Urlopy wypoczynkowe

Tylko osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, mianowania, powołania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę mają prawo do urlopu wypoczynkowego. Osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż umowy cywilnoprawne, np. zlecenie, agencyjna albo w ramach wykonywania działalności gospodarczej - nabywają to prawo, jeżeli strony w łączącej je umowie postanowią, że jednej ze stron przysługiwać będzie płatny urlop na zasadach urlopu pracowniczego.

Prawo do urlopu nakładców wynika z przepisów szczególnych regulujących prawa i obowiązki wykonujących pracę nakładczą.

Urlop wypoczynkowy jest zwolnieniem pracownika z obowiązku świadczenia pracy w celu regeneracji jego sił fizycznych i psychicznych przy jednoczesnym zapewnieniu mu za ten czas wynagrodzenia. Prawo pracownika do urlopu jest jednym z jego podstawowych uprawnień. Wynika ono z przepisów Kodeksu pracy (art. 14, 152) oraz norm wyższego rzędu - Konstytucji RP (art. 66 ust. 2) oraz - Europejskiej Karty Społecznej (z 18 października 1961 r. - art. 2 pkt. 3).

Każdy pracownik ma prawo do urlopu:

- corocznego, co oznacza, że po nabyciu prawa do pierwszego urlopu pracownikowi przysługuje urlop w każdym kolejnym roku kalendarzowym zatrudnienia;
- płatnego, co oznacza, że za czas urlopu przysługuje mu wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował;
- nieprzerwanego, co oznacza ograniczoną możliwość dzielenia urlopu i odwołania z niego przez pracodawcę.

Ponadto urlop jest prawem osobistym pracownika, co oznacza, że nie może on tego uprawnienia przenieść na inną osobę. Ewentualna umowa w tym zakresie między pracodawcą a pracownikiem jest nieważna.

Poniżej, dla porównania, różnice w zasadach udzielania urlopów wypoczynkowych oraz ustalania wynagrodzenia za czas urlopu i ekwiwalentu pieniężnego za urlop niewykorzystany, w uregulowaniach prawnych sprzed 1 stycznia 2004 r. i obecnie obowiązujących, a wprowadzonych ustawą z 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 213, poz. 2081) oraz rozporządzeniem ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 16 grudnia 2003 r. (Dz.U. nr 230, poz. 2290).

A oto przepisy Kodeksu pracy i poprzedni stan prawny oraz to samo po nowelizacji . Poniżej dodatkowe informacje nt. aktualnej sytuacji:

- art.153 1.Nabycie prawa do pierwszego urlopu. Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy uzyskiwał prawo do urlopu z upływem 6 miesięcy w wymiarze połowy wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Pracownik podejmując pracę po raz pierwszy uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Istotą tej zmiany jest to, że pracownik nie będzie musiał już "czekać" 6 miesięcy, aby nabyć prawo do pierwszego cząstkowego urlopu wypoczynkowego. Np. zatrudniony 15 maja pracownik nabędzie prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego z dniem 14 czerwca danego roku, a do kolejnego z dniem 1 stycznia następnego roku, pod warunkiem, że w tym dniu będzie nadal zatrudniony.

- art. 18 nowelizacji - przepis przejściowy dotyczący art. 153 k.p.

Pracownik, który podjął pracę i do 1 stycznia 2004 r. nie nabył prawa do kolejnego urlopu (np. rozpoczął pracę 1 sierpnia 2003 r.) uzyska prawo do pierwszego urlopu na zasadach poprzednio obowiązujących. Prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego nabywa więc z upływem 6 miesięcy pracy w wymiarze odpowiadającym połowie wymiaru przysługującego po przepracowaniu roku. Mimo, że będzie stosowana dotychczasowa reguła nabywania prawa do pierwszego urlopu, to reguły rządzące wymiarem urlopu będą już stosowane według nowych zasad. W związku z tym najniższy obecnie wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi 20 dni.

- art.154 1. Wymiar urlopu

Wymiar urlopu wynosił 18 dni (po roku pracy), 20 dni (po 6 latach) i 26 dni (po 10 latach). Wymiar urlopu wynosi: 20 dni - jeżeli pracownik zatrudniony jest krócej niż 10 lat i 26 dni - co najmniej 10 lat.

- art. 154 2. Wymiar urlopu zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Urlopu udziela się w dni robocze, za które uważa się wszystkie dni, z wyjątkiem niedziel i świąt określonych w odrębnych przepisach. Dni wolnych od pracy wynikających z rozkładu czasu pracy w 5-dniowym tygodniu pracy nie wlicza się do urlopu. Wymiar urlopu zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.