Testament B. Krzywoustnego.

Testament Bolesława Krzywoustego (zwany inaczej statutem) był to akt polityczny, w którym władca ustalił zasady następstwa tronu i wprowadził podział terytorialny Polski między swoich synów. Od tej pory główna władza należała do księcia zwierzchniego (princepsa), którym każdorazowo miał zostawać najstarszy przedstawiciel (senior) rodu. Sprawował on kontrolę nad juniorami. Do jego obowiązków należała obrona granic i polityka zagraniczna, a także mianowanie arcybiskupa i biskupów. Jedynie senior miał prawo emisji monety.
Od 1138 księciem zwierzchnim był najstarszy syn Bolesława Krzywoustego – Władysław, zwany później Wygnańcem. Jako senior sprawował bezpośrednią władzę nad tzw. dzielnicą senioralną, w skład której wchodziły: wschodnia Wielkopolska z Gnieznem, zachodnia Małopolska z Krakowem, ziemia łęczycka, ziemia sieradzka i prawdopodobnie Kujawy. Książę senior sprawował ponadto kontrolę nad Pomorzem Gdańskim, gdzie rządzili miejscowi władcy.
Pozostali synowie Bolesława Krzywoustego otrzymali następujące dzielnice:
Bolesław, zwany Kędzierzawym – Mazowsze,
Mieszko (Stary) – zachodnią Wielkopolskę,
małoletni Henryk miał w przyszłości objąć we władanie ziemię sandomierską.
Najmłodszego syna, Kazimierza (Sprawiedliwego), być może pogrobowca, nie uwzględniono przy podziale (wg innej teorii przeznaczono go do stanu duchownego).
Wracający w roku 1163 z wygnania synowie Władysława II - m. in. Bolesław I Wysoki - otrzymali Śląsk.
W założeniu Bolesława Krzywoustego podział ten miał utrzymać jedność kraju oraz ugruntować pokój i zgodę między braćmi. Ustawa ustalająca zasady dziedziczenia ograniczała wpływ możnych na obsadę tronu po śmierci władcy i utrwalała rządy dynastii piastowskiej w Polsce. Jednakże testament przyczynił się do rozbicia dzielnicowego Polski (zjawisko występujące w wielu europejskich krajach w średniowieczu) i upadku władzy centralnej.