Środki żywności i wody są niezbędne ludziom do życia. Ich niedostatek może mieć znaczny wpływ na ich zdrowie zdolność do pracy i stan psychiczny. Gdy produkty żywnościowe ulegną skażeniu lub zakażeniu ich przydatność do konsumpcji zostaje ograniczona. Istnieje wiele sposobów skutecznego zabezpieczania żywności i wody. Znacznie łatwiej je odpowiednio zabezpieczyć przed skażeniem niż potem dezaktywować, odkażać lub dezynfekować.
Sposoby zabezpieczania produktów żywnościowych źródeł poboru i ujęć wodnych
Ochrona żywności przed skażeniami lub zakażeniami obowiązuje szczególnie w czasie produkcji i, magazynowania a także podczas transportu i dystrybucji. Najlepszym sposobem tej ochrony jest hermetyzacja pomieszczeń produkcyjnych i magazynowych. Również surowce i półprodukty powinny być przechowywane w odpowiednich szczelnych pojemnikach i opakowaniach. O ochronnych właściwościach opakowań decyduje przede wszystkim ich konstrukcja i rodzaj materiału z którego są wykonane, doskonałymi powłokami ochronnymi są naczynia szklane z hermetycznie zamykanymi wieczkami lub zakrętkami. Nie przepuszczają par gazów i pyłów. Szczególnie nadają się do przechowywania produktów płynnych i wody do picia, jarzyn w postaci kiszonek i marynat twarogów ,dżemów ,masła nawet mięsa ,chleba i ryb. W opakowaniach szklanych można też przechowywać produkty sypkie - kasze mąkę cukier. Podobne właściwości maja opakowania wykonane z metalu i z tworzyw sztucznych. W polietylenowych woreczkach przechowuje się pieczywo produkty znajdujące się w zamrażarkach i lodówkach oraz ziemniaki kapustę i inne warzywa. Opakowania drewniane to głównie beczki ,skrzynie ,kosze. W szczelnych beczkach i drewnianych skrzyniach można przechowywać tłuszcze twarde, chleb, mięso, ryby owinięte dodatkowo papierem pergaminowym lub woskowanym. Artykuły żywnościowe w mniejszych opakowaniach powinny być ponadto przechowywane w szafach, kredensach ,lodówkach. Opakowania z tkanin (worki z bawełny, lnu, konopi i włókna wiskozowego) mogą być pewną ochroną przed skażeniami tylko po zaimpregnowaniu. Zapasy wody dla celów gospodarczych przechowuje się w cysternach beczkach wiadrach i wannach możliwie szczelnie przykrytych. Odpowiedniego zabezpieczenia wymagają źródła poboru i ujęcia wodne. Studnie powinny mieć szczelne pokrywy oraz daszki pokryte papą lub blachą. Podobnie jak studnie ,zabezpiecza się ujęcia wód źródlanych wykonując odpowiednią ich obudowie z przykryciem zapewniającym zarówno szczelność jak i dostęp do wody.
Żywność i woda ,wykazujące oznaki skażenia lub przechowywane w rejonie skażonym w niewłaściwych opakowaniach, muszą być zbadane przed dopuszczeniem do spożycia. Jeśli nie ma takiej możliwości należy je traktować jako skażone i poddać dezaktywacji ,odkażaniu lub dezynfekcji.
Skażenie i zakażenie surowców do produkcji żywności mogą poważnie obniżyć poziom wyżywienia ludności, zrujnować gospodarkę i producentów. Ochrona płodów rolnych i zwierząt, polega na niedopuszczeniu do ich porażenia przez substancje promieniotwórcze środki trujące, bakterie i toksyny chorobotwórcze lub na maksymalnym osłabieniu ich działania.
Sposoby zabezpieczania płodów rolnych i paszy przed skażeniami
By zabezpieczyć przed możliwościom przenikania substancji promieniotwórczych z ziemi do roślin stosuje się np. wapnowanie skażonej gleby, stosowanie nawozów sztucznych (potasu azotu fosforu), a przy skażeniu środkami trującymi przez nieznaczne nawodnienie pól, nawożenie azotowo-fosforowe a także spulchnienie gleby. Do likwidacji grzybów chorobotwórczych na roślinach stosuje się środki grzybobójcze tzw. fungicydy. Znaczne części płodów rolnych i paszy przechowuje się w budynkach gospodarczych inne w kopcach lub w terenie otwartym, zależnie od pojemności magazynów warunków klimatycznych pory roku. W wypadku zagrożeń skażeniami ,budynki uszczelnia się w oknach układa się cegły lub worki z piaskiem szyby maluje się wodą wapienną. Drzwi po uszczelnieniu obija się tkaniną podgumowaną lub folią. Ziarna zbóż przechowuje się w zamkniętych pomieszczeniach, elewatorach i spichrzach. Pasze treściwe i zapasy mieszanek paszowych należy umieścić w szczelnie przykrytych skrzyniach w wielowarstwowych workach. Zboże przechowywane luzem w magazynie należy dobrze przykryć brezentem folią workami itp. zapasy siana na kilka dni przechowuje się na kilka dni. Mieszanki paszowe i ziarno przechowywane w workach poza budynkami należy układać w stosy przykryć folią, brezentem, lub innymi materiałami chroniącymi przed opadem promieniotwórczym środkami trującymi lub aerozolem biologicznym. Kiszonki parowane, ziemniaki, wytłoki można przechowywać w silosach betonowych lub wykopać doły, wyłożyć je folią a potem odpowiednio przykryć. Ziemniaki buraki chroni się w kopcach lub piwnicach. Pasze objętościowe (siano, słoma) składuje się w stogach przykrywa się folią grubą warstwom słomy mieszanką gliny z ciętą słomą sitowiem itp.
Płody rolne oraz wszelkie pasze w rejonie który został skażony, lub uznany za zakażony powinny być poddane kontroli i uzdatnieniu.
Zbiorowa i indywidualna ochrona zwierząt
Podstawowym i najbardziej skutecznym środkiem ochrony zwierząt hodowlanych jest zabezpieczenie budynków inwentarskich ( obór, stajni ,chlewni ,kurników) przed promieniotwórczymi środkami trującymi ,zarazkami chorobotwórczymi i bronią chemiczną . Najlepsze właściwości ochronne mają budynki z cegły z niepalnym dachem z dobrze uszczelnionymi oknami i drzwiami. Budynki drewniane wymagają poprawienia warunków osłonności przez ustawienie wzdłuż ścian worków z piaskiem, lub usypanie wału z ziemi. Rozlokowując zwierzęta w przeznaczonych dla nich budynkach należy w miejscu najlepiej osłoniętym umieścić zwierzęta młode i zarodowe, w pozostałych przeznaczone na ubój. W celu utrzymania odpowiedniego mikroklimatu należy stosować ściółki o dużej zdolności pochłaniania wilgoci i, dążyć do obniżenia koncentracji amoniaku i siarkowodoru, ustawiając pojemniki z wapnem niegaszonym pochłaniającym wilgoć i nadmiar dwutlenku węgla, a także w zależności od sytuacji przeprowadzić wietrzenie pomieszczeń. Do ochrony zwierząt można tez przystosować takie pomieszczenia jak szopy, suszarnie, silosy ,wyrobiska w kamieniołomach i żwirowniach, oraz wykorzystać jary i doły ziemne. Tego typu ściany z miękkiego gruntu wzmacnia się plecionką lub deskami i przykrywa okrąglakami. Przez pokrycie przeprowadza się rurę wentylacyjną a w podłożu wykopuje się rowki ściekowe i doły chłonne. We wszystkich uszczelnionych pomieszczeniach powinno się zgromadzić kilkudniowy zapas paszy i wody. Nie zawsze jest możliwa ochrona zwierząt w budynkach a nawet w zastępczych pomieszczeniach ochronnych, pozostają więc pastwiska. W przypadku skażeń promieniotwórczych szczególnie przydatne są te które graniczą z jarami, wąwozami ,lasami, nie nadają się one natomiast w wypadku skażeń chemicznych i biologicznych, ponieważ w tych miejscach powstają zastoje. Jeżeli nie ma takich warunków naturalnych spędza się zwierzęta do specjalnie, przedtem przygotowanych ogrodzeń, gdyż na małej przestrzeni zjedzą mniej traw niz chodząc po dużych łąkach. Dla najcenniejszych zwierząt zarodowych przygotowuje się indywidualne środki ochrony. Są one niezbędne w trakcie ich wywozu lub przepędzania przez strefy skażone. Należy też przewidzieć potrzebę przykrycia zwierząt podręcznymi materiałami np. brezentem ,folią ,matą,
NOTATKA
1.) Produkty żywnościowe i woda ulegają skażeniu, w skutek oddziaływania:
a) środków promieniotwórczych, których przyczyną są:
• napromienienia,
• uwalniania substancji radioaktywnych (jod, stront, cez)
b) chemiczne - środki trujące
c) biologiczne (np. drobnoustroje – węglik, cholera, dżuma, laseczka jadu kiełbasianego; przenoszenie prze owady)
2.) Produkty spożywcze powinny być poddawane ochronie przez:
• hermetyzację pomieszczeń,
• przechowywanie w szczelnych pojemnikach ( z szkła, metalu, itp.)
• wymianę zapasów na świeże
• zabezpieczenie wody z zbiornicach wolnych ( studnie, pompy, itp. należy zakrywać drewnianymi pokrywami, foliami).
3.) Sposoby postępowania ze skażoną żywnością i woda:
a) dezaktywację (skażenia środkami promieniotwórczymi) - usuwanie substancji powodujących skażenie promieniotwórcze przez służby DDD ( Deratyzacja Dezynfekcja Dezynsekcja),np.:
-osadzanie płynów,
-usuwanie z tłuszczów utwardzonych górnej warstwy
b) odkażanie( skażenia środków trujących), np. wody przez:
- filtrację,
- chlorkowanie (utlenianie środka trującego),
- użycie Ca(OH)2,
- gotowanie przez 1,5-2 godz..
c) dezynfekcję (zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi).
4.) Przyczyny zakażeń płodów rolnych i paszy dzielimy na:
• spowodowane opadem promieniotwórczym,
• spowodowane środkami wysokotoksycznymi (np. iperyt, luizyt)
• spowodowane zarazkami.
5.) Sposoby zabezpieczania płodów rolnych i paszy:
• gromadzenie zapasów w specjalnie przystosowanych budynkach,
• wzbogacanie gleby w wapń i potas,
• nawadnianie, spulchnianie i nawożenie środkami azotowo-fosforowymi, upraw skażonych środkami chwastobójczymi,
6.) Rodzaje skażeń zwierząt hodowlanych:
• napromienienia zewnętrzne i wewnętrzne,
• środki trujące,
• chorobotwórcze środki biologiczne (epidemie).
7.) Zabezpieczanie zwierząt hodowlanych:
• odpowiednio przystosowane pomieszczenia gospodarcze. Najlepiej budynek murowany, okna i drzwi dźwiękoszczelne, wypełnienie sianem i słomą, niezbędny mikroklimat, rozmieszczenie zwierząt w budynku:
zwierzęta rzeźne, rozpłodowe, młode
• ograniczone pole wypasu
• maski-torby przy rejonach skażonych
• przykrywanie grzbietów brezentem, folią lub matami.