Prawo ustrojowe

USTROJOWE PRAWO ADMINISTRACYJNE

W prawie administracyjnym wyróżniamy przedziały:
1.Materialne Prawo Administracyjne – które kształtuje prawa i obowiązki obywateli oraz innych podmiotów.
2.Procesowe Prawo Administracyjne – które określa tryb, procedurę dochodzenia tych praw i nakładania tych obowiązków.
3.Ustrojowe Prawo Administracyjne – które kształtuje system organów administracji publicznej, wskazuje organ właściwy do załatwienia sprawy.
Do zasadniczych zagadnień ustrojowego prawa administracyjnego należą: dotyczące organów administracji publicznej, urzędów klasyfikacji organów administracyjnych, władztwa organizacyjnego, kompetencji i właściwości tych organów, zasad powiązań organów administracji publicznej.
APARAT ADMINISTRACYJNY –( są to podmioty publiczne, realizujące zadania administracji publicznej –krótka definicja). Określenie zbiorcze dla oznaczenia różnych jednostek organizacyjnych wykonujących funkcje administracji publicznej takie jak organy administracji publicznej (rządowej i samorządowej), zakłady publiczne, przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, organizacje społeczne, korporacje a nawet upoważnione osoby prawne.
Aparat administracyjny dzielimy na:
- podmioty funkcjonalne (służba zdrowia)
-podmioty terytorialne (centralne, terenowe)
- podmioty organizacyjne (na szczeblu rządowym i samorządowym)
ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ – za organ administracji publicznej uważa się wewnętrzną jednostkę organizacyjną danego podmiotu prawa, która jest wyposażona w uprawnienia wyrażania woli tego podmiotu (podmiot państwo , samorząd terytorialny). Uprawnienie to opiera się na prawie i jest ujęte jako wykaz zadań i kompetencji danego organu. Na podstawie prawa i w granicach prawa.
ELEMENTY POJĘCIA ORGANU ADMINISTRACJI:
1.Wyodrębnienie organizacyjne
2.Sposób działania
3.Upoważnienie do stosowania środków władczych
4. Działanie w interesie publicznym
5.Działanie w zakresie przyznanej przez prawo kompetencji
ORGAN ADMINISTRACJI TO:
- człowiek lub grupa ludzi
- znajdujący się w strukturze organizacyjnej państwo lub samorząd terytorialny
- powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego w sposób i ze skutkiem właściwemu temu prawu
- w granicach przyznanych przez prawo kompetencji
RODZAJE ORGANÓW ADMINISTRACJI:
1.ORGANY NACZELNE – najwyższe organy w państwie prezydent RP, Rada Ministrów, Komitet Federacji Europejskiej,…)
2.ZE WZGLĘDU NA PODZIAŁ TERYTORIALNY NA: CENTRALNE I TERENOWE
-CENTRALNE – zasięg działania rozciąga się na obszar całego państwa
- TERENOWE – organ ,który realizuje swoje kompetencje tylko na określonej części terytorium państwa
3. Z PUNKTU WIDZENIA SKŁADU ORGAN DZIELIMY NA:
- JEDNOOSOBOWE – (monokratyczne) są powołane do załatwienia spraw konkretnych, nielicznych, wymagających szybkiego rozstrzygnięcia, gdy niezbędna jest wiedza fachowa i gdy chodzi o jasnookreśloną odpowiedzialność
- KOLEGIALNE – organy złożone z kilku, kilkunastu osób. Organy te tworzy się aby powstały ogólne kierunki działania, cele strategiczne założenia polityki poszczególnych dziedzinach działalności państwa. Sprawia że wolę organu wyraża uchwała zespołu osób. (RM, Rada Gminy, Sejmik Wojewódzki)
4. POMOCNICZE I DECYDUJĄCE
- POMOCNICZE – to takie które mogą tylko występować z inicjatywą czy też opiniować przedstawione im sprawy, bądź wykonywać czynności kontrolne.
- DECYDUJĄCE – to organy które mogą rozstrzygać sprawy w drodze czynności prawnych.
5. WEDŁUG KRYTERIUM ZAKRESU DZIAŁANIA DZIELIMY NA:
- ORGANY O KOMPETENCJ OGÓLNEJ – są to organy , których zadania obejmują całość lub większość dziedzin administracji na terytorium państwa lub określonej jednostki podziału terytorialnego.
- ORGANY O KOMPETENCJI SPECJALNEJ – tworzone są w wyniku rzeczowego podziału zadań administracyjnych.
6. ZE WZGLĘDU NA CHARAKTER KOMPETENCJI DZIELIMY NA:
- STANOWIĄCE
- OPINIODAWCZO-DORADCZE – (doradzanie innym organom, przedstawianie opinii, ocen prowadzenia działalności administracyjnej)
- KONTROLNE – (główne ustalenie stanu faktycznego czy organy kontrolne działają zgodnie z prawem)
7. ZAWODOWE I SPOŁECZNE
- ZAWODOWE – złożone z osób wykonujących te pracę zawodowo
- SPOŁECZNE - wchodzą w skład osoby traktujące swą prace w organie honorowo, otrzymują za to diety , mogą otrzymywać ekwiwalent za utracony zarobek
8. WSKAZUJĄCE NA STRUKTURĘ DZIELIMY NA:
- RZĄDOWE – organ administracji rządowej formalnie to organ który:
1. stanowi wyodrębnioną cześć aparatu administracji rządowej
2. działa w imieniu i na rachunek państwa
3. uprawniony jest do korzystania ze środków władczych
4. działa w zakresie przyznanych mu kompetencji
- SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO – to taki organ który:
1. jest wyodrębniony organizacyjnie
2. działa w imieniu i na rachunek danej jednostki samorządu
3. korzysta ze środków władczych
4. działa w zakresie przysługujących mu kompetencji
ZAKŁAD PUBLICZNY – jest jednością osób i rzeczy powoływana przez organy administracji publicznej bądź za ich zezwoleniem przez inne podmioty dla trwałej realizacji zadania publicznego (np. uczelnia wyższa powołana do określonego zadania).Ustrój zakładów określa statut a stosunek prawny łączący organy zakładu i jego użytkowników ma charakter administracyjnoprawny.
CECHY WYRÓŻNIAJĄCE ZAKŁADY PUBLICZNE:
1.Wyodrębnienie organizacyjne i powołanie organów zarządzających zakładem
2.Wyposażenie w materialne środki działania
3.Cel główny jakim jest świadczenie usług o szczególnym znaczeniu społecznym
4.Swoisty stosunek prawny łączący organy zakładu i jego użytkowników
5.Są one z reguły jednostkami budżetowymi, chociaż można wskazać wśród nich zakłady budżetowe i jednostki posiadające osobowość prawną (samodzielne zakłady opieki zdrowotnej)
Zakłady publiczne tworzone są albo z mocy ustawy (uczelnie państwowe) albo w drodze aktów organu administracji rządowej i organów samorządu terytorialnego (związki wyznaniowe, fundacje, stowarzyszenia o te zostały poszerzone zakłady publiczne)
AGENCJE – są to instytucje utworzone na podstawie ustawy lub założone przez naczelny organ administracji państwowej w formie organu centralnego lub państwowej jednostki organizacyjnej lub spółki akcyjnej w celu wykonywania zadań państwa w zakresie udzielonej jej kompetencji i pełnomocnictw (w ramach rządowych agencje gospodarcze- wykonywanie zadań gospodarczych państwa). (agencje to podmioty organów administracji nie są organami)
Agencje spełniające typowe zadania administracyjne przypisane przypisane administracji rządowej wyróżniamy trzy agencje:
1.CENTRALNE ORGANY ADMINISTRACJI PAŃTWOWEJ
2.AGENCJE PAŃSTWOWE OSOBY PRAWNE
3.JEDNOOSOBOWE SPÓŁKI SKARBU PAŃSTWA
PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWOWE – powoływane do prowadzenia działalności gospodarczej a ich działalność administracyjna ma charakter uboczny
FUNDACJE – jednostka organizacyjna wyposażona w osobowość prawną utworzona z inicjatywy osób fizycznych lub prawnych do realizacji w sposób trały wskazanym w akcie fundacyjnym celów użyteczności publicznej na podstawie środków uzyskiwanych z przekazywanego jej majątku.
ORGANIZACJE SPOŁECZNE – będą zaliczane do podmiotów administrujących jeżeli z mocy ustawy bądź umowy cywilnej realizują funkcje administracji publicznej.
Grupy organizacji publicznych: stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe, społeczno zawodowe organizacje rolników, samorządy, związki wyznaniowe.

Powiązanie między podmiotami administracji
1)Centralizacja (na górze)
2)Decentralizacja (struktura)
Ad1) W określonej sferze właściwości inaczej kompetencji rzeczowej system organizacji administracji jest zorganizowany w ten sposób że podejmowanie decyzji należy wyłącznie do organów wyższego szczebla.
Ad2)Występuje gdy określone sprawy przekazywane są jako zadania własne podmiotom samorządowym
Zasada hierarchicznego podporządkowania organów administracji- organ niższy podporządkował się wyższym organom.
Cechy:
1)Poszczególni członkowie danej organizacji lub jednostki organizacyjne mają w całym układzie stopniowym określoną rangą
2)Ranga związana jest z prawem wydawanie zarządzeń albo obowiązkiem ich wydawania.
3)Stosunek nadrzędności obejmuje prawo kontroli oraz uzyskiwania informacji od jednostek podległych
4)Występuje podwójna zależność :
-służbowa- możliwość wydawania poleceń służbowych przez organ wyższy niższemu.
-osobowa- organ niższego stopnia ma prawo obsadzania stanowisk w organach bezpośrednio lub pośrednio na niższych szczeblach
Powiązanie między podmiotami administracji można podzielić na 2 grupy:
1)Organizacyjne – jest to taki układ zależności miedzy jednostkami organizacyjnymi, który jest warunkiem spójności jednolitości struktury organów. Na te pow. składają się łącznie dwa elementy a) bezpośredni decydujący wpływ jeden wyższego szczebla na obsadzanie personalnej org. niższego szczebla, b) celowość jako uprawnione kryterium areny działania jedn. niższego szczebla.
2)Funkcjonalne – oznacza wszystkie zależności prawne między podmiotem administracji publicznej nie mające charakteru organizacyjnego, który występuje w systemie prawnym ze względu na proces organizacji działań podjętych w celu realizacji ustawowo podjętych zadań publicznych.
Stosunki mogą być oparte na:
-kierownictwie
-nadzorze
-kontroli
-koordynacji
-współdziałaniu
Zakres działania organów – wskazuje jakimi sprawami ma się zajmować dany organ. O zakresie działania stanowią przepisy prawa tworzące dany organ określa również ich kompetencje.
Właściwość – pozwala odpowiedzieć na pytanie jaki podmiot adm. do załatwienia spraw adm. danego rodzaju.
Właściwość rzeczowa – dotyczy przydzielonych danemu organowi kategorii spraw.
Właściwość miejscowa – znana również terytorialną , dotyczy przestrzeni, terytorium działania organu tzn. na jakim obszarze dany organ może realizować swoją właściwość rzeczową.
Właściwość instancyjna – zakłada wielostopniową organizację administracji i rozstrzyga, którego stopnia organ jest właściwy do załatwienia sprawy.
Funkcjonalne odnosi się do określenia , który z wewnętrzną organizacją danego podmiotu, właściwy jest do załatwienia danej sprawy.
Przestrzeganie właściwości – organ jest zobowiązany wykonywać zadania jemu przydzielone i przestrzegać a urzędu swojej właściwości. Właściwość stanowi ustawę i granicę działań organu.
Przenoszenie właściwości – zakres działań danego organu ustawa nakłada obowiązek wykonania zadań zaleconych z zakresu administracji rządowej jak i również na podstawie porozumienia zadań adm. rządowej.
WŁADZTWO ADMINISTRACYJNE
Władztwo organu – określa uprawnienia do tworzenia zmiany i znoszenia podmiotów adm. Utworzenie podmiotów adm. następuje przez wydanie aktu prawnego tworzącego dany podmiot i wyposażeniu go w podstawowe środki. Przede wszystkim należy określić jego zadania, kompetencje i wyposażyć w środki materialne.


Samorząd- jest to samodzielny zarząd przez grupę ludzi swoimi sprawami, przy czym grupy te i organy wykonują zadania należące do administracji publicznej.
Są 2 rodzaje:
-samorząd terytorialny (powszechny)
-samorząd specjalny (zajmuje się okreś. dziedziną)
Samorząd terytorialny jest organizacją mieszkańców na określonym obszarze, którzy mają wspólne sprawy interesy i zadania wynikające z sąsiedztwa.
Ustawa z 08 marca 1990 przywrócił samorząd terytorialny na poziomie gminy.
Zadania- samorząd jest to decentralizacja administracji publicznej wykonujące zadania przez lokalne organy nie podległe hierarchicznie innym organom w granicach ustaw i ogólnego porządku.
Istotę samorządu wyznacza 3 podstawowe elementy:
1Podmiot (mieszkańcy zorganizowani) z mocy prawa w korporacji prawa polskiego czyli wspólnotą wykonującą względnie samodzielnie zadanie publiczne.
2Przedmiot (adm. publiczna) ustawa nakłada na jednostkę samorz. terytor. zadania z zakresu adm. publicznej przy wykorzystaniu których mogą one korzystać ze środków prawnych przysługujących władzom publicznym.
3Sposób wykonywania adm. publicznej na zasadzie względnej samodzielności i niezależności od organów samorządowych, jedynie pod nadzorem państwa ściśle określonej w ustawie.
Źródła finansowania samoż. terytor.:
1Konstytucja
2Ustawy
3Europejska Karta Samorządu Terytorialnego- polska ratyfikowała w 1993
Ad1: Art.15 Ustrój terytorialny państwa jest oparty na decentralizacji władzy publicznej.
Art.16 społeczny, wspólnotowy, charakter samorządy terytorialnego ogół mieszkańców, jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową, stanowi że samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy, wykonuje istotną część zadań publicznych w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.
Ustawodawca do istotnych cech samorz.terytor. według Konstytucji zalicza:
1Osobowość prawną jednostki samorz. terytor.(art.156)
2Samodzielność Samodzielność tym samodzielność finansową (art.165,167)
3podanie działalności samoż. terytorialnego nadzorowi z punktu widzenia legalności (art.161)
4Wykonywanie zadań za pośrednictwem organów stanowiących, pochodzących z wyboru, oraz organów wykonawczych (art.169)
5Prawo do stanowienia aktów prawa miejscowego (art.169)
Podstawową jednostką samoż. terytorialnego jest gmina.
Gminie przysługuje domniemanie kompetencji wobec innych jednostek szmorz. terytorialnego, które nie są wymienione z nazwy.
Konstytucja RP określa tylko, że mają być to jednostki lokalne i regionalne, jednostki te mogą być tworzone w drodze ustawy.
Ustawy (źródła)
-ustawa o samorządzie gminnym
-ustawa o samorządzie terytorialnym
Karta- ogólne ogóły, normy dla samorz. terytorialnego, art. 3 oznacza prawo i zdolność lokalną… te zapisy są zawarte u nas.
Cech dotyczące odrębności S.T. 4 aspekty
-organizacyjny i personalny (własne organy) struktura prawa do obsadzania stanowisk w instytucjach samorządowych
-aspekt administracyjny (jedn. samorz. teryto. Posiada ma własne kompetencje do stanowienia przepisów adm.) władztwo adm.
-aspekt ekonomiczny jedn. samorz. teryto. Ma własny budżet, zasoby majątkowe i uprawnienia właścicielskie
-aspekt polityczny wolne wybory oparte na kryterium interesu lokalnego
Struktura Organizacyjna
W Polsce jest trójstopniowy model S.T.
1Gmina
2Powiat
3Województwo
Ad1 Ustrój gminy kształtuje ustawa o samorządzie gminnym w art.1 stanowi że przez gminę należy rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Gmina ustrojowa- tam płacimy opłaty, które idą np. na ochronę środowiska, może tworzyć jednostki pomocnicze i organem ,który je tworzy jest rada gminy. Gmina górnicza- na mocy ustawy z 2003, mają przyznane dodatkowe uprawnienia, zadania o restrukturyzacji węgla przemysłu górniczego, gminy te mogły brać kredyty, zwolnienia z wpłat odrębne uregulowania.
Miasta na prawach powiatu są to gminy ustawowo wyposażone w prawa wykonywania zadań powiatu na zasadach określonych w ustawach o samorządzie powiatowym, kompetencje i zadania a kwestie ustrojowe o samorządzie gminnym.
Powiat i Województwo powiatowe zapis w ustawie o samorządzie. W województwie są to mieszkańcy powiatu tworzący wspólnotę lokalną samorządową z mocy prawa i odpowiednie terytorium.
Formy demokracji w S.T.
-f. demokracji bezpośredniej- osobisty udział społeczności samorządowej w podejmowaniu decyzji, te formy to: wybory do władz samorządowych, referendum lokalne, zebranie wiejskie w sołectwie, ogólne zebranie mieszkańców w osiedlu, konsultacje społeczne.
Referendum lokalne- stanowi sposób rozstrzygania w drodze głosowania powszechnego o istotnych sprawach dotyczących wspólnoty samorządowej, główne cechy: bezpośredni udział obywateli w wypowiadaniu się, posiadanie tylko jednego głosu przez uczestników referendum, uznawanie woli większości wszystkich równouprawnionych za decydującą w rozstrzyganiu spraw. Art. 170 Konstytucji RP formułuje generalne prawa członków wspólnoty samorządowej do decydowania w drodze referendum o sprawach jej dotyczących, ustawa z 2000r. o referendum lokalnym. Referendum mają prawo brać udział osoby stale zamieszkujące na obszarze jedn. S.T. posiadające czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego jednostki.
Rodzaje Referendum Lokalnego:
-referendum obligatoryjne
-referendum fakultatywne- możliwośc wyboru aby pomóc organowi stanowiącemu.
Referendum obligatoryjne- potrzebne do rozstrzygnięcia danej sprawy. Przeprowadza się w dwóch sprawach:
-samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy , wyłącznie możliwe jest to w gminie.
-w sprawie odwołania pochodzących z wyborów bezpośrednich organów jen. S.T. przed upływem kadencji. Inicjatywa poza organami jedn. S.T. mają mieszkańcy 10 % powiatu gminy albo 5% województwa.
Zebrania wiejskie w sołectwie sołectwie ogólne zebranie mieszkańców osiedla, zebranie całej społeczności, wiążące rozstrzygnięcia ma zebranie wiejskie w sołectwie.
Konsultacje społeczne – występują we wszystkich jedn. S.T. poprzez konsultacje mieszkańcy zajmują stanowisko w określonych sprawach , formułują opinie.
Mamy konsultacje obligatoryjne- wskazane w ustawie i fakultatywne – jeśli są w interesie…
Przykłady konsultacji obligatoryjnych: sprawie zmiany granic gminy, państwa, powiatu, tworzenie pomocniczych gmin, podział i znoszenie, łączenie i tworzenie nowych gmin, gdy dana gmina chce należeć do danego powiatu, zmiana nazwy województwa, powiatu ,gminy.