Parlament-organizacja wewnętrzna

Parlament – organizacja wewnętrzna

Parlament - władza ustawodawcza, organ naczelny (państwowy) złożony z demokratycznie wybieranych przedstawicieli narodu, realizujący władzę ustawodawczą i sprawujący kontrolę nad funkcjonowaniem władzy wykonawczej, jest cechą wspólną dla wszystkich demokratycznych systemów ustrojowych. Istotą parlamentu jest jego ukształtowanie jako organu reprezentacji narodu, jest jedynym organem państwowym powołanym w taki sposób, że jego skład określa podstawowe orientacje i preferencje polityczne ogółu wyborców.
Parlament jest na tyle skomplikowany, że może funkcjonować tylko w oparciu o sformalizowaną strukturę organów wewnętrznych. Powszechnie odróżnia się organy kierownicze oraz organy pomocnicze sejmu czy senatu. Do organów kierowniczych Sejmu / Senatu zalicza się: Marszałka Sejmu/ Senatu , Prezydium Sejmu/ Senatu oraz Konwent Seniorów, zaś do organów pomocniczych sejmu i senatu zalicza się: komisje sejmowe/ senackie , a w ramach izby - sekretarzy sejmu/ senatu. Marszałek , Prezydium , Konwent Seniorów i komisje są organami izb. Należy odróżnić aparat urzędniczy – Kancelarię Sejmu / Senatu – który wypełnia zadania organizacyjno-techniczne i doradcze związane z działalnością sejmu/ senatu i ich organów.
Organy władzy ustawodawczej, a więc Sejm i Senat realizują szerszy zakres kompetencji, który nie ogranicza się do stanowienia norm prawnych zajmujących wysoką rangę w systemie źródeł prawa. Posiadają także uprawnienia kreacyjne obejmujące powołanie i odwoływanie konstytucyjnie wskazanych centralnych organów państwa, mają także prawo kontroli wykonywania ustaw, ponadto Sejm dysponuje prawem kontroli rządu i ministrów. Może on stosować środki odpowiedzialności parlamentarnej zarówno w stosunku do rządu - odpowiedzialność solidarna , jak i jego członków -odpowiedzialność indywidualna. Sejm ma także prawo stawiania członków Rady Ministrów w stan oskarżenia przed Trybunałem stanu , zaś Zgromadzenie Narodowe uchwałę taką może podjąć w stosunku do Prezydenta RP – odpowiedzialność konstytucyjna. Istotnym pojęciem jest „posiedzenie izby”, czyli czas jej obrad, objęty jednym i tym samym porządkiem. Trwać ona może więcej niż jeden dzień, może być też przedzielona przerwą w obradach. Ważną cechą działania parlamentu jest zasada jawności jego prac, wyraźnie określona w Konstytucji. Zgodnie z jej treścią posiedzenia Sejmu i Senatu mają charakter jawny i publiczny.
Konstytucja wspomina, że „Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka i wicemarszałków”. Stanowi ona, iż „Marszałek sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzeże Sejmu i reprezentuje Sejm na zewnątrz”. Na mocy Konstytucji Marszałek Sejmu sprawować może przejściowo lub tymczasowo urząd prezydenta. Zarządza on także wybory Prezydenta RP. Zupełnie nowymi kompetencjami Marszałków Sejmu/ Senatu są występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zbadania zgodności ustaw i aktów podustawowych z Konstytucją oraz rozstrzygania sporów konstytucyjnych.
Dodatkowo Marszałkowi Sejmu przyznano również prawo występowania z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta.
Marszałkowie Sejmu i Senatu z racji pełnienia swych funkcji wchodzą także w skład Komitetu Obrony Kraju – organu właściwego w sprawach obronności i bezpieczeństwa państwa. Marszałek Sejmu spełnia także istotne funkcje związane z trybem powoływania Rzecznika praw Obywatelskich i Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, podejmuje regulacje dotyczące statusu pracowników lub obsługi techniczno-organizacyjnej innych organów. Dotychczasowe uprawnienia marszałków określone w regulaminie nie były zbyt szerokie. Do najważniejszych uprawnień, poza prowadzeniem obrad, było:
-zwoływanie i przewodniczenie obradom Konwentu Seniorów i Prezydium Izby,
-sprawowanie pieczy nad spokojem i porządkiem na obszarze należącym do izby,
-zarządzanie drukowania uchwał, druków i sprawozdań stenograficznych,
-wydawanie przepisów porządkowych,
-powoływanie szefa Kancelarii Sejmu /Senatu .
Stanowiska wicemarszałków powierza się przedstawicielom pozostałych liczących się ugrupowań.
Wicemarszałkowie sejmu są członkami Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów oraz zastępcami marszałka. W odniesieniu do kompetencji zewnętrznych marszałka sejmu - jego zastępstwo przypada na ogół marszałkowi senatu.
Organem o węższych uprawnieniach jest Prezydium - tryb jego wyboru jest różny dla każdej izby. W Sejmie funkcje Marszałka i wicemarszałków powierza się osobom, które w głosowaniu osiągną większość bezwzględną ważnych głosów. W Senacie dodatkowym wymogiem jest dokonanie wyboru w głosowaniu tajnym. Przyjęty tryb powołuje spośród tych ugrupowań politycznych, które posiadają większość w danej izbie. Skład prezydium jest ściśle określony i wynosi 4 osoby (Marszałek + 3 wicemarszałków), w sejmie zaś liczbę wicemarszałków każdorazowo uchwałą określa izba.
Obecnie do zakresu zadań Prezydium między innymi należy:
-ustalenie pracy planu Sejmu /Senatu oraz ustalenie tygodni posiedzeń Sejmu,
-dokonywanie wykładni regulaminu po zasięgnięciu opinii komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich (Senatorskich),
-organizowanie współpracy między komisjami i koordynowanie ich działania oraz zlecanie komisjom rozpatrywania spraw w określonym zakresie,
-ustalenie zasad organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i Senatu.
Z uwagi na regulacje ustawowe prezydia mają istotne uprawnienia dotyczące posłów i senatorów. Należą do nich:
-ustalanie wysokości uposażenia poselskiego i senatorskiego,
-ustalanie wysokości dodatków uposażenia,
-ustalanie wysokości ryczałtu dyspozycyjnego na prowadzenie biura w okręgu wyborczym,
-udzielanie posłom i senatorom pożyczek lub zapomóg w sytuacjach losowych,
-ustalenia zasad prowadzenia biur poselskich i senatorskich,
-wyrażanie zgody na rozwiązanie stosunku pracy z posłem lub senatorem.
Organem, którego skład w pełni odzwierciedla polityczny skład izby, jest Konwent Seniorów. Stanowi on jedyny organ, którego skład nie zależy od decyzji izby. Poza członkami prezydium wchodzą do niego odpowiednio przedstawiciele klubów poselskich lub senatorskich. Regulaminy Sejmu i Senatu określają Konwent jako organ zapewniający współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac izby. Konwent jest organem o uprawnieniach wyłącznie opiniodawczych. Do najważniejszych uprawnień Konwentu w Sejmie i Senacie należą:
-opiniowanie planów pracy izby,
-opiniowanie projektu porządku posiedzenia,
-wnioskowanie co do trybu przeprowadzania dyskusji.
Komisje są organami pomocniczymi izby, których główne zadanie polega na rozpatrywaniu i przygotowywaniu spraw stanowiących przedmiot ich pracy. Z uwagi na tryb powoływania komisji można je podzielić na:
-stałe
-nadzwyczajne.
Komisje stałe powołane są na okres całej kadencji izby. Zakres działania poszczególnych komisji stałych wyraża się pośrednio w ich nazwach. Szczegółowy zakres działania komisji określają załączniki do regulaminów Sejmu i Senatu. Założeniem systemu komisji stałych jest objęcie zakresem działania wszystkich resortów.
Wiąże się z tym podział komisji na: resortowe i problemowe i śledcze.
Potrzeba powoływania komisji nadzwyczajnych może wynikać najczęściej z konieczności rozpatrzenia przez parlament sprawy, która nie leży w zakresie działania żadnej z komisji stałych. Sejm podejmuje decyzję o utworzeniu komisji nadzwyczajnej, określa cel, zasady i tryb jej działania. Najczęściej mamy do czynienia z dwoma typami komisji nadzwyczajnych: -do spraw rozpatrzenia projektu ustawy oraz
-do rozpatrzenia określonej sprawy.
Istotną różnicą pomiędzy komisjami stałymi a nadzwyczajnymi jest czas ich funkcjonowania. Z samej nazwy komisji nadzwyczajnych wynika, że okres ten kończy się wraz z rozpatrzeniem konkretnego projektu ustawy.
Sekretarze sejmu to posłowie( w liczbie 20) , wybierani przez sejm. Sekretarze pełnią zadania pomocnicze przy prowadzeniu obrad sejmu przez marszałka, a w szczególności:
-prowadzą listę mówców
-przyjmują wystąpienia posłów składane na piśmie oraz
-obliczają głosy w głosowaniach .
Struktura, sposób powoływania oraz zakres zadań i kompetencji organów Senatu nie odbiegają w sposób zasadniczy od rozwiązań przyjętych w sejmie. Senat jest organem mniejszym (stuosobowym) , odmienny jest zakres funkcji Senatu- ograniczają się one do udziału w procesie ustawodawczym oraz narzucenie senatowi odmiennego(szybszego) tempa prac niż w sejmie.
Do istotnych uprawnień w izbie należy prawo zrzeszania się w koła i kluby. Uprawnienie to jest przywilejem parlamentarzysty. Podstawą tworzenia klubów jest przynależność polityczna członków. Każdy poseł lub senator może być członkiem tylko jednego klubu lub koła. Klub w Sejmie może tworzyć 15 posłów, koło minimum trzech. W senacie klub tworzyć może siedmiu, a koło co najmniej 3 senatorów. Liczebność kół i klubów parlamentarnych wpływa na zakres przyznanych tym instytucjom uprawnień w izbie. Do obsługi swej działalności kluby i koła na określony czas mogą tworzyć biura, w których mogą zatrudniać pracowników, nie dłuższy niż czas trwania kadencji. Sankcją ostateczną jest wykluczenie z klubu.
Jednak można zaobserwować zjawisko przechodzenia posłów z jednego klubu do innego i utrzymywania się tym sposobem na powierzchni życia politycznego.


BIBLIOGRAFIA:


1) Garlicki Leszek – Polskie prawo konstytucyjne – zarys wykładu – wyd.10 Wydawnictwo Liber , Warszawa 2006
2) Encyklopedia Powszechna , Wydawnictwo Znak , Warszawa 2000
3) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 (materiał pomocniczy)
4) Przegląd Sejmowy – dwumiesięcznik – strona internetowa: www.sejm.gov.pl
5) Edukacja. Historia Sejmu – strona internetowa : www.sejm.gov.pl