Hydrosfera geografia teoria zagadnienia

Hydrosfera- czyli wodna powłoka, która składa się ze wszystkich wód, niezależnie od stanu skupienia i miejsca występowania.
Cykl hydrologiczny - wody hydrosfery znajdują się w ciągłym ruchu. jest to zamknięty obieg wody w przyrodzie. Obejmuje on:
a) parowanie z otwartych zbiorników, gruntu, organizmów żywych,
b) unoszenie pary wodnej, kondensacja, powstawanie chmur,
c) opady,
d) zjawiska na obszarach lądowych, dotyczące wód z opadów atmosferycznych.
Mały obieg wody- parowanie, kondensacja, opad.
Duży obieg wody- całkowicie krążenie wody między atmosfera, powierzchnią lądową i oceanem.
Retencja- okresowe wyłączenie wody z obiegu.
Wszechocean- wody oceanu światowego.
Morza otwarte oddzielone podmorskim progiem lub układem prądów, szeroko połączone z oceanem np. Morze Arabskie.
Morza przybrzeżne- położone w zasięgu szelfu kontynentalnego, oddzielone od oceanu wyspami lub półwyspami np. Morze Żółte.
Morza śródlądowe - połączone z oceanem tylko cieśninami i niemal całkowicie otoczone lądem np. Morze Bałtyckie.
Morza międzywyspowe - otoczone archipelagami wysp np. Morze Sulu.
Zasolenie - to stężenie soli w 1kg wody, które średnio dla wód wszechoceanu wynosi 35‰.
Warstwy termiczne:
1) powierzchniowa - sięga średnio do 400m głębokości, w której temperatury są zróżnicowane głównie od temperatury powietrza,
2) przejściową - występującą na głębokości 400-1200m, gdzie następuje spadek temperatury do około 5C
3) głębinową - znajdującą się poniżej 1200m, z powolnym spadkiem temperatury do 0C.
Eutrofizacja - nadmierny rozwój planktonu, który zmniejsza ilość tlenu w głębszych warstwach wody.
Falowanie - czyli pionowy ruch cząsteczek wody. Przyczyną ich tworzenia jest rytmiczne uderzanie wiatru o powierzchnię wody. Wielkość powstającej fali zwiększa się wraz z siła wiatru.
Fale przyboju - czyli fale załamane w wyniku hamowania przez tarcie cząsteczek wody o dno.
Tsunami - fale wywołane podwodnymi wstrząsami sejsmicznymi lub wybuchami wulkanów.
Pływy - cyklicznie powtarzający się ruch wody morskiej, podnoszenie się i opadanie poziomu wody na skutek przyciągania Ziemi przez Księżyc i Słońce.
Przypływ - ściąganie wody z innych miejsc co powoduje spiętrzenie wody za sprawą Księżyca.
Odpływ - miejsca w których woda została ściągnięta, poziom jej obniża się.
Pływy syzygijne - największe pływy , występują kiedy Księżyc i Słońce położone są wzdłuż jednej linii, do takiego układu dochodzi w czasie nowiu i pełni Księżyca.
Pływy kwadrowe - powstają gdy siły przyciągania Księżyca i Słońca działają w dwóch różnych kierunkach.
Prądy morskie - wiatr wiejący w ciągu całego roku wprowadza wodę powierzchniową w ruch. Jest to ogromna, dochodząca do kilkuset kilometrów szerokości „rzeka” płynąca po powierzchni oceanu.
Prąd zimny - temperatura wód otaczająca prąd jest wyższa niż on sam.
Prąd ciepły - wody prądu morskiego są cieplejsze niż wody go otaczające.
Prądy głębinowe - spowodowane zróżnicowaniem wody. W szerokościach geograficznych 50-60C obu półkul dochodzi do zapadnia w głąb zimnych wód powierzchniowych płynących z wyższych szerokości geograficznych pod lżejsze i cieplejsze wody. Wody, które zapadły , płyną dalej bardzo wolno w kierunku równika jako prąd głębinowy.
Upwelling - w niskich szerokościach geograficznych wody wznoszone są na powierzchnię oceanów. Zachodzi on w strefie międzyzwrotnikowej.
El Nio - powstanie prądu ciepłego płynącego w kierunku Ekwadoru. Przyczyn tego zjawiska jeszcze nie poznano dokładnie.
Woda podziemna - woda zmagazynowana w wolnych przestrzeniach skał zalegających poniżej powierzchni ziemi.
Porowatość - jest to zdolność skały do przewodzenia wody.
Skały nieprzepuszczalne - skały o niskiej przewodności w których przepływ wody jest niemożliwy.
Aeracja (strefa napowietrzania) - strefa, w której w wolnych przestrzeniach skalanych znajdują się cząsteczki powietrza.
Strefa saturacji - strefa pełnego nasycenia wodą, gdzie nie występuje powietrze - wszystkie pory wypełnione są wodą. Powstaje gdy woda napotyka na warstwę skał nieprzepuszczalnych. Infiltracja zostaje zatrzymana, woda wypełnia wszystkie wolne przestrzenie.
Warstwa wodonośna- strefa od dołu ograniczona warstwa skał nieprzepuszczalnych a od góry powierzchnią, do której sięga woda, czyli zwierciadłem wód podziemnych.
Zwierciadło swobodne - powstaje gdy woda wypełnia tylko dolną część warstwy wodonośnej.
Zwierciadło napięte- warstwa wodonośna znajduje się pomiędzy dwoma warstwami nieprzepuszczalnymi, a woda wypełni cała tę warstwę i znajdzie się pod wpływem ciśnienia.
Wody artezyjskie - jeśli linia ciśnień piezometrycznych (linia łącząca punkty wysokości wzniesienia się zwierciadła) będzie przebiegać powyżej powierzchni terenu wtedy mamy z nimi do czynienia.
Jeśli poziom wody podniesie się, ale nie osiągnie poziomu terenu mówimy o wodach subartezyjskich.
Wody wgłębne - wody znajdujące się w warstwach wodonośnych przykrytych utworami nieprzepuszczalnymi. Powstają w wyniku przenikania wód przez przerwy w skałach nieprzepuszczalnych.
Wody termalne - wody, których temperatura jest wyższa niż średnia roczna temp powietrza na obszarze ich występowania.
Źródłem - nazywamy naturalny, samoczynny i skoncentrowany w jednym miejscu wypływy wody podziemnej na powierzchnię ziemi.
Źródło zstępujące - woda spływa z obszarów położonych wyżej i wypływa pod wpływem siły ciężkości.
Źródło wstępujące - wody wypływają pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego.
Źródło warstwowe - występuje, gdy w skałach osadowych, w miejscu przecięcia warstwy wodonośnej przez powierzchnię terenu.
Źródło szczelinowe - wyprowadza wody krążące w szczelinach, występuje najczęściej w skałach magmowych, metamorficznych.
Źródło uskokowe - wyprowadza wodę przez szczelinę, która jest położona wzdłuż uskoku przecinającego warstwy nieprzepuszczalne.
Źródło krasowe (wywierzysko) - występuje na obszarach krasowych, zbiera wody z różnych szczelin i wypływa jako podziemna rzeka. Linie oddzielającą dwa sąsiednie dorzecza nazywamy działem wodnym.
Ustrój (reżim)- rytm wahań przepływu rzeki, związanym z rodzajem zasilania, zlodzeniem. Ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji. Zależy od klimatu, rzeźby terenu i budowy geologicznej, pokrywy roślinnej.
Retencja powierzchniowa - wody jezior oraz lodowców górskich i lądolodów są zatrzymane, czyli czasowo wyłączone z obiegu w przyrodzie.
Jeziora oligotroficzne - o przeźroczystych wodach, ubogich w składniki pokarmowe, o niskiej temperaturze wody.
Jeziora eutroficzne - o zielonkawym zabarwieniu, bogate w substancje odżywcze i tlen.
Jeziora dystroficzne - płytkie, niewielkie, zarastające o brunatnej barwie, rozkład substancji organicznych, silnie zakwaszone.
Jeziora deltowe - powstałe w obszarach ujściowych rzek w wyniku nierównomiernej akumulacji osadów rzecznych.
Jeziora zakolowe - starorzecza licznie występujące na obszarach nizinnych.
Jeziora krasowe - powstałe na obszarach zbudowanych ze skał węglanowych.