia źle wyposażona zdemoralizowana ponosiła klęski na froncie cofając się przed Niemcami w głąb Rosji. Rewolucja lutowa 18 luty 1917- wielki straj w Pitagrodzie uzyskał poparcie wojska(8.03); 12.03 powstała Pitagordzka Rada delegatów; 15.03 abdykowal car Mikołaj II- powsał rząd tymczasowy; utworzona rząd tymczasowy( początkowo pod kier. Lwowa od lipca 1917 Kiereński. W ten sposób zaistniało zjawisko dwuwładzy w Rosji. Droga do przewrotu bolszewickiego- powrót Lenina do Rosji który rozpropagował swoje tezy kwietniowe( utworzenie republiki rad nacjonalizm, zniesienie aparatu przymusu 17,04,1917; Rewolucja październikowa- listopad- przejęcie władzy w Pitogrodzie przez Bolszewików(opanowali strategiczne punkty miasta, w 1917 6/7 listopada zdobywają siedzibę rządu tymczasowego- pałac zimowy; powołana na miejsce rządu Kiereńskiego RKL z Leninem na czele ogłosiła dekrety o pokoju(zapowiedź przerwania wojny) i ziemi ( chłopi dostają na własność) 1917.02 zwieszenie broni z Niemcami; 1918 przerwanie rozmów o pokój Niemcy zajmują Ukrainę Białoruś Litwę Łotwę i Estonię; 3.03.1918 w Brześciu Litewskim podpisano traktat pokojowy miedzy sowiecką Rosją a Niemcami i Aus-Węg.
5. Traktat wersalski i nowy ład w Europie.
Traktat wersalski- styczeń- czerwie 1919; 0 teoretyczna dominacja „wielkiej piątki” (Brytania Francja USA Japonia Włochy) – Głowna rola przypadła premierowi Francji Clemenceau, premierowi Wlkp. Loyd George, prezydentowi USA Wilson. Postanowienia wobec Niemiec: demilitaryzacja, demilitaryzacja Nadrenii, zwrot Francji terenów Alzacji i Lotaryngi, - protektorat zwycięskich mocarstw w Zagłębiu Sary, oddanie Belgii okretów Eupen o Malmendy, znaczne straty terytorialne na wschodzie, odszkodowanie wojene w wysokości 140 mln marek w złocie. W Niemczech traktat ten nazwano dyktatem. W następnych latach Niemcy dażyły więc do rewizji jego postanowień. Za najważniejszą zasadę po raz pierwszy uznano prawo narodów do samostanowienia. Na terenie dawnych wielonarodowościowych cesarstw: Aus-weg i Rosji powstały: Austria Czechosłowacja Królestwo Węgier Królestow Serbów Chorwatow i Słoweńców (SHS) Polska Litwa Łotwa Estonia Finlandia. Kwestie sporne o granice; po zakończeniu I wojny w Europie odbywały się spory dyplomatyczne- często konflikty militarne o granice. 28.06. 1919 na konferencja pokojowa w Paryżu utworzono Ligę Narodów(sklad organizacji międzynarodowej- państwa zwycięskie I wojnę ŚW oraz 13 państw neutralnych) Liga dbała o zachowanie pokoju i nie naruszanie granic. USA powróciły do polityki izolacjonizmu. Liga narodów okazała się organizacją całkowicie nie skuteczną. Granice Polski- o losach górnego śląska Warmi i Mazur miał zdecydować plebiscyt. Rosja nie uczestniczyła w Wersalu dlatego Polska musiała zbrojnie walczy o swoją granicę wschodnią Polska i Niemcy walczyły m.in. o Gdańsk. Ostatecznie przekształcono jej w wolne miasto pod patronem Ligi narodów
