„Socjoterapia”- Praca zbiorowa pod redakcją Katrzyny Sawickiej

„SOCJOTERAPIA”- PRACA ZBIOROWA PODE REDAKCJĄ KATARZYNY SAWICKIEJ.


1. Pojęcie socjoterapii:
A/ wg psychiatrów i psychoterapeutów:
Socjoterapia to organizacja środowiska społecznego wspierającego proces leczenia osób z zaburzeniami zdrowia psychicznego (włączają socjoterapię w zakres znaczeniowy terapii środowiskowej); wyodrębniają socjoterapię bierną i czynną
B/ wg psychologów:
Socjoterapia to organizowanie środowiska społecznego pacjenta w tym kierunku, by w możliwie dużym stopniu sprzyjało wyzdrowieniu i utrzymaniu zdrowia psychicznego. Akcentuje się znaczenie kontaktu chorego z osobami z jego otoczenia (inni chorzy, personel medyczny, bliscy) dla przebiegu leczenia.
C/ wg pedagogów:
Socjoterapia jest jednym ze sposobów łagodzenia lub eliminowania negatywnych norm i obyczajów w zachowaniu społecznym lub społecznie niepożądanym. (Wg psychologów eksponuje się kontakty chorego z otoczeniem jako służące wyzdrowieniu; wg pedagogów określa to pojęcie przez wskazanie charakteru zaburzenia).
D/ wg medycyny:
Socjoterapia to zbiór metod socjotechnicznych, polegających na różnorodnych zabiegach korektywnych w stosunku do grupy. Socjoterapia zajmuje się przede wszystkim grupą nie zaś jednostką (jak psychoterapia).
E/ wg Strzemiecznego:
Socjoterapię zalicza się do procesów korekcyjnych o charakterze leczniczym, adresowaną do dzieci i młodzieży. Polega ona na celowym stwarzaniu dzieciom warunków (doświadczeń społecznych) umożliwiających zajście procesu socjoterapeutycznego (zmiana sądów o rzeczywistości, sposobów zachowań, odreagowanie emocjonalne).
F/ wg Sobolewskiej:
Akcentuje grupową formę zajęć z dziećmi i młodzieżą ukierunkowaną na realizację celów terapeutycznych, edukacyjnych i rozwojowych.
G/ Socjoterapia:
Jest to metoda leczenia zaburzeń zachowania i niektórych zaburzeń emocjonalnych u dzieci i młodzieży w toku spotkań grupowych. Jest to forma pomocy psychologicznej dla dzieci i młodzieży, pośrednią między psychoterapią a psychoedukacją i treningiem interpersonalnym.
2. Istota socjoterapii:
Do zajęć wchodzących w skład pomocy psychologicznej zaliczamy:
Psychoterapię (wg Strojnowskiego):
To zamierzony, systematyczny proces interakcji rozwijany między pacjentem a terapeutą lub grupą terapeutyczną w celu usuwania u pacjenta zaburzeń komunikacji, nieprawidłowych procesów psychicznych lub dolegliwości somatycznych i uzyskiwania lepszego przystosowania społecznego. Celem może być też polepszenie struktury osobowości i stymulacja możliwości rozwojowych pacjenta.
Koncentruje się ona na osobistych problemach jednostki, zmierza do udzielenia jej pomocy w uświadomieniu i wyjaśnieniu przyczyn oraz źródeł odczuwanych dolegliwości psychicznych (terapia indywidualna lub psychoterapia grupowa).
Trening interpersonalny:
Adresowany jest do osób względnie zdrowych psychicznie. Służy rozwijaniu tych właściwości psychicznych, które są niezbędne w podejmowaniu kontaktów z innymi ludźmi (empatia, otwartość na siebie i innych, autentyczność; umiejętność wyrażania uczuć).
Psychoedukację:
Realizuje cele kreacyjne, formułowane zwykle jako zdobywanie nowej wiedzy, doświadczeń, umiejętności. Dotyczy sfery poznawczej i sfery umiejętności.
Podstawowym założeniem pomocy psychologicznej jest pojmowanie człowieka jako podmiotu i jednocześnie przedmiotu zmiany korekcyjnej, terapeutycznej i kreacyjnej- oznacza to, że sam zainteresowany dokonuje zmiany w sobie, tylko przy pomocy grupy i osoby prowadzącej.
W procesie psychoterapii i treningu interpersonalnego zmiany korekcyjne dotyczą głębszych warstw osobowości, zajęcia psychoedukacyjne dotyczą sfery poznawczej i sfery umiejętności.
Przesłanki psychologicznych form pomocy zdecydowanie je do siebie upodabniają, różnice dotyczą celów i sposobów ich realizacji lub procedur ich osiągnięcia.
Socjoterapię
Zaliczana jest do procesów psychokorekcyjnych, leczniczych, ukierunkowanych na eliminowanie lub na zmniejszanie zaburzeń, zwykle zaburzeń zachowania u dzieci i młodzieży. Jest formą pomocy skierowaną do dzieci, młodzieży w okresie dorastania, borykającą się z problemami osobistymi i trudnościami życiowymi. Istotną rolę odgrywa tu wzmocnienie osobowości młodych ludzi poprzez realizację celów rozwojowych i edukacyjnych. Docieranie do przeszłych doświadczeń i uświadamiania ich sobie oraz powiązanie z aktualnie występującymi wzorami zachowań schodzi na dalszy plan.
Socjoterapia jest procesem ukierunkowanym na leczenie występujących u dzieci zaburzeń, zwłaszcza zachowania, nadpobudliwości i zahamowania, niektórych zaburzeń emocjonalnych (tj. psychoterapii z tą różnicą, że kieruje się ją głównie do dzieci z psychozą, depresją itp.).
 Zadaniem socjoterapii jest:
Wspomaganie dzieci, w rozwoju i pojmowaniu rzeczywistości.
 Socjoterapia realizuje także cele:
Edukacyjne, rozwojowe, co wiąże się charakterem zaburzenia i wiekiem uczestników terapii.
 Cele edukacyjne w prowadzeniu grupy socjoterapeutycznej to:
 uczenie się rozpoznawania emocji
 poznawanie mechanizmów uzależnień
 zapoznanie się z chorobami społecznymi np. AIDS
Program może być także ukierunkowany na uczenie się wybranych technik pracy umysłowej, na zdobycie umiejętności przekazywania własnej wiedzy, uczenie się pełnienia określonych ról. Cele edukacyjne wspomagają proces nabywania wiedzy o samym sobie, o innych ludziach, proces rozumienia świata społecznego, ukierunkowują zmiany zachowań tak, by mogły one chronić dziecko przed kolejnymi urazami psychicznymi.
 Cele rozwojowe:
Korespondują z wiekiem uczestników (np. u dzieci w wieku wczesnoszkolnym dominuje potrzeba: zabawy, zdobywania wiedzy o świecie, twórczości; dorośli potrzebują towarzystwa rówieśników, wspólnej aktywności). Projektowanie zajęć socjoterapeutycznych uwzględnia rozwijanie indywidualnych zamiłowań i zainteresowań, zaspokajanie podstawowych dla danego wieku potrzeb, podejmowanie zagadnień ważnych dla określonej grupy wiekowej.
 Cele terapeutyczne:
Terapeutyczny charakter postępowania polega na organizowaniu takich sytuacji społecznych podczas grupowych spotkań, które:
 dostarczą uczestnikom doświadczeń korekcyjnych, przeciwstawnych do treści doświadczeń urazowych oraz doświadczeń kompensujących doświadczenia deprywacyjne, również hamujące rozwój emocjonalny i społeczny
 będą sprzyjać odreagowaniu napięć emocjonalnych
 posłużą aktywnemu uczniu się nowych umiejętności psychologicznych
Akcentuje się przede wszystkim odreagowanie emocjonalne jako podstawowe zadanie zajęć socjoterapeutycznych. Rozładowanie polega na ujawnieniu, wyrażeniu, wypartych emocji towarzyszących zdarzeniu traumatycznemu. W toku pracy grupowej ważne jest także dostarczenie dzieciom okazji do przeżywania emocji pozytywnych.
Terapeutyczna rola zajęć grupowych polega na organizowaniu doświadczeń korektywnych. Gromadzenie nowych, pozytywnych doświadczeń może likwidować wpływ doświadczeń urazowych na funkcjonowanie młodego człowieka. Korektura urazów polega na odpowiednim dobraniu ćwiczeń, gier i zabaw, sytuacji grupowych, które dostarczają dziecku nowych doświadczeń, przeciwstawnych do doświadczeń urazowych. Źródłem korektywnych doświadczeń są też sytuacje, które umożliwiają budowanie obrazu samego siebie.
Zajęcia socjoterapeutyczne powinny także stać się okazją do wypróbowania i wyćwiczenia nowych sposobów zachowania oraz do nabycia nowych umiejętności (np. interpersonalnych).
3. Struktura zajęć socjoterapeutycznych:
Mają one charakter ustrukturalizowanych spotkań grupowych, na które składają się odpowiednio dobrane gry, zabawy, ćwiczenia. Każde spotkanie ma swój cel szczegółowy, podporządkowany celowi ogólnemu oraz propozycję aktywności sprzyjającej osiągnięciu tych celów.
Zasady:
 bezpieczeństwo fizyczne i psychiczne uczestników
 każda osoba ma prawo zostać wysłuchana
 to, co się dzieje tutaj, pozostaje między nami
 spotykamy się regularnie, nie spóźniamy się
 w toku zajęć wypracowujemy normy dotyczące komunikowania się, zwracamy do siebie bezpośrednio, nie oceniamy itp.
Etapy tworzenia i funkcjonowania grupy:
 I okres powstawania grupy
 II krystalizowanie się norm grupowych (związane z powitaniem, akceptacją zasad itp.).
 III właściwy etap pracy z grupą (realizacja celów terapeutycznych, rozwojowych, edukacyjnych)
 IV przygotowanie do zakończenia funkcjonowania grupy (wypracowanie sposobów kontaktowania się uczestników po zakończeniu, aktywne poszukiwanie wsparcia, zebranie informacji zwrotnych)
Zajęcia mają zawsze opracowany scenariusz (przynajmniej ramowy), który przygotowuje się pod kątem przyszłej grupy socjoterapeutycznej.
4. Metody pracy z grupą:
I- praca w kręgu i randki jako technika dzielenia się z innymi swoimi doświadczeniami, emocjami, wrażeniami
II- burza mózgów
III- rysunki i prace plastyczne
IV- śpiew i muzykowanie
V- inscenizacje, odgrywanie scenek
VI- zabawy, gry
5. Dynamika grupy socjoterapeutycznej:
I. Faza orientacji i zależności:
Kiedy uczestnicy się nie znają, czują się skrępowani, oczekują ukierunkowania)- może być ona powiązana z fazą buntu ( ze względu na młodzież sprawiającą trudności, niedostosowaną społecznie, z zaburzeniami itp.).
II. Tzw. „unia personalna”:
W momencie, gdy uczestnicy zaczną przestrzegać normy, to co się dzieje w grupie, zostaje między nami.
III. Integracja:
Wzajemne zaufanie, otwartość, ujawnienie emocji, wzrost poczucia bezpieczeństwa).
IV. Zjawisko kryzysu:
Może wystąpić lecz nie musi; wówczas, gdy ujawniają się konflikty grupowe, związane jest również z kształtowaniem się ról i pozycji w grupie.
V. Dochodzenie do wspólnych rozwiązań i konstruktywnych wniosków i pracy.
Zachodzą zmiany:
 w sposobie komunikowania się (od komunikacji ukrytej, jednostronnej do dwustronnej, jawnej, otwartej)
 grupa bardziej koncentruje się na wydarzeniach „tu” i „teraz”, niż na tym, co „przedtem” i „tam”
 współdziałanie z kolegami i uczestnikami
 wzrost tolerancji wobec różności i odmienności
 większa samodzielność dzieci i ich większy wpływ na przebieg spotkań