Platan klonolistny (Platanus x acerifolia (Ait.) Willd. Sp.Pl.inv.474) - drzewo z rodziny platanowatych. Roślina jest powszechnie uważana za mieszańca międzygatunkowego pomiędzy platanem wschodnim P. orientalis L. i platanem zachodnim P. occidentalis L. Pierwszy z nich pochodzi z Europy południowo-wschodniej, a drugi z Ameryki Północnej i po raz pierwszy został opisany na początku XVIII w. Uprawiany w całej Europie z wyjątkiem Skandynawii. Jedyny gatunek z rodzaju, który wytrzymuje nasze zimy, ale tylko w starszym wieku. Dlatego też do nowych nasadzeń zazwyczaj importuje się 12-15 letnie rośliny z Europy zachodniej. Cechą charakterystyczną gatunku jest duża odporność na przesadzanie (nawet w starszym wieku) oraz odmładzanie, przez silne przycinanie.
Pokrój
Drzewo dorastające do 35 m wys., o szerokiej rozłożystej koronie.
Pień
Korowina szaropopielata łuszcząca się długimi, wąskimi płatami po których zostają bardzo charakterystyczne seledynowożółtawe ślady o dość gładkiej fakturze. Pień niski (jeśli nie okrzesywany), często od ziemi tworzy kilka równorzędnych konarów.
Liście
Ustawione skrętolegle o dł. 12-25 cm i prawie takiej samej szerokości, 3 - 5 klapowe (rzadko niewyraźnie 7 - klapowe) o nasadzie ściętej lub słabo sercowatej. Klapy płytko i rzadko ząbkowane. Jesienią liście przebarwiają się na kolor żółty lub żółtopomarańczowy.
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe, niepozorne, zebrane w gęste, kuliste główki. Kwiatostany zwisające na długich szypułkach.
Owoce
Owłosione orzeszki, zebrane w gęste, główkowate owocostany 2 cm śred. na długich szypułkach. Rozpadają się późną jesienią lub zimą.
Biotop
Wymaga żyznych, głębokich gleb, najlepiej piaszczysto-gliniastych. Dobrze znosi małą wilgotność powietrza.
Uprawy
Głównie jako solitery w nasadzeniach parkowych oraz drzewo alejowe. Największe skupisko w Polsce: Jasne Błonia w Szczecinie.
Cis pospolity (Taxus baccata) - gatunek wiecznie zielonego szpilkowego drzewa lub dużego krzewu (do 20 m) z rodziny cisowatych.
Owoc
Jest nibyjagodą, z charakterystyczną czerwoną, kubkowatą osnówką.
Roślina trująca
We wszystkich częściach rośliny, oprócz osnówki, znajdują się duże ilości trujących związków, przede wszystkim taksyna. Zatrucia zazwyczaj przypadkowe. Objawy zatrucia dotyczą przede wszystkim układu krwionośnego i serca (spadek ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca, migotanie komór). Zatrucia mogą okazać się śmiertelne, więc poszkodowany powinien znaleźć się jak najszybciej w szpitalu.
Ochrona
Roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową. Pod tym względem cis pospolity jest drzewem najwcześniej objętym ochroną. Odpowiedni dekret wydał już w 1423 roku w Warcie król Władysław Jagiełło, który chciał ograniczyć eksport drewna cisowego, z którego robiło się bardzo dobrej jakości łuki. Ograniczenie wprowadzono z obawy o całkowite wyginięcia cisu pospolitego.
Zastosowanie
• Dawniej był ceniony jako źródło trwałego i twardego drewna. Używane było ono w meblarstwie, a także do wyrobu broni. Ze względu na dużą giętkość w średniowieczu z drewna cisu wykonywane były łuki.
• Roślina ozdobna : W naturze gatunek rzadko spotykany, często sadzony w ogrodach i parkach. Obecnie w takim zastosowaniu spotyka się wiele odmian cisa pospolitego o zróżnicowanym pokroju, wzroście i ubarwieniu (od ciemnej zieleni po złoty).
• Roślina lecznicza: Odwar z igieł był kiedyś stosowany w niedociśnieniu krwi. Z cisów izolowane są substancje, z których produkuje się preparaty przeciwnowotworowe używane najczęściej w leczeniu raka jajników (Paclitaxel nazwa firmowa Taxol®)
Ciekawostki
• Cis rosnący w Henrykowie Lubańskim na Dolnym Śląsku jest najstarszym drzewem w Polsce. Jego wiek ocenia się na 1250 lat.
• Jednym z największych i najbardziej znanym naturalnym skupiskiem cisów w Polsce jest rezerwat "Cisy Staropolskie im. L. Wyczółkowskiego" w Wierzchlasie w Borach Tucholskich.
Bukszpan zwyczajny, bukszpan wieczniezielony (Buxus sempervirens L.) - gatunek krzewu, należący do rodziny bukszpanowatych. Występuje w Afryce Północnej, Europie Środkowej i Południowej, w Azji Mniejszej i na Kaukazie, aż po Himalaje. W Polsce tylko sadzony jako roślina ozdobna.
Pokrój
Krzew o zimozielonych liściach, do 3 m wysokości. Pokrój kulisty, bardzo zwarty. Rośnie powoli i jest rośliną długowieczną.
Liście
Skórzaste, błyszczące, eliptyczne, ciemnozielone liście ustawione naprzeciwlegle na pędach, bardzo gęsto. Mają charakterystyczny zapach.
Kwiaty
Bardzo drobne, żółtawobiałe, w krótkich i gęstych gronach, wyrastają w kątach liści. Są to kwiaty jednopłciowe. Męskie mają okwiat składający się z 4 nierównych listków i 4 pręciki, żeńskie okwiat 4–8 listkowy i 1 słupek z 3 krótkimi i trwałymi szyjkami. Kwiaty są licznie odwiedzane przez pszczoły.
Owoce
Torebka
Biotop, Wymagania
W swoim naturalnym biotopie rośnie w zacienionych miejscach. Można go sadzić w zacienionym miejscu, ale w nasłonecznionym też dobrze daje sobie radę. Jest dość wytrzymały na mróz, dobrze znosi suszę. Potrzebuje gleby o odczynie obojętnym, lub lekko zasadowym.
Zastosowanie
• Roślina uprawna : uprawiany od dawna, jako roślina ozdobna, ze względu na swoje bardzo gęste, ozdobne, zimozielone liście i ładny pokrój. Nadaje się również na żywopłoty.
o Sposób uprawy : doskonale znosi cięcie, można go formować na różne bryły geometryczne. Tnie się dwa razy w ciągu roku. Przed zimą należy go obficie podlewać, aby miał zapas wody na zimę.
• Drewno wykorzystywane do wyrobu mebli i przedmiotów ozdobnych.
Odmiany
• 'Aureovariegata' - ma barwne liście; młode są żółte, starsze zielonożółte. Rośnie dość szybko, jest wrażliwy na mróz.
• 'Golden China' - młode przyrosty mają intensywnie żółty kolor
• 'Rotundifolia' - liście z żółtym rysunkiem. Krzew szybko rosnący
• 'Suffruticosa' - karłowaty, gęsty krzew (do 1 m wysokości)
Jałowiec sabiński, jałowiec sawina, jałowiec sawiński (Juniperus sabina L.) - gatunek krzewu iglastego należący do rodziny cyprysowatych. Jego ojczyzną są góry południowej Europy oraz Azji Mniejszej, Azji północnej i Kaukazu.
Charakterystyka
Pokrój
Płożący się nisko po ziemi, silnie rozgałęziony na boki krzew.
Biotop
W Polsce występuje jako relikt w Pieninach, na nasłonecznionych, trudno dostępnych, południowych stokach. Powszechne w medycynie ludowej przekonanie o jego leczniczych właściwościach doprowadziło do prawie całkowitego jego wytępienia w obrębie Pienin. Obecnie spotyka się go liczniej tylko w dwóch miejscach: na stromej skale Facimiech w przełomie Dunajca oraz w masywie Trzech Koron.
Charakterystyczny dla jałowca sawinia jest silny i nieprzyjemny zapach spowodowany obecnością sabinolu.
Świerk kłujący, świerk srebrny (Picea pungens Engelm. 1879) - gatunek wiecznie zielonego drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae).
Świerk kłujący pochodzi z Gór Skalistych w zachodniej części Ameryki Połnocnej.
Charakterystyka
Pokrój
Korona stożkowata, zazwyczaj bardzo gęsta.
Pień
Osiąga wysokość do średnio 30 m, w warunkach naturalnych wyjątkowo do 46 m. Średnica pnia do 1,5 m. Kora cienka i popękana, szarobrązowa, u starszych drzew brunatnoszara.
Liście
Igły długości 1,5-3 cm, ostro zakończone, o czworokątnym przekroju, niebieskozielone lub niebieskoszare. Ułożone promieniście dookoła pędów.
Kwiaty
Gatunek jednopienny. Kwiaty żeńskie szyszeczkowate i zielonkawe, osadzone pionowo na końcach pędów. Kwiaty męskie długości do 3 cm, podłużne, o żółtawym zabarwieniu.
Szyszki
Zwisające, jasnobrązowe, długości 4-7 cm. Łuski szerokie u podstawy, zwężają się ku końcowi.
Biotop
Występuje na wysokości pomiędzy 1800 a 3300 m n.p.m. Tworzy lasy mieszane z sosną wydmową, topolą osiką i daglezją. Porasta także brzegi rzek i wilgotne, cieniste zbocza.
Zastosowanie [edytuj]
• Roślina ozdobna - drzewo cenione w ogrodnictwie, szczególnie za dużą odporność na zanieczyszczenia środowiska. Sprowadzony po raz pierwszy do Europy pod koniec XIX w. Wyhodowano odmiany sadzone w parkach, ogrodach a także formy karłowate nadające się do uprawy w donicach.
Odmiany
W wyniku celowej selekcji powstało wiele odmian o zróżnicowanych cechach pokroju i zabarwienia igieł.
Świerk kłujący mylony jest czasem ze świerkiem sitkajskim (Picea sitchensis) lub świerkiem Engelmanna (Picea engelmannii). Pierwszy pochodzi z tego samego areału, odróżnia się szczególnie cienkimi i twardymi igłami. Świerk Engelmanna również pochodzi z Gór Skalistych, ale ma bardziej miękkie igły i wężej zakończone łuski szyszek.
Klon jesionolistny (Acer negundo L. Sp.Pl.2 1753) - gatunek drzewa z rodziny klonowatych (Aceraceae Juss.). Występuje w Ameryce Północnej i Środkowej. Zdziczały w wielu częściach świata i w pełni zadomowiony, także w Polsce. W Europie i w Polsce introdukowany został w XVIII-XIX wieku ( kenofit).
Charakterystyka
Pokrój
Osiąga wysokość 10-15 (20) metrów. Ma szeroką i nieregularną koronę. Rośnie szybko, ale jest krótkowieczny. Jego kruche gałęzie są często łamane przez wiatry lub śnieg.
Pień
Często wielopniowe lub nisko rozgałęzione, zwykle krzywe pokryte naroślami. Kora początkowo oliwkowozielona i gładka, z czasem robi się brązowawa i spękana.
Liście
Naprzeciwległe, nieparzystopierzaste, składające się z 3-5 listków na krótkich łodyżkach, osiągają długość 15 cm. Górna powierzchnia liści zielona, dolna owłosiona. Poszczególne listki są owalno-lancetowate i zaostrzone o brzegach nieregularnie piłkowanych.
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe (gatunek dwupienny), męskie kwiaty mają kształt wiszących pęczków, żeńskie zebrane w grona.
Owocem
Jest jednostronnie oskrzydlony orzeszek, który na roślinie połączony jest symetrycznie z drugim. Skrzydlaki ustawione pod kątem ostrym, skrzydełka prawie równoległe.
Biotop, wymagania
Najlepiej czuje się w mieszanych lasach liściastych rosnących na żyznych, wilgotnych glebach. Bardzo odporny na suszę!!!, zanieczyszczenia powietrza oraz mrozy.
Zastosowanie
• Historia uprawy : Roślina ozdobna, sprowadzona do Europy w XVII wieku, z czasem zdziczała, rozsiewa się naturalnie często zachwaszczając otoczenie. Obecnie wyhodowano wiele odmian o kolorowych liściach często z barwnymi obwódkami, które często sadzone są w ogrodach przydomowych. Zwykle są to formy szczepione na pniu.
• Sposób uprawy : Sadzony z gotowych sadzonek. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Najlepiej rośnie na miejscach słonecznych. Chcąc uzyskać ładny, zagęszczony wygląd korony należy ją systematycznie przycinać.
Forsycja (Forsythia Vahl) - rodzaj krzewów należący do rodziny oliwkowatych. Obejmuje 6 lub 7 gatunków. Występuje w Azji Wschodniej oraz w Europie na Półwyspie Bałkańskim. Łacińska nazwa rodzajowa upamiętnia szkockiego botanika Williama Forsytha.
Charakterystyka
Pokrój
Krzew osiąga wysokość 2-3 m.
Kwiaty
Roślina kwitnie na żółto, w kwietniu, w maju - jeszcze przed rozwojem liści.
Systematyka
Gatunki należące do rodzaju forsycja:
• forsycja europejska (Forsythia europaea) - jedyny gatunek europejski, bardzo rzadko spotykany w uprawie, pochodzi z Bałkanów.
• forsycja koreańska (Forsythia ovata Nakai) - kwiaty jasnożółte, kwitnie bardzo wcześnie, pochodzi z Półwyspu Koreańskiego
• forsycja zwisająca (Forsythia suspensa Vahl.) pochodzi z Chin.
• Forsythia giraldiana
• Forsythia viridissima
• Forsythia japonica
W uprawie uzyskano także mieszańce, np. często uprawiana jest forsycja pośrednia Forsythia x intermedia Zab. (F. suspensa x viridissima).
Zastosowanie
• Roślina ozdobna - forsycja jest często uprawiana jako krzew ozdobny.
Cyprysik Lawsona (Chamaecyparis lawsoniana) - gatunek drzewa należący do rodziny cyprysowatych. Dziko występuje na zachodnim wybrzeżu USA.
Charakterystyka
Pokrój
Wysokość dochodzi do około 75 metrów (w Polsce dorasta do około 25m).Pędy ściśle pokryte łuskami ułożonymi na przemian pojedynczo i po dwie.
Liście
Boczne łuski o zaostrzonych wierzchołkach. Od spodniej strony na krawędziach łusek znajduje się woskowy nalot w postaci białych linii, przypominających dwie litery "Y" połączone podstawami.
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe - gatunek jednopienny.
Owoce
Szyszki kuliste o średnicy do 0,8cm, złożone z tarczowatych łusek nasiennych. Pokryte są biało - niebieskim nalotem woskowym.
Zastosowanie
• Roślina ozdobna : W Polsce sadzony jako gatunek ozdobny.
'Wiśnia piłkowana (Prunus serrulata) – popularnie zwana wiśnią japońską. Jest to gatunek drzewa należącego do rodziny różowatych. Jedno z najładniej kwitnących wiosną drzew. Nie jest naszym rodzimym gatunkiem. Pochodzi z Japonii. W Polsce jest hodowana w kilku odmianach, jako drzewo ozdobne.
Charakterystyka [edytuj]
Pokrój
Nieduże drzewo. Osiąga wysokość do 10 m i szerokość korony do 8 m (są odmiany dużo mniejsze). Na głównym pniu wytwarza kilka równorzędnych gałęzi wznoszących się do góry, które tworzą parasolowatą koronę.
Liście
Eliptyczne, pojedyncze, błyszczące, o piłkowanych brzegach. Kolor zależny od odmiany; istnieją odmiany o liściach zielonych, lub brązowoczerwonych. Jesienią przed opadnięciem przebarwiają się na żółto.
Kwiaty
Są największą ozdobą tej rośliny. Roślina kwitnie od kwietnia do maja, niezwykle obficie. Kwiaty pojawiają się jeszcze przed rozwojem liści. Wydzielają słabą, delikatną woń. Pełne, różowe, białoróżowe lub białe kwiaty (zależnie od odmiany) zebrane są w kwiatostan, po kilka lub kilkanaście kwiatów. Kwiaty o średnicy do 5 cm, przedsłupne, zapylane są przez owady (błonkówki).
Owoc
Pestkowiec. Hodowane odmiany nie wytwarzają zazwyczaj owoców.
Zastosowanie [edytuj]
Roślina ozdobna: W Polsce uprawiana wyłącznie jako roślina ozdobna. Uprawia się głównie odmiany o różowej, lub biało-różowej barwie kwiatów.
• Sposób uprawy: Potrzebuje stanowiska słonecznego. Nie ma większych wymagań co do gleby, przez długi czas może rosnąć w dużej donicy. Nie jest całkiem wytrzymała na mróz, dlatego nie należy jej sadzić w rejonach Polski o silnych mrozach. Jest wrażliwa na zasolenie gleby. Rozmnaża się przez szczepienie, albo okulizację, na podkładce czereśni ptasiej. Należy usuwać odrosty pojawiające się na pniu.
Buk zwyczajny (Fagus sylvatica L. Sp.Pl.2 1753) - gatunek drzewa należący do rodziny bukowatych (Fagaceae Dumort.). Występuje w stanie dzikim w prawie całej Europie (oprócz części południowo-wschodniej). Przez Polskę przebiega wschodnia granica zasięgu. W Polsce zachodniej i południowej buk jest jednym z podstawowych drzew tworzących lasy. Jego drzewostany to tzw. buczyny (Fagetum), rośnie też w lasach mieszanych z udziałem dębu, graba i sosny. Na Pomorzu Zachodnim jest głównym składnikiem lasów (np. puszcza bukowa pod Szczecinem). W Karpatach występuje w lasach regla dolnego. W Tatrach sięga do wysokości 1295 m n.p.m.
Charakterystyka
Pokrój
Dorasta do ok. 35 m wysokości. Korona gęsta, szeroka, nisko osadzona jeżeli drzewo rośnie samotnie, u drzew rosnących w zwartych drzewostanach, pnie są wysokie, gonne (bez bocznych gałęzi) .
Pień
Kora cienka, gładka, popielatoszara. Młode pędy owłosione.
Drewno
Twarde, ciężkie, beztwardzielowe.
Liście
Jajowate lub eliptyczne, długości do 10 cm, całobrzegie lub falisto ząbkowane. Z wierzchu ciemnozielone, błyszczące, od dołu jasne i matowe. Młode liście z obu stron owłosione srebrzysto. Starsze maja owłosiony główny nerw na spodniej stronie.
Kwiaty
Roślina jednopienna, wiatropylna. Kwiaty męskie zebrane w główki zwisające na długich osadkach. Każdy kwiat składa się z 10-15 pręcików i krótkiego okwiatu w kształcie rurki. Kwiaty żeńskie zebrane po dwa, otoczone czterolistkową okrywą, która w miarę dojrzewania drewnieje tworząc tzw. miseczkę (cupuli). Kwitnienie od kwietnia do maja.
Owoce
Trójgraniaste, brązowe orzeszki nazywane bukwią (bukiew) z miękko owłosioną, zdrewniałą torebką (kupula), pękającą na drzewie. Owocuje obficiej co 5-10 lat, poczynając mniej więcej od 50 roku życia.
Wymagania
Lubi dość wysoką wilgotność powietrza, dlatego brak naturalnych stanowisk w centralnej Polsce i Wielkopolsce. Gleby żyzne, wapienne, napowietrzone i wilgotne, ale nie podmokłe. Wrażliwy na wiosenne przymrozki. Młode rośliny doskonale znoszą zacienienie.
Zastosowanie ]
• drzewo bardzo często używane do zalesiania.
• roślina ozdobna - drzewo parkowe, używane także do zadrzewień przy drogach.
• drewno - używane w przemyśle meblarskim do wyrobu parkietów, w tokarstwie oraz na przerób chemiczny.
Dąb szypułkowy (Quercus robur L., Sp. Pl. 2. 1753, syn. Q. pedunculata Ehrh.) - gatunek dębu, drzewa liściastego z rodziny bukowatych, występujący w Europie (z wyjątkiem północnej Skandynawii) oraz południowo - wschodniej Azji. Tworzy dąbrowy (Quercetum), występuje także w lasach mieszanych, łęgach i grądach. W Polsce bardziej pospolity od dębu bezszypułkowego, z którym łatwo się krzyżuje, tworząc mieszańce o cechach pośrednich (Quercus x rosea Bechst.). Najłatwiej rozróżnić te dwa gatunki po kształcie i unerwieniu liści, oraz po długości szypułki. Pozostałe cechy są w dużej mierze zbieżne lub różnice pomiędzy nimi są mało widoczne i próba posłużenia się nimi może być zawodna przy próbie ustalenia gatunku.
Charakterystyka
Osiąga wysokość od 20 do 50 m. Drzewo długowieczne, żyje ponad 700 lat. W młodości rośnie dość szybko na wysokość, proces ten kończy się w wieku 100 - 200 lat. Przyrost pnia na grubość trwa jednak dalej.
Pokrój
Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest kulista, z czasem staje się kopułowata.
Pień
Drzewo rosnące swobodnie ma krótki pień dochodzący do 2-3 m średnicy, konary są grube i rozłożyste. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare - grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną (foto 1, foto 2). Z pnia często wyrastają konary zaledwie kilka metrów nad ziemią, co nadaje drzewu wygląd dwupiętrowy.
Pąki
Pąki skrętoległe (2/5), jajowate, przekrój poprzeczny zbliżony do pięciokąta. Łuski brązowe, czarnoobrzeżone, końce czarne, szaro owłosione (Zdjęcie zimowe).
Liście
Ułożone skrętolegle, 5-18 cm długości, skórzaste, nagie, z lekko szarozielonym odcieniem, od spodu nieco owłosione, z 3-6 parami zaokrąglonych klap, ogonki liściowe krótkie (do 1cm), nasady uszate lub sercowate. Nerwy boczne dochodzą do końca klap i do wcięć między nimi.
Kwiaty
Wiatropylne, rozdzielnopłciowe. Kwitną od końca kwietnia do końca maja równocześnie z rozwojem liści. Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawo – zielony. Kwiaty żeńskie – mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty. Zebrane po kilka na długiej szypułce wyrastają na pędach tegorocznych. Dają początek żołędziom.
Owoce
Orzechy potocznie nazywane żołędziami, po 2-3 na szypułce o dł. 2 do 5 cm, mają kształt elipsoidalno - walcowaty. Długość 20 do 40 mm, grubość 10 - 18 mm. Najgrubsze zazwyczaj w połowie długości. Znamię płaskie, szczyt słabo zaostrzony. Osadzone są w półokrągłych miseczkach (cupula). Młode żołędzie mają wzdłużne, ciemniejsze pręgi. Na dojrzałych i suchych pręgi widoczne są po namoczeniu. Drzewo rosnące swobodnie owocuje po 40-50 latach natomiast w zwartym lesie po 60 - 80.
Korzeń
Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych, powierzchniowy na glebach płytkich. Dzięki długim i mocnym korzeniom drzewa potrafią się oprzeć nawet bardzo silnym wichurom.
Biotop
Dąb szypułkowy występuje na nizinach a w obszary górskie wkracza zwykle dolinami. Dobrze znosi okresowe zalewanie, jest drzewem światłolubnym, ale jako młode drzewo dobrze znosi zacienienie boczne. Preferuje gleby świeże, głębokie, żyzne i wilgotne, są to gliny lekie, średnie i iły. Rosnie na glebach brunatnych i płowych. Niektóre dęby w Puszczy Białowieskiej osiągają wysokość 43 m (pierśnica do 3m) i są uważane za jedne z najwyższych przedstawicieli swego gatunku. W południowej Polsce występuje do wysokości 400 – 500 m n.p.m. powyżej spotkać można tylko pojedyncze okazy – na dużych wysokościach skarłowaciałe. Najwyżej odnotowane występowanie w naszym kraju – Karkonosze – 925 m n.p.m. Najwyżej odnotowany w Europie – Alpy 1420 m n.p.m., w Azji na Kaukazie w podgatunku pedunculiflora – 1800 m n.p.m. W Polsce największe skupiska tego gatunku to Puszcza Białowieska, Puszcza Borecka, dolina Odry na Nizinie Śląskiej oraz Dąbrowy Krotoszyńskie, lasy czeszewskie i czerniejewskie na Nizinie Wielkopolskiej.
Dąb bezszypułkowy (łac. Quercus petraea (Mattuschka) Liebl. Fl.Fuld.403 1784; O.Schwarz Journ.Bot.Lond.l XXIII.50 1935, syn. Quercus sessilis Ehrh.) - gatunek dębu, drzewa liściastego z rodziny bukowatych, występujący w Europie Środkowej, Irlandii, Wielkiej Brytanii, południowej Skandynawii, aż po tereny Włoch i Bułgarii. Tworzy dąbrowy (Quercetum), występuje także w lasach mieszanych, łęgach i grądach.
W Polsce występuje rzadziej od dębu szypułkowego, z którym tworzy mieszańce o cechach pośrednich (Quercus x rosea Bechst.).
Charakterystyka
Pokrój
Korona drzewa szerokojajowata, z czasem rozrasta się na szerokość.
Pień
Osiąga 40 m wysokości, zazwyczaj prosty, z wiekiem często staje się poskręcany.Kora u młodych drzew jest gładka, z czasem staje się szorstka, podłużnie bruzdowata, szarobrązowa.
Drewno
Biel miękka, o barwie biało - żółtawej. Twardziel ciężka, odporna na ścieranie, twarda, barwa brunatna.
Pąki
Szczytowe są jajowate, obłe. Łuski brązowe, ciemnobrązowo obrzeżone, pokryte srebrzystym meszkiem.
Liście
Długości 5-12 cm, ustawione skrętolegle. Blaszka liścia z 5-8 zatokowato zaokrąglonymi klapami, z krótkim ogonkiem. Klapy blaszki regularne, niezbyt głęboko wcięte. Młode liście pokryte puszystymi włoskami, z czasem zanikają, pozostający tylko na spodzie blaszki. Nerwy boczne dochodzą prawie wyłącznie do szczytów klap.
Kwiaty
Kwitnie ok. 2 tyg. później niż dąb szypułkowy. Gatunek jednopienny, kwiaty męskie tworzą zielonkawe, zwisające kotki. Siedzące lub na szypułkach do 10 mm długich kwiaty żeńskie są również zielonkawe, występują pojedynczo lub zebrane po 5.
Owoce
Orzech nazywany żołędziem. Długość 16 - 35 mm, grubość 8 - 16 mm. Najgrubsza część w 1/3 długości, rzadziej w połowie. Znamię wypukłe, szczyt zaostrzony. Miseczka obejmuje tylko żołędzia. Dojrzały żołądź jest podługowato-owalny, zwykle jednolicie ciemnobrunatny.
Biotop
Preferuje klimat umiarkowany, łagodny i wilgotny. Tworzy czyste dąbrowy i lasy mieszane z innymi gatunkami dębów, kasztanem, bukiem i grabem. Najlepiej rośnie na glebach piaszczysto-gliniastych, lekko kwaśnych. Najwyżej stwierdzone występowanie - Alpy i Pireneje - 1800 m n.p.m, góry Elbrusu w Azji - 2400 m n.p.m. W Polsce na ogół nie przekracza wysokości 550 m n.p.m. Najwyżej odnotowano go w Gorcach – 750 m n.p.m.
Sosna czarna, sosna austriacka (Pinus nigra Arn.) - gatunek drzewa z rodziny sosnowatych. Sosna czarna występuje na terenie południowej Europy i Azji Mniejszej. Pierwotny areał tego gatunku rozciąga się od Maroka i Hiszpanii, przez Pireneje, Alpy, południowe Karpaty aż do Krymu.W USA sosna czarna jest szeroko uprawiana w północnych stanach Nowej Anglii, naokoło Wielkich Jezior i na północnym zachodzie. W Nowej Anglii i w rejonie Wielkich Jezior gatunek ten naturalizował się. Sosna czarna jest drzewem zimozielonym i długowiecznym. Szacuje się, że niektóre egzemplarze osiągają wiek ponad 500 lat. W lasach europejskich rotacja drzewostanu zachodzi nawet co 360 lat.
Bywa mylona z sosną czerwoną. Można je jednak rozróżnić po igłach - sosny czerwonej są bardziej kruche, łatwo się łamią i nie są tak ostro zakończone.
Pokrój
Drzewo iglaste o stożkowatej i smukłej koronie, która u starszych drzew staje się bardziej płaska i nieregularna.
Pień
Pień przebiega prosto, dorosłe drzewo osiąga wysokość od 20 do 50m. Kora o barwie ciemnobrązowej w zagłębieniach po szarobrązową z wierzchu, bruzdowata, podzielona na płytki o prawie kwadratowym kształcie. Wzrost średnio-szybki, około 30-70 cm/rok.
Drewno
Podobne do drewna sosny czerwonej i sosny zwyczajnej, ale bardziej miękkie i nie tak mocne, ze względu na szybki wzrost.
Liście
Igły w pęczkach po 2, spłaszczone, sztywne, ciemnozielone i spiczaste, długości 4-18(19) cm, grubości 1-2 mm. Pozostają na drzewie od 3 do 4 lat.
Kwiaty
Gatunek jednopienny. Męskie kwiaty są żółte, małe i podłużne, wyrastają kępkami u podnóża młodych pędów. Żeńskie kuliste, szyszeczkowate, żółte do czerwonawych, rosną pojedynczo lub po dwia, trzy wokół gałęzi. Pylenie od maja do czerwca, przy czym pojedyncza szyszeczka jest podatna tylko przez ok. trzy dni. Do zapłodnienia dochodzi po 13 miesiącach od zapylenia.
Szyszki
Małe, symetryczne, jajowate, niedojrzałe ciemnozielone, potem w kolorze ochry. Osiągają maksymalnie 8 cm długości. Łuski zaokrąglone, z krótkim, znikomym kolcem, wewnątrz szyszki prawie czarne. Dojrzewają od września do listopada w 18 miesięcy po zapyleniu. Otwierają się od października do listopada i wiatr rozsiewa nasiona opatrzone skrzydełkiem. Drzewa owocują po 15-40 latach, co 2-5 lat obficie produkują nasiona. Największe owocowanie drzew przypada w wieku od 60 do 90 lat.
Korzenie
Korzeń palowy z głębokimi korzeniami bocznymi.
Biotop
Wraz z innymi drzewami iglastymi i liściastymi tworzy lasy mieszane na terenach górzystych, na wysokości pomiędzy 250 a 1800 m n.p.m. W Europie i Azji Mniejszej najczęściej towarzyszą jej sosna zwyczajna, kosodrzewina, sosna alepska, sosna pinia, sosna bośniacka, świerk serbski, świerk pospolity, jodła pospolita, jałowiec.
Wymagania
Znosi śnieżne zimy i niezbyt wilgotne lata. Preferuje skaliste podłoża wapienne, chociaż dostosowuje się do większości gleb. Ze względu na głębokie korzenie potrzebuje dosyć grubej warstwy ziemi. Nie toleruje zacienienia, woli stanowiska w pełni nasłonecznione. Toleruje zasolenie, zanieczyszczenia powietrza, upały.
Lipa szerokolistna, lipa wielkolistna (Tilia platyphyllos) – gatunek drzewa należący do rodziny lipowatych (wg systemu Reveala). Występuje w Europie, w Polsce głównie na południu i jest rzadsza od lipy drobnolistnej
Charakterystyka [edytuj]
Pokrój
Duże drzewo liściaste, osiągające wysokość do 40 m. Korona jest gęsta i rozłożysta. Szerokość pnia może dochodzić nawet do 5 m, a obwód do 16 m. Drzewo długowieczne – może żyć nawet 1000 lat. Gałązki roczne często są owłosione. Kora szarobrązowa, mniej popękana, niż u lipy drobnolistnej.
Liście
Ulistnienie skrętoległe. Duże liście (7-12 cm długości), wyraźnie większe niż u lipy drobnolistnej, sercowato jajowate, z obu stron zielone, u nasady nieco niesymetryczne. Wierzchołek spiczasty, brzegi blaszki liściowej piłkowany. Spodnia strona liści, a czasami także górna miękko, delikatnie owłosione. Na spodniej stronie kątach bocznych nerwów występują kępki białych włosków.
Kwiaty
Kwiaty wyrastają pojedynczo lub pęczkami po 2-5, są zwisające. Mają dość długą szypułkę i w dolnej części podługowatą podsadkę. Całe kwiaty mają jasnożółtą barwę i wydzielają intensywny, przyjemny zapach. Ich pręciki są zbliżone wielkością do płatków korony. Kwiaty mają miodniki i są owadopylne. Podczas kwitnienia są odwiedzane przez ogromne ilości pszczół. Kwiaty są dużo większe niż u lipy drobnolistnej. Kwitnie od czerwca do lipca - dwa tygodnie wcześniej, niż lipa drobnolistna.
Owoc
Orzech, filcowato owłosiony z 5 żeberkami, z silnie zdrewniałą łupiną i ze skrzydełkiem (pochodzącym z podsadki kwiatu). Roślina wiatrosiewna.
Biotop, wymagania
Lasy liściaste i zarośla. Występuje głównie na niżu i w niższych położeniach górskich (naturalny zasięg do 800 m n.p.m., wyżej niż lipa drobnolistna). Wymaga gleb żyznych. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Tilio-platyphylli-Acerion pseudoplatani i Ass. Aceri platanoidis-Tiletum platyphylli.
Zastosowanie
• Roślina uprawna : często sadzona w parkach, a także przy domach, drogach i alejach. Jest odporna na mróz. Szkodzą jej duże zanieczyszczenia powietrza.
• Roślina lecznicza
o Surowiec zielarski : kwiaty wraz z podsadkami(Flos Tilia). Mają takie same własności lecznicze, jak kwiaty lipy drobnolistnej. Kwiatostan zawiera ponad 20 flawonoidów, fitosterole, terpeny, garbniki, pektyny, olejek eteryczny, kwasy organiczne, sole mineralne, witaminę C i PP.
o Działanie : napotne, osłaniające, przeciwskurczowe, moczopędne. Napar z kwiatów lipy stosuje się przede wszystkim w stanach gorączkowych w niektórych chorobach zakaźnych: w anginie, grypie, przy zapaleniu gardła i oskrzeli, oraz w tzw. przeziębieniach, jako środek napotny. Czasami jest stosowana również jako środek moczopędny, uspokajający i poprawiający apetyt.
o Zbiór i suszenie :Kwiaty zbiera się ręcznie, przy bezdeszczowej pogodzie i suszy w miejscu przewiewnym i zacienionym, w temperaturze do 35 C. Należy je zbierać z drzew oddalonych od głównych dróg i nierosnących na intensywnie opryskiwanych polach. Nie należy zbierać kwiatów lipy srebrzystej, której liście są srebrzyste na dolnej powierzchni.
• Roślina miododajna
• Sztuka kulinarna
o Z kwiatostanów lipy można przyrządzać wartościową herbatę.
o Z nasion można otrzymywać bardzo dobry olej jadalny, jednak szybko jełczejący.
• Inne
o Jej miękkie drewno ma zastosowanie w rzeźbiarstwie i jest przydatne na wyroby tokarskie. Z drewna lipowego wykonano np. ołtarz Wita Stwosza i liczne rzeźby w kościołach. Wykonuje się z niego okleiny, zapałki, przyrządy kreślarskie, zabawki, modele i formy odlewniczne. Nie nadaje się w budownictwie na elementy zewnętrzne.
o Z jej łyka wytwarza się plecionki i maty.
o Wykorzystuje się ją do wytwarzania preparatów kosmetycznych
Ciekawostki [edytuj]
• Wyjątkowo wysoko, poza normalna granicą swojego pionowego zasięgu rosną dwa okazy lipy szerokolistnej w Dolinie Kościeliskiej w Tatrach (na polanie Stare Kościeliska, są to okazy nasadzone).
• Uważana jest za drzewo obdarzone pozytywną energią, korzystnie wpływające na zdrowie człowieka.
• Przez Słowian uważana była za drzewo święte. Miała chronić przed piorunami i złymi duchami. Przekonanie to przejęli potem chrześcijanie i bardzo często wieszali figurki Matki Boskiej na lipie i budowali kapliczki pod lipami.
• Pod lipą (nie wiadomo jakiego gatunku) Jan Kochanowski czerpał natchnienie do swoich wierszy,. O lipie poza nim pisali też: Ignacy Krasicki, Konstanty Ildefons Gałczyński, Juliusz Słowacki.
• Najstarsza lipa szerokolistna w Polsce rośnie w Czarnym Potoku w gminie Łącko w województwie małopolskim. Ma obwód 851 cm, średnicę w pierśnicy 271 cm i wiek 497 lat (2005 r.).
Lipa drobnolistna (Tilia cordata Mill.) - gatunek drzewa, należący do rodziny lipowatych (wg systemu Reveala). Pochodzi z Europy i Azji Zachodniej. W Polsce występuje pospolicie na terytorium całego kraju. Występuje w stanie naturalnym, ale jest także bardzo często sadzona przy domach, w parkach i przy drogach, jako roślina ozdobna i użyteczna. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy lub zadomowiony.
Charakterystyka
Pokrój
Duże drzewo liściaste, osiągające wysokość do 30 m. Korona jest regularna - szerokojajowata lub kulista. Na młodych drzewach gałęzie są pod dużym kątem wzniesione do góry, a ich kora jest gładka i ma szary kolor. Na starych drzewach konary zwisają w dół, a ich kora jest gruba i nieregularna. Cieńsze gałązki są nagie, górą brunatnoczerwone.
Liście
Pod spodem nagie, tylko w kątach nerwów mają pęczki rudych włosów. Po górnej stronie są żywozielone, dolna ich strona jest jaśniejsza. Blaszki, z regularnie piłkowanym brzegiem, mają okrągłosercowaty kształt i charakterystycznie zakończony wierzchołek. Są szersze niż dłuższe i lekko wcięte u nasady. Ustawione są skrętolegle. Liście mają średnicę 30–70 mm (wyjątkowo do 90 mm) i brzegi lekko zawinięte do góry. Błyszczące, jajowate pąki czerwonobrunatnego koloru okryte są dwiema łuskami. Jesienią liście przyjmują żółty kolor.
Kwiaty
Wyrastają pojedynczo lub pęczkami po 2-12, są wzniesione ponad liście. Mają dość długą szypułkę i w dolnej części podługowatą podsadkę. Całe kwiaty mają jasnożółtą barwę i wydzielają intensywny, przyjemny zapach. Ich pręciki są zbliżone wielkością do płatków korony. Kwiaty mają miodniki i zapylane są przez owady. Podczas kwitnienia są odwiedzane przez ogromne ilości pszczół. Okres kwitnienia: koniec czerwca – lipiec. Kwitnie około dwa tygodnie później niż lipa szerokolistna.
Owoc
Kulisty, nagi orzech, wielkości 6-8 mm ze skrzydełkiem (pochodzącymi z podsadki kwiatu).
Biotop, wymagania
W stanie naturalnym występuje w lasach, głównie dębowo-grabowych. Często jest nasadzana w parkach, alejach, przy domach i drogach. W zimie nie wymarza, jest dobrze przystosowana do naszego klimatu, jednak duże zanieczyszczenia powietrza szkodzą jej. Megafanerofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Carpinion i gatunek wyróżniający dla Ass. Aceri-Tilietum.
Zastosowanie
• Roślina lecznicza :
o Surowiec zielarski: kwiaty wraz z podsadkami(Flos Tilia). Zbiera się je ręcznie przy bezdeszczowej pogodzie i suszy w miejscu przewiewnym i zacienionym, w temperaturze do 35 C. Należy je zbierać z drzew oddalonych od głównych dróg i nierosnących na intensywnie opryskiwanych polach. Nie należy zbierać kwiatów lipy srebrzystej, której liście są srebrzyste na dolnej powierzchni.
o Działanie: kwiatostan zawiera ponad 20 flawonoidów, fitosterole, terpeny, garbniki, pektyny, olejek eteryczny, kwasy organiczne, sole mineralne, witaminę C i PP. Napar z kwiatów lipy stosuje się przede wszystkim w stanach gorączkowych w niektórych chorobach zakaźnych: w anginie, grypie, przy zapaleniu gardła i oskrzeli, oraz w tzw. przeziębieniach, jako środek napotny. Czasami jest stosowana również jako środek moczopędny, uspokajający i poprawiający apetyt.
o Z kwiatostanów lipy można przyrządzać wartościową herbatę.
• Jest cenną rośliną miododajną. Miód lipowy ma podobne własności lecznicze, jak jej kwiaty.
• Inne
o Jej miękkie drewno ma zastosowanie w rzeźbiarstwie i jest przydatne na wyroby tokarskie.
o Z jej łyka wytwarza się plecionki i maty.
o Z nasion można otrzymywać bardzo dobry olej jadalny.
Ciekawostki
• Istnieje wiele mieszańców międzygatunkowych, oraz odmian lipy.
• Jest drzewem długowiecznym – może żyć do tysiąca lat.
• Przez Słowian uważana była za drzewo święte. Miała chronić przed piorunami i złymi duchami. Przekonanie to przejęli potem chrześcijanie i bardzo często wieszali figurki Matki Boskiej na lipie i budowali kapliczki pod lipami.
• W Starożytnej Grecji była uważana za symbol niewinności i czystości.
• Największa lipa drobnolistna w Polsce rośnie w miejscowości Cielętniki, gmina Dąbrowa Zielona. Ma ona wysokość 35 m, obwód 995 cm i liczy ok. 520 lat (dane z 2005 r.).
• Uważana jest za drzewo obdarzone pozytywną energią, korzystnie wpływające na zdrowie człowieka.
• Poeci pisali o niej wiersze. Jeden z bardziej znanych to fraszka Jana Kochanowskiego "Gościu siądź pod mym liściem".
Jodła nikko, jodła nikkońska (Abies homolepis) - gatunek zimozielonego drzewa z rodziny sosnowatych. Pochodzi z Japonii.
Charakterystyka
Pień
Jest wyjątkiem wśród jodeł, ponieważ ma bruzdowane pędy.
Igły
Z 2 białokredowymi paskami, wcięte na szczycie, sztywne - przy zgięciu pękają. Igły umieszczone na pędzie w kształcie litery V.
Szyszki
Przed dojrzeniem fioletowe, potem fioletowo-brązowe. Ukryte łuski wspierajace.
Jodła Veitcha (Abies veitchii) - gatunek drzewa z rodziny sosnowatych. Pochodzi z gór Japonii. Podobna do jodły nikko.
Charakterystyka
Pień
Ma pędy szorstkie
Igły
Wcięte, elastyczne, z kredowobiałymi paskami.
Szyszki
Fioletowo- brązowe
Brzoza brodawkowata, brzoza zwisła (Betula pendula Roth. Tent.Fl.Germ.i.405 syn. Betula verrucosa Ehrh. Beitr.v.161;vi.98)- gatunek drzewa z rodziny brzozowatych (Betulaceae Gray). Występuje w chłodniejszych rejonach półkuli północnej. Występuje na nieużytkach, brzegach lasów i wzdłuż szlaków kolejowych. Jest także ważnym drzewem leśnym. Dość chętnie sadzona w parkach i ogrodach. Jest gatunkiem pionierskim.
Występuje na suchych piaszczystych terenach. Osiąga do 30 m wysokości. Jej pozyskiwany wiosną sok zawiera sole mineralne (potas, miedź, mangan, fosfor i wapń) oraz witaminę B. Działa on moczopędnie i odtruwająco a także wzmacniająco. Jest stosowany przy kamicy nerkowej, przy obrzękach na tle krążeniowym, jako środek na porost włosów, a w medycynie ludowej – do wybielania skóry i przeciw piegom. W przewlekłych chorobach dróg moczowych, niewydolności nerek, przy gośćcu i przy łuszczycy stosuje się napar z liści, które zawierają szereg czynnych substancji, m.in. flawonoidy, garbniki, sole mineralne i związki żywiczne. Można nim przemywać też suchą i łuszczącą się skórę. W aptekach są do kupienia różne mieszanki, w skład których wchodzą liście brzozy: Urosan, Urogran, Reumosan i in. Można też sporządzić napar samemu: 1 łyżkę suszonych liści brzozy zalać szklanką wrzątku i odstawić na 10 min.
Do tego gatunku zalicza się również obecnie brzozę czarną (b. ciemną) Betula obscura Kotula, która dawniej była uważana za osobny gatunek.
Brzoza papierowa (Betula papyrifera Marsh.) drzewo występujące w północnych rejonach Ameryki Północnej. Drzewo osiąga wysokośź do 30 metrów.
Kora kredowobiała z różowym zabarwieniem łuszczy się cienkimi płatami Liście jajowate do 10 cm długości podwójnie ząbkowane Młode pędy owłosione W Polsce brzoza papierowa traktowana jest jako roślina ozdobna.
Sosna żółta (Pinus ponderosa Dougl.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych. Rośnie w bardziej suchych rejonach nadpacyficznej części Ameryki Północnej.
Pokrój
Konary tworzą luźne jajowate lub stożkowate korony.
Pień
Osiąga 75 m wysokości. Najmłodsze pędy i wnętrze kory mają żółtawy kolor. Pień podobnej sosny Jeffreya pachnie wanilią, sosny żółtej pachnie jak zwykłe drzewo iglaste.
Liście
Szpilki ciemnozielone, długie – do 25 cm długości, ułożone po 3 na krótkopędzie.
Szyszki
Ostre zakończenie łuski jest skierowane na zewnątrz, podczas gdy łuski sosny Jeffreya mają je skierowane do środka.
Biotop
Suchsze rejony nadpacyficzne Ameryki Północnej. Lubi słoneczne stanowiska. Odporna na suszę, mniej na mrozy. Preferuje piaszczyste, gliniaste, wilgotne gleby.
Zastosowanie
Drewno żółtawe, o dużym znaczeniu gospodarczym.
Systematyka
Gatunek o dużej zmienności. Najczęściej dzielony na dwa podgatunki, jednak najnowsze badania wyróżniają cztery, każdy dostosowany do innych warunków klimatycznych (nazywane są rasami geograficznymi) w randze podgatunków:
• Pinus ponderosa subsp. ponderosa Douglas ex C. Lawson – zasięg: południowo-wschodnia Kolumbia Brytyjska, Waszyngton i Oregon, północno-wschodnia Kalifornia, północno-zachodnia Nevada, Idaho i zachodnia Montana.
• Pinus ponderosa subsp. scopulorum (Engelm.) E. Murray – zasięg: wschodnia Montana, Dakota Północna, Dakota Południowa, Wyoming, Nebraska, północne i centralne Kolorado i Utah, wschodnia Nevada.
• Pinus brachyptera Engelm. – zasięg: południowe Kolorado i Utah, północny i centralny Nowy Meksyk i Arizona, zachodni Teksas.
• Pinus benthamiana Hartw. – zasięg: Waszyngton, Oregon, Kalifornia z wyłączeniem północnego wschodu, zachodnia Nevada.
Sosna Jeffreya (Pinus jeffreyi Balf.) (ang. Jeffrey pine) - gatunek drzewa z rodziny sosnowatych. Sosna Jeffreya występuje w południowo-zachodniej części Ameryki Północnej. Krewniaczka najpospolitszej z północnoamerykańskich sosen - sosny żółtej. Bywa z nią mylona, choć istnieją sprawdzone metody rozróżniania tych drzew iglastych. Można je rozróżnić po szyszkach. Ostre zakończenie łuski jest u sosny żółtej skierowane na zewnątrz, podczas gdy łuski sosny Jeffreya mają je skierowane do środka. Różnią się też zapachem pnia drzewa - sosna Jeffreya pachnie wanilią, sosna żółta ma woń drzewa iglastego.
Charakterystyka
Pokrój
Duże drzewo iglaste o koronie stożkowatej, regularnej, słabo rozgałęzionej.
Pień
Dorasta przeważnie do 45 m wysokości, chociaż są okazy osiągające 60 m. W środkowej Europie osiąga 30 m. Kora o zabarwieniu czerwonobrązowym do prawie czarnego, łuskowata. Pędy w pierwszym roku pokryte nalotem.
Liście
Igły zebrane w pęczki po 3, niebieskawozielone lub szarozielone, długości 10-18 cm, grube, sztywne i zaostrzone.
Szyszki
Jajowate, duże, osiągają 35 cm (w Polsce do 20 cm), jasnobrązowe. Nasiona długości 10-12 mm z dużym skrzydełkiem (15-25 mm). Tarczki łusek z kolcem, skierowanym do wewnątrz.
Biotop
Preferuje obszary górskie, na których lato jest suche i ciepłe a zima chłodna. Rośnie na wysokości 1000-2000 m, a na południowych krańcach obszaru występowania nawet na 1800-3000 m. Ma niewielkie wymagania glebowe, jest odporna na suszę.
Zastosowanie
W Europie Środkowej, w tym w Polsce często sadzona w parkach jako drzewo ozdobne.
Tsuga canadensis L.) - gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych. Pochodzi z lasów Ameryki Północnej. Zasięg występowania obejmuje północno-wschodnią Minnesotę, od Quebec do Nowej Szkocji i na południe do Appalachów. Dobrze toleruje miejsca zacienione i osiąga wiek nawet do 400 lat.
Charakterystyka
Pokrój
Korona drzewa bujna, stożkowata, zakończona zwisającą odnogą.
Pień
Dojrzałe drzewo dorasta do 20-35 m wysokości. Kora chropowata i pomarszczona, szaro-brązowa z wiekiem przechodząca w czerwono-brązowy kolor.
Liście
Igły spiralnie rozmieszczone, wykręcone u podstawy, układające się w dwa rzędy po obu stronach gałązki. Igły osiągają 8-15 mm długości, 2 mm szerokości. Ciemnozielone z wierzchu, z niebiesko-białymi porami na spodzie.
Szyszki
Owalne, o 15-22 mm długości i 8-10 mm szerokości.
Ciekawostki
Choina kanadyjska jest drzewem-symbolem stanu Pensylwania.
Świerk biały, świerk kanadyjski (Picea glauca (Moench) Voss, syn. Picea canadensis) - gatunek wiecznie zielonego drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Świerk biały pochodzi z północnych obszarów Ameryki Północnej, od centralnej Alaski, na wschód do Nowej Fundlandii, na południe do północnych stanów Montana, Michigan i Mine. Występuje także odizolowana populacja w Górach Czarnych.Charakterystyka
Pokrój
Korona wąska, stożkowata, z wiekiem staje się cylindryczna.
Pień
Kora cienka i łuskowata, odpada okrągłymi płatami o średnicy 5-10 cm.
Liście
Igły o długości 12-20 cm, o romboidalnym przekroju poprzecznym, z wierzchu niebiesko-zielone, od spodu niebiesko-białe.
Szyszki
Długości 3-7 cm, zamknięte szerokie na 1,5 cm, otwarte osiągają do 2,5 cm średnicy. Łuski cienkie i giętkie, długości 15 mm. Dojrzewają w 4-6 miesięcy od zapylenia. Nasiona są czarne, długości 2-3 mm, z brązowym, wiotkim skrzydełkiem o długości 5-8 mm.
Świerk pospolity (Picea abies (L.) H.Karst 1881, syn. P. excelsa (Lamb.) Link.) - gatunek drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Jest to jedyny gatunek świerka występujący naturalnie w Polsce. Rośnie głównie w północno-wschodniej części kraju, na południu Polski, w górach i na pogórzu. Nie występuje w sposób naturalny w centralnej Polsce. Zasięg tego gatunku rozciąga się na północy Europy od Norwegii do Rosji, występuje także w Alpach, Sudetach, Karpatach oraz na Bałkanach. Na wschodzie sięga Uralu, gdzie stopniowo wypiera go świerk syberyjski (Picea obovata). Północna granica występowania przebiega w Norwegii (70N).
Charakterystyka [edytuj]
Pokrój
Korona smukła, stożkowata. Dolne konary z wiekiem zwieszają się, górne pozostają w większości poziomo.
Pień
Osiąga wysokość 40-50 m, średnica pnia do 1,5 m. Kora czerwonobrązowa lub szarobrązowa, początkowo gładka, z wiekiem łuskowata.
Drewno
O przyjemnym, jasnożółtawym zabarwieniu, miękkie.
Liście
Krótkie (1-3 cm), zaostrzone igły o kwadratowym przekroju poprzecznym. Ułożone równomiernie na gałęziach.
Kwiaty
Drzewo kwitnie wiosną. Kwiaty żeńskie czerwonofioletowe, szyszeczkowate, długości 2 cm, wyrastają pionowo na końcach pędów. Kwiaty męskie to podłużne kotki, żółte, długości 1-1,5 cm, zwisają blisko końca pędu.
Szyszki
Długie (10-15 cm), gładkie i zwisajace. Początkowo zielone, później jasnobrązowe. Opadają w całości. Nasiona brązowe lub czarne o długości 2-5 mm posiadają podłużne skrzydełka długości 1-2 cm.
Korzeń
Wyróżnia się wyjątkowo płytkim i rozległym systemem korzeniowym, wskutek czego jest podatny na wiatrołomy.
Biotop, wymagania
W górach bory świerkowe tworzą piętro regla górnego (piętro górskie wyższe) występując na obszarach do 2200 m n.p.m. W tajdze tworzy lasy mieszane z brzozą i sosną. Preferuje luźne, świeże, wilgotne gleby gliniaste. Ma tendencję do zakwaszania gleb, na których rośnie. Silnie zacienia dno lasu. Szkodzą mu przymrozki, susze, upały i silny wiatr.
Zastosowanie [edytuj]
• Świerk pospolity jest ważnym źródłem lekkiego drewna. Używny jest do pozyskiwania celulozy oraz w budownictwie.
• Wykorzystywany do konstrukcji pudeł rezonansowych instrumentów muzycznych.
Ciekawostki
• Najstarszy świerk w Polsce (350 lat) rośnie w Strzelcach Opolskich, a najwyższy w Zawoji na terenie Babiogórskiego Parku Narodowego.
• Uważa się, że legendarne skrzypce Stradivariusa zawdzięczają swój niespotykany dźwięk między innymi szczególnym własnościom drewna świerkowego z Czech, z którego zostały wykonane.
Świerk serbski (Picea omorika (Panić) Purk.) - gatunek drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Świerk serbski jest gatunkiem endemicznym charakterystycznym dla górskich terenów zachodniej Serbii i wschodniej Bośni. Drzewo odkrył w 1875 roku w górach Tara serbski botanik Josif Panić.
Charakterystyka [edytuj]
Pokrój
Korona stożkowata ale bardzo wąska, prawie kolumnowa o spiczastym wierzchołku.
Pień
Osiąga wysokość 25-30 m, wyjątkowo 40 m. Średnica pnia do 1 m. Kora brunatna i cienka, podzielona na regularne łuski.
Liście
Krótkie (10-20 mm), zaostrzone igły, wyraźnie spłaszczone, zielone z wierzchu z dwoma białymi paskami od spodu. Na młodych pędach ułożone równomiernie dookoła, na starszych gałęziach układają się w boczne rzędy. Utrzymują się na drzewie nawet do 10 lat.
Kwiaty
Drzewo jednopienne. Kwiaty żeńskie purpurowofioletowe, szyszeczkowate. Kwiaty męskie żółte, długości 2-2,5 cm, umiejscowione na delikatnych odgałęzieniach dolnych gałęzi.
Szyszki
Długości 4-7 cm, brązowe i zwisajace na krótkiej szypułce. Dojrzewają w 6-7 miesiącu od zapylenia.
Biotop, wymagania
Naturalne siedlisko to skaliste zbocza gór wapiennych, północne stoki, na wysokości 800-1600 m n.p.m. Panują tam chłodne lata i suche, surowe zimy. Porasta także niższe partie gór, tworząc lasy mieszane z bukiem, kasztanowcem, jodłą i sosną czarną.
Zastosowanie
• Roślina ozdobna - chętnie sadzony w parkach i ogrodach na terenie Europy i Ameryki Północnej.
• Dawniej drewno wykorzystywano w ciesielstwie, jednak obecnie ze względu na niewielkie występowanie użycie drewna podlega ograniczeniom.
Sosna wejmutka (Pinus strobus L.) - gatunek drzewa z rodzaju sosna (Pinus) należącego do rodziny sosnowate. Sosna wejmutka występuje na północnych i wschodnich obszarach Ameryki Północnej, w Polsce spotykana w lasach i parkach.
Polska nazwa gatunkowa tej sosny wywodzi się od nazwiska lorda Weymoutha, który na początku XIX w. rozpowszechnił ją na terenie Longleat.
Charakterystyka
Pokrój
Drzewo iglaste, pokrój raczej smukły, początkowo stożkowaty, później spłaszczony, bardziej nieregularny. Korona luźna, gałęzie w regularnych okółkach, odchodzą od pnia prawie pod kątem prostym.
Pień
Osiąga wysokość do 40 metrów, w środkowej Europie dorasta do 25 m. Kora spękana, ciemnoszara, z wiekiem ciemnieje.
Drewno
Lekkie, kremowożółte, miękkie.
Liście
Igły zebrane w pęczki po 5 na krótkopędzie, niebieskozielone, długości 8-12 cm, giętkie i cienkie. Pozostają na drzewie przez 2-3 lata.
Kwiaty
Drzewo jednopienne. Kwiaty męskie wyrastają u nasady młodych pędów, walcowate, żółte. Kwiaty żeńskie wyrastają na szczycie pędu, sztywne, szyszeczkowate, Kwitnie od maja do czerwca.
Szyszki
Brązowe, cylindryczne i zwisające, długości do 20 cm. Łuski giętkie z kolistymi wypustkami na końcach, zwykle pokryte żywicą. Mogą pozostać zamknięte na gałęziach przez kilka lat.
Biotop
Preferuje płaskie doliny w obszarach górskich, można ją znaleźć na wysokości do 1500 m n.p.m. Najchętniej rośnie na glebach wapiennych. Wraz z innymi drzewami iglastymi i liściastymi tworzy lasy mieszane.
Zastosowanie
• Gatunek sprowadzony niegdyś do Europy na użytek przemysłu papierniczego.
• Uprawiana powszechnie w Europie w lasach i parkach.
• Ponieważ drewno jest łatwe w obróbce i niepaczące się, wytwarzane są z niego różnego rodzaju opakowania (np. skrzynki transportowe).
Modrzew europejski (Larix decidua Miller, 1768) – gatunek drzewa iglastego należący do rodziny sosnowatych. Pierwotnym miejscem jego występowania były góry środkowej Europy (Alpy, Karpaty), ale został rozpowszechniony na innych terenach w wyniku nasadzeń. W Polsce na naturalnych siedliskach rośnie tylko w Tatrach. Poza tym jest sadzony powszechnie na terenie całego kraju.
Charakterystyka
Pokrój
Duże drzewo iglaste o koronie luźnej, regularnie stożkowatej. Górne gałęzie są poziome, niższe coraz bardziej zwisające. Rośnie szybko, żyje do 600 lat. Na drzewach rosnących w zwarciu usychają dolne gałęzie do znacznej nieraz wysokości.
Pień
Pojedynczy, prosty lub lekko zakrzywiony, osiąga wysokość do 45 m i średnicę do 120 cm. U młodych drzew kora gładka, zielonobrązowa, na starszych ciemnobrązowa, głęboko spękana, łuskowata i złuszczająca się. Osiąga grubość do 10 cm i zawiera sporo żywicy. Gałęzie dolne nieco zwisające, górne prostopadłe do pnia.
Drewno
Ma strukturę prostowłóknistą, z wyraźnie rozgraniczoną twardzielą i bielem. Twardziel ma czerwonobrunatny kolor, ciemnieje na słońcu, biel o grubości 1-3 cm jest żółtawobiała. Drewno żywiczne, zawiera dużo sęków, jest lekkie i elastyczne, trwałe, nawet w wodzie.
Liście
Modrzew jest jedynym naszym drzewem iglastym zrzucającym liście na zimę. Igły są jasnozielone, delikatne, niekłujące, na krótkopędach wyrastają pęczkami po 20-40 sztuk, zaś na długopędach pojedynczo, skrętolegle. Jesienią przed opadnięciem przebarwiają się na żółto.
Kwiaty
Roślina jednopienna. Purpurowoczerwone, potem zieleniejące kwiaty żeńskie wyrastają na ulistnionych krótkopędach, okrągłe i jasnożółte kwiaty męskie na kilkuletnich krótkopędach. Są wiatropylne. Rozwijają się wczesną wiosną, równocześnie ze szpilkami.
Szyszki
Ma owalny kształt, dojrzała ma długość do 5 cm, szerokość do 3 cm. Młode szyszki są zielone, dojrzałe są zwisające, jasnobrunatne z łuską na brzegach. Po wysianiu nasion opadają. Nasiona mają szarobrązowy kolor, jajowaty kształt z ostrym końcem i są świdrowato skręcone.
Korzeń
Dobrze rozwinięty. Ma zarówno głęboki korzeń główny, jak i silnie rozwinięte korzenie boczne.
Biotop, wymagania
Naturalne siedliska w Tatrach ma w reglu dolnym. Jest rośliną światłolubną, wrażliwą na suszę. Dorosłe drzewa są odporne na silne mrozy, młode sadzonki mogą wiosną przemarzać. Dostosowany do klimatu kontynentalnego gór środkowej Europy, o mroźnych zimach. W Europie rośnie w wysokich partiach gór do 2500 m n.p.m., sięgając górnej granicy lasu (w Tatrach dużo niżej). W niższych partiach tworzy często lasy iglaste wraz ze świerkiem i sosną.
Zastosowanie
• Roślina uprawna : często sadzony w lasach, szczególnie na wiatrołomach, jako drzewo użytkowe.
• Roślina ozdobna : chętnie sadzony przy domach i w parkach. Nadaje się także na żywopłoty (dobrze znosi cięcie).
• Drewno wykorzystywane jest w budownictwie, zarówno na konstrukcje wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Robi się także z niego sklejki, meble, boazerie, podłogi, płyty wiórowe. Nadaje się na wyroby toczone. Drewno modrzewiowe jest cenione już od czasów antycznych za wyjątkową odporność na gnicie.
• Kora wykorzystywana jest w garbarstwie. Wytwarza się też z niej terpentynę wenecką i pewien gatunek gumy
Abies concolor subsp. lowiana, syn. Abies lowiana) - podgatunek jodły kalifornijskiej z rodziny sosnowatych, uważany czasem za odrębny gatunek. Występuje w USA na wysokościach 900-2700 m n.p.m., od Gór Kaskadowych w centralnym Oregonie, na południe przez Kalifornię (Góry Klamath, Sierra Nevada), do północnego Baja California w Meksyku.
Charakterystyka [edytuj]
Pokrój
Drzewo osiąga do 75 m wysokości.
Liście
Igły nieco krótsze niż u P. concolor, długości 2,5-5 cm.
Szyszki
Jajowatocylindryczne, długości 8-12 cm. Łuski wspierające niewidoczne.
Jodła kalifornijska, jodła jednobarwna (Abies concolor (Gordon et Glend.)Lindl. ex Hildebr.) - gatunek drzewa należący do rodziny sosnowatych. Występuje w centralnej części Ameryki Północnej, na obszarach górskich w Kalifornii, Utah i Kolorado. W Górach Skalistych rośnie na wysokościach do 3500 m n.p.m.
Charakterystyka
Pokrój
Dorasta od 20 do 40 m wysokości, tworząc regularny, wyniosły, wąskostożkowy pokrój. Korona z zaokrąglonym wierzchołkiem.
Liście
Bardzo długie igły (4-7 cm), miękkie, szablasto wzniesione, z zaokrąglonymi wierzchołkami, z obu stron szarozielone lub niebieskawe.
Szyszki
Stojące, długości 7-13 cm, walcowate, w odcieniach zieleni i fioletu.
Wymagania
Tolerancyjna w stosunku do siedliska. Wykazuje dużą odporność na mrozy. Dobrze rośnie na otwartych i wietrznych stanowiskach. Jest światłożądna, na stanowisku ocienionym rośnie słabiej i szybko gubi dolne gałęzie. Dobrze rośnie na średnio wilgotnych, suchych lub żwirowatych glebach, ubogich w składniki odżywcze. Jest to jodła najbardziej odporna na suszę i zanieczyszczenie powietrza.
Systematyka
Przeważnie wyróżnia się dwa podgatunki:
• Abies concolor subsp. concolor - występuje w USA na wysokościach 1700-3400 m n.p.m., w Górach Skalistych, od południowego Idaho na południe przez Utah i Kolorado, do Nowego Meksyku i Arizony, oraz w górach Great Basin w Nevadzie i południowo-wschodnich krańcach Kalifornii. Dorasta do 25-35 m, rzadko do 45 m wysokości. Igły przeważnie długości 3,5-6 cm. Toleruje niskie temperatury, do ok. -40C.
• Abies concolor subsp. lowiana - jodła Lowa, czasem traktowana jako odrębny gatunek, osiągająca 40-60 m wysokości. Występuje w USA na wysokościach 900-2700 m n.p.m., od Gór Kaskadowych w centralnym Oregonie, na południe przez Kalifornię (Góry Klamath, Sierra Nevada), do północnego Baja California w Meksyku. Liście długości 2,5-5 cm. Toleruje temperatury do ok. -30C.
Zastosowanie
• Roślina ozdobna: sadzona najczęściej w parkach jako soliter lub w grupach. Bardzo efektowna.
Wierzba biała, wierzba srebrna, wierzba pospolita (Salix alba) L. – gatunek drzewa należący do rodziny wierzbowatych. Występuje w Europie i Azji. Nie występowała w Skandynawii, Irlandii i Szkocji, ale została tam sprowadzona i jest sadzona jako roślina ozdobna. W Polsce pospolita na całym terytorium. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy.
Charakterystyka
Pokrój
Drzewo osiągające wysokość do 30 m. Korona szerokorozłożysta. Często w pniu starszych drzew występują spróchniałe dziuple. Drzewo szybko rosnące i dość krótkowieczne. Gałęzie giętkie.
Pień
Kora szarobrunatna, popękana. Drewno bardzo miękkie i łatwo próchniejące. Roczne gałązki cienkie, młode pędy i pączki owłosione.
Liście
Wąskie, lancetowate o długości ok. 10 cm. Młode liście obustronnie jedwabiście owłosione, starsze tylko na spodniej stronie. Górna strona liści ciemnozielona, spodnia srebrzysta.
Kwiaty
Jest rośliną dwupienną, kwiaty zebrane w kwiatostany zwane kotkami, lub zwyczajowo baziami. Kotki żeńskie w nasadzie luźnokwiatowe, o języczkowatych i nietrwałych przysadkach jasnordzawego koloru. Kwiaty z 1 gruczołem miodnikowym, słupek nagi z siedzącą zalążnią. Kotki męskie z jednobarwnymi przysadkami, dwoma gruczołami miodnikowymi i 2 pręcikami o nitkach owłosionych w dolnej części. Zakwitają wczesną wiosną (marzec – kwiecień, równocześnie z rozwojem liści. Kwiaty zapylane przez owady.
Owoc
Filcowato owłosiona szara torebka. Nasiona bardzo drobne z pęczkiem srebrnych włosków, rozsiewane przez wiatr.
Biotop, wymagania
Rośnie przede wszystkim w lasach łęgowych wzdłuż rzek, często tworząc tam wraz z topolami duże skupienia. Preferuje okresowo zalewane, piaszczyste gleby. Występuje również wzdłuż dróg, nad stawami. Często jest sadzona. Dochodzi w górach do wysokości ok. 800 m. n. p. m. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Salicion albae i Ass. Salicetum albo-fragilis.
Zmienność
Czasami można spotkać różniące się od typowej formy, trudne do oznaczenia mieszańce z w. kruchą, w. pięciopręcikową, w.purpurową, w. migdalową.
Zastosowanie
• Roślina lecznicza :
o Surowiec zielarski : kora (Cortex Salicis) zawiera flawonoidy, kwasy organiczne oraz glikozydy. Najważniejszym z nich jest glikozyd fenolowy – salicyna. Korę zbiera się z 2 – 3 letnich gałęzi wczesną wiosną, gdy ruszają soki i łatwo jest ją oddzielić od drewna. Korę suszyć można zarówno w ciemnych, jak i jasnych pomieszczeniach. Do celów leczniczych wykorzystywana może być również kora wierzby kruchej, wierzby purpurowej, wierzby pięciopręcikowej i wierzby wiciowej.
o Działanie : Salicyna ma silne działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i ściągające. Wykorzystywana jest przy takich dolegliwościach i chorobach, jak: ból głowy, przeziębienie przebiegające z gorączką, różne odmiany choroby reumatycznej, miażdżyca. Obecnie już nie pozyskuje się do celów leczniczych kory wierzby, gdyż jest zastępowana syntetycznie produkowanym kwasem acetylosalicylowym (nazwa handlowa „Aspiryna”, „Polopiryna”). W medycynie ludowej wykorzystywano korę wierzby również do leczenia nerwobólów i jako środka ułatwiającego zasypianie i uspokajającego.
o Drewno jest powszechnie wykorzystywane jako materiał opałowy.
o Jest często nasadzana przy drogach, na wałach przeciwpowodziowych oraz na brzegach rzek w celu ich umocnienia i zabezpieczenia przed osuwaniem ziemi. Dzięki silnie rozbudowanemu systemowi korzeniowemu i szybkiemu wzrostowi nadaje się również do rekultywacji terenów i wysypisk śmieci.
o Jako roślina pobierająca z podłoża bardzo duże ilości wody sadzona jest na terenach podmokłych i bagnach w celu ich osuszenia.
Jałowiec pospolity (Juniperus communis) - gatunek zawsze zielonego krzewu lub drzewa należący do rodziny cyprysowatych.
Pokrój
Zawsze zielony, powoli rosnący, prosty, od nasady rozgałęziony krzew o kolumnowej, niekiedy także płasko rozpostartej formie wzrostu; występuje również jako małe drzewo o wielu pniach z wąsko piramidalną (tylko rzadko spłaszczoną) koroną, osiąga wysokość 0,5 – 6 m (w uprawie- do 12 metrów). Młode pędy 3m- kanciaste z wąskimi podłużnymi listewkami.
Kora
Początkowo gładka czerwonawo brunatna, później szarobrunatna wzdłuż popękana, odpadająca w postaci łusek i włókien.
Liście
Liście szpilkowate, przeważnie po trzy w okółku, daleko od siebie, prosto odstające, nie zbiegające w dół pędu, sztywne, kłujące, 10-20 mm długości i 1-2 mm szerokości, równowąskie do lancetowatych, na końcu tępe lub kolczasto zaostrzone, proste, zwykle szarozielone, z wierzchu z szeroką białą wstęgą środkową i wąskimi zielonymi smugami brzeżnymi.
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe, tylko bardzo rzadko obupłciowe, pojawiają się jesienią w pachwinach liści okółków w środkowej części gałązek. Kwiaty męskie małe, podłużne, żółte, zwykle skierowane skośnie w dół, składają się z licznych okółków o 3 łuskowatych pręcikach.
Owoce
Szyszki żeńskie bardzo małe i niepozorne, zielonkawe, prosto wzniesione, składające się z licznych 3- członowych okółków o podłużnie spiczastych listkach łuskowych. Trzy zalążki są umieszczone szczytowo pomiędzy trzema najwyższymi łuskowatymi listkami (zwanymi także łuskami nasiennymi). Po zapyleniu łuski te zrastają się w jedną i mięsistą nibyjagodę lub szyszkojagodę otaczającą 3 nasiona. Niedojrzałe nibyjagody są wielkości grochu, zielonkawe, bez soku, nieprzyjemne w smaku. Jagodoszyszki dojrzewają jesienią drugiego lub trzeciego roku, mają 6-9 mm średnicy, są czarnobrunatne, niebieskawo oszronione, na krótkich trzoneczkach. Nasiona słabo 3- kanciaste, jasnobrunatne, z twardą łupiną.
Żywotnik zachodni (Thuja occidentalis) - gatunek drzewa z rodziny cyprysowatych. Pochodzi ze wschodnich części Ameryki Północnej - południowej Kanady i północnych rejonów USA.
Pokrój
Początkowo korona wąskostożkowata lub kolumnowa, z czasem cylindryczna.
Pień
Osiąga wysokość do 20 m (w Polsce dorasta do 15 m), średnica pnia do 0,4 m (wyjątkowo osiąga wysokość 30 m i średnicę pnia 1,6 m). Początkowo rośnie szybko, po 15-20 latach tempo wzrostu maleje. Kora ciemnobrązowa, łuszcząca się wąskimi pasemkami. Silnie spłaszczone, jasnozielone gałązki stają się brunatne w zimie.
Drewno
Lekkie, miękkie, o jasnym, żółtawym zabarwieniu. Pozbawione jest żywicy a jednak pozostaje wyjątkowo trwałe i odporne na gnicie (znacznie trwalsze niż drewno dębowe).
Liście
Łuskowate igły, na pędach wierzchołkowych zaostrzone, odstające, rozmieszczone rzadko, długości 3-4(5) mm, na gałązkach silnie przylegające, tępo zakończone, długości około 2,5 mm. Łuski rosnące na dolnej i górnej płaszczyźnie gałązki opatrzone wypukłym gruczołkiem żywicznym, boczne krótsze i bez gruczołków.
Owoce
Wąskojajowate Szyszki, początkowo żółtozielone, dojrzałe jasnobrązowe, długości 8-12 mm, złożone z 8-10 łusek. Wyrastają na krótkich bocznych rozgałęzieniach.
Biotop, wymagania
Niziny, doliny rzek. Preferuje podmokłe gleby wapienne, najlepiej rośnie w klimacie chłodnym i wilgotnym. Tworzy lasy jednogatunkowe lub mieszane razem z choiną kanadyjską i sosną wejmutką. Wytrzymały na niskie temperatury i odporny nawet na duże zanieczyszczenia powietrza.
Zastosowanie
Drzewo ozdobne - chętnie sadzony w parkach miejskich i jako element zieleni osiedlowej. Szczególnie cenione są liczne odmiany, także ze względu na odporność na zanieczyszczenia powietrza oraz wytrzymałość na mrozy. Dobrze znosi przycinanie i może być stosowany do formowania zimozielonych żywopłotów - za przykład takiego zastosowania może posłużyć popularna odmiana Brabant. Formy żywopłotowe i szpalerowe tworzy się także z innych odmian o kolumnowym pokroju. Wśród nich często spotykana jest odmiana Smaragd a także nieco mniej powszechne Holmstrup i Yellow Ribbon. Z odmian o niższym pokroju popularnie sadzone są kuliste: Danica, Globosa czy też Teddy oraz Rheingold. Żywotnik zachodni wprowadzony został do uprawy w Europie w latach 30. XVI wieku. Najpopularniejsze odmiany ozdobne najczęściej zostały wyhodowane w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat w szkółkach hodowlanych.
Ciekawostki
Największy znany przedstawiciel tego gatunku osiągnął wysokość 34 m i średnicę pnia 175 cm. Okaz rośnie w Leelanau County, w stanie Michigan.
Najstarszy znany żywotnik zachodni ma 1000 lat, ale znaleziono martwy już okaz, którego wiek oszacowano na podstawie pierścieni na 1500 lat.
Jodła kaukaska (Abies nordmanniana) - gatunek drzew należący do rodziny sosnowatych.
Pokrój
Drzewo dorastające w ojczyźnie do 50 m i 1,5-2 m pierśnicy. Podobna do jodły pospolitej, ale igły ułożone płasko do przodu, zakrywają gałązkę.
Pąki
Jajowate, czerwonobrązowe, bez żywicy.
Szyszki
12-20 cm, pokryte żywicą.
Drewno
Żółtawobiaławe, mocne, długowłókniste.
Irga (Cotoneaster) - rodzaj krzewów, rzadziej niskich drzew z rodziny różowatych. Występuje głównie w Azji (Himalaje, Chiny). W Polsce w stanie dzikim występują 3 gatunki.
Liście
Pojedyncze, całobrzegie, niekiedy zimozielone.
Kwiaty
Drobne, białe lub różowe.
Owoce
Drobne, jabłkowate, czarne lub czerwone.
Bluszcz pospolity (Hedera helix) - gatunek wiecznie zielonego pnącza należący do rodziny araliowatych (Araliaceae Juss.. Występuje w całej Europie, z wyjątkiem północnych krańców.
Łodyga
Płożąca się lub pnąca do wysokości 20 m przy pomocy korzonków przybyszowych, ma nawet do 50 cm obwodu na pierśnicy.
Liście
Zimozielone, skrętoległe, z wierzchu ciemnozielone, błyszczące, pod spodem jaśniejsze, czerwieniejące przy niższych temperaturach, skórzaste, dwupostaciowe (dymorfizm). Osadzone na pędach płonych 3-5 klapowe, u nasady sercowate, długości i szerokości od 4 do 10 cm. Liście rosnące na pędach kwitnących są jajowate lub jajowatolancetowate, całobrzegie.
Kwiaty
Obupłciowe, drobne, 5-krotne, zebrane w baldachowate wiechy, płatki korony zielonożółte. Kwitnie od września do października.
Owoce
Pestkowiec, kuliste, wielkości grochu (średnica 8-10 mm), początkowo brązowe, dojrzałe czarne, trujące. Dojrzewają w kwietniu i maju następnego roku. Roznoszone przez ptaki.
Biotop
Występuje przeważnie w lasach mieszanych lub bukowych na terenie całej Polski. W górach rośnie do wysokości 780 m n.p.m.
Wymagania
Gatunek tolerancyjny, rośnie zarówno na glebach kwaśnych jak i zasadowych, ale lubi gleby świeże i próchnicze. Cienioznośny.
Roślina trująca
Wszystkie części rośliny są trujące.
Sosna limba (Pinus cembra) - gatunek drzewa z rodziny sosnowatych. Sosna limba występuje na obszarze Alp, Tatr i Karpat Wschodnich. Może osiągnąć wiek do 500 lat.
Pokrój
Drzewo iglaste, wolno rosnące. Korona drzewa regularna i gęsta, początkowo stożkowata, z wiekiem staje się cylindryczna. Konary sięgają czasem do ziemi.
Pień
Osiąga średnio 20 m wysokości, dorastając do 25 m. Często powykrzywiany u starszych egzemplarzy. U młodych drzew kora jest gładka, szarozielona, z wiekiem ciemnieje i pęka.
Liście
Miękkie igły zebrane w pęczki po 5 na krótkopędach, ciemnozielone lub szarozielone, z delikatnie ząbkowanym brzegiem. Długość igieł 6-8 cm, gęsto osadzone na gałązkach. Pozostają na drzewie przez 3 do 6 lat.
Kwiaty
Gatunek jednopienny. Kwiaty męskie są żółte, bez łodyżek, żeńskie szyszeczkowate, czerwono-fioletowe z krótkimi łodyżkami. Limba kwitnie po raz pierwszy dopiero w wieku około 40 lat.
Szyszki
Pionowo osadzone, jajowate, o długości 5-8 cm. Tarczki łusek szerokie, półkoliste, z wyrostkiem na brzegu. Szyszki dojrzewają po 2 latach i opadają w całości. Nasiona bez skrzydełek, grubościenne, jadalne.
Biotop
W Tatrach rośnie pojedynczo wśród kosodrzewiny w reglu górnym oraz na górnej granicy lasu. Typowe siedliska znajdują się na wysokościach od 1200 do 2600 m n.p.m. Na granicy lasu tworzy często czyste gatunkowo skupiska, ale także lasy mieszane ze świerkiem lub modrzewiem. Limba dobrze czuje się także na nizinach o żyznych, glinianych glebach, dobrze nawodnionych. Lubi miejsca nasłonecznione.
Ochrona
Na terenie Polski gatunek podlega ścisłej ochronie.
Miłorząb dwuklapowy, m. dwudzielny, m. chiński (Ginkgo biloba ) - gatunek drzewa należącego do rodziny miłorzębowatych. Jest to to jedyny żyjący gatunek reprezentujący wymarłą klasę miłorzębowych - relikt i endemit. Pochodzi z Chin. Miłorząb dwuklapowy podobny jest do kopalnego gatunku - †Ginkgo adiantoides.
Drzewo dwupienne, rozdzielnopłciowe. Miłorząb jest jedynym drzewem nagozalążkowym, które ma liście (nie przekształciły się w igły czy szpilki) opadające na zimę. Miłorząb jest bardzo odporny na mróz. Roślina światłolubna. Nie znosi stanowisk ocienionych - zaczyna zamierać. Rozpoczyna wegetacje przed robinią. System korzeniowy palowy i głęboki.
Pokrój
Dorasta w swojej ojczyźnie do wysokości 30-40 metrów. Korona młodych okazów wąskocylindryczna, u starszych wąskostożkowa. Okazy męskie od żeńskich można odróżnić po pokroju: drzewa męskie – mają pokrój zbliżony do nagozalążkowych, wyraźnie widać strzałę - pokrój strzelisty, a drzewa żeńskie – pokrój zbliżony do okrytozalążkowych.
Pień
Osiąga 4,5 metra w pierśnicy. Prosty, "strzałowaty". Kora bruzdowana, szara, u starszych egzemplarzy głęboko spękana. Gałęzie osadzone na pniu prostopadle. Gałązki zróżnicowane na żółtawopopielate długopędy i gęsto ustawione na nich krótkopędy, o charakterystycznych wałeczkach, będących pozostałościami po opadłych łuskach i liściach (do ok. 4 cm długości). Długopędy roczne często grubsze na końcu niż u nasady. Okazy żeńskie i męskie można odróżnić po pędach: żeński pęd ma pąki małe i na wierzchołku zaostrzone a męski duże i zaokrąglone.
Na pniu wsytępują czi–czi (ang. hi-hi) – wyrośla które wyrastają albo z pnia lub z konaru, zdarza się też że wyrastają z korzeni, mają budowę anatomiczną pędu ale są nieulistnione. Po zetknięciu się z glebą zakorzeniają się. Pod wpływem np.: ruchów tektonicznych odrywają się od drzewa i wrastają z nich nowe drzewa.
Liście
Skrętoległe na długopędach, blaszka liściowa klapowana, na krótkopędach ułożone okółkowo po 5-8, a blaszka liściowa jest wachlarzowata. Kształt szerokowachlarzowaty, blaszka skórzasta, twarda, zielona, aparaty szparkowe jak u okrytozalążkowych na spodniej stronie liści, o unerwieniu widlastym, rozgałęziającym się dychotomicznie, jesienią przebarwiają się na kolor jaskrawożółty (już w drugiej dekadzie września przebarwia się; liście utrzymują się na drzewie aż do ujemnych temperatur a potem bardzo długo utrzymują się żółte na powierzchni gleby).
Kwiaty
Roślina dwupienna, choć wszczepia się gałązki żeńskie w korony drzew męskich. Kwiaty niewidoczne. Kwiaty męskie - na krótkopędach w postaci zwisających bazi 2-3 cm długości, bardzo mocno pylą, a pyłek przenoszony jest na odległość do 1,5 km. Kwiaty żeńskie - dwa nagie zalążki na długiej szypułce, umieszczone na krótkopędzie, liczba kwiatów przeważnie parzysta; nie zawsze oba zalążki rozwijają się. Kwitnie po 40 latach uprawy z nasion. Zapłodnienie trwa do około 5 miesięcy (to zależy od temperatury i wilgotności).
Owoce
Zazwyczaj rozwija się tylko jeden zalążek kwiatu żeńskiego. Owoc żółty, na długiej szypule, otoczony mięsistą osnówką. Przypomina śliwkę o średnicy około 2,5-3 cm. W Polsce nie co roku nasiono jest fizjologicznie dojrzałe. Krajowe nasiona mają bardzo małą zdolność kiełkowania rzędu 20-30%. Prażone nasiona są jadalne.
Występowanie
Gatunek endemiczny i reliktowy występujący na stanowiskach naturalnych wyłącznie w południowo-wschodniej części Chin. Stanowisko naturalne zajmuje obszar 1018 ha, znajduje się tam 167 drzew o pierśnicy powyżej 123 cm, są to 20 m drzewa o wieku powyżej 1000 lat, kilka drzew w wieku do 3400 lat i wysokości 40 m. Stamtąd w XI wieku został rozpowszechniony w innych prowincjach Chin i Japonii, najpierw jako drzewo owocowe (jadalny zarodek - "pestka"), głównie przez buddyjskich mnichów, a następnie jako drzewo ozdobne w innych rejonach świata. Roślina długowieczna, dożywająca nawet 2000 lat.
Do Europy miłorząb został sprowadzony w pierwszej połowie XVIII wieku z Japonii do Holandii do ogrodu botanicznego w Utrechcie (najstarszy okaz w Europie). Do Polski pierwszy okaz sprowadzono w 1723-28 do ogródu przypałacowego w Łańcucie i tam też znajduje się najstarszy miłorząb w Polsce - klon męski, w 2002 obwód pnia na wysokości 130 cm: 450 cm i 337 cm. Inne okazy w Polsce pojawiały się kolejno: w 1808 – w Krakowie w ogrodzie botanicznym, 1824 – w ogrodzie botanicznym w Warszawie, 1827 – w arboretum w Kórniku w PAN.
Zastosowanie
• Roślina ozdobna: W Polsce gatunek dosyć często spotykany w parkach i ogrodach jako drzewo ozdobne, odporne na mrozy. Drzewa o wysokości ponad 20 metrów wysokości i 1 metrze pierśnicy nie należą do rzadkości.
• Roślina lecznicza:
o Miłorząb zmniejsza szkody jakie przynosi starzenie się, szczególnie w układzie krwionośnym i nerwowym. Wzmacnia naczynia krwionośne, dlatego jest często zalecany osobom starszym z objawami demencji takimi jak: dezorientacja, utrata pamięci, bóle głowy, depresja, zawroty głowy, szum w uszach. Pomaga ludziom skarżącym się na skurcze nóg spowodowane upośledzonym przepływem tętniczym.
o Ponieważ miłorząb wzmacnia zarówno układ nerwowy jak i krwionośny powinien być stosowany w profilaktyce choroby wieńcowej serca, udaru mózgu, demencji. Ma silne właściwości antyoksydacyjne, ochrania więc ośrodkowy układ nerwowy i układ sercowo-naczyniowy przed miażdżycą i spowalnia proces starzenia. Zmniejsza agregację płytek krwi co skutkuje poprawą krążenia nawet przy istniejącej już miażdżycy. Skutecznie zapobiega pogorszeniu się wydolności umysłowej u osób starzejących się.
o W sporadycznych przypadkach obserwowano: rozstrój żołądka, bóle i zawroty głowy. Ponieważ miłorząb zmniejsza agregację płytek krwi, występuje więc pewne ryzyko wewnątrzczaszkowych krwotoków. Należy zachować szczególną ostrożność łącząc go z lekami zmniejszającymi agregację płytek krwi (aspiryna, warfaryna).
o Miłorząb japoński zawiera flawonoidy glikozydowe i terpeny, które odpowiadają za większość z wymienionych działań na ludzkie zdrowie.
Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) - gatunek drzewa należący do rodziny bukowatych (Fagaceae Dumort.). Występuje w stanie dzikim w prawie całej Europie (oprócz części południowo-wschodniej). Przez Polskę przebiega wschodnia granica zasięgu. W Polsce zachodniej i południowej buk jest jednym z podstawowych drzew tworzących lasy. Jego drzewostany to tzw. buczyny (Fagetum), rośnie też w lasach mieszanych z udziałem dębu, graba i sosny. Na Pomorzu Zachodnim jest głównym składnikiem lasów (np. puszcza bukowa pod Szczecinem). W Karpatach występuje w lasach regla dolnego. W Tatrach sięga do wysokości 1295 m n.p.m.
Pokrój
Dorasta do ok. 35 m wysokości. Korona gęsta, szeroka, nisko osadzona jeżeli drzewo rośnie samotnie, u drzew rosnących w zwartych drzewostanach, pnie są wysokie, gonne (bez bocznych gałęzi) .
Pień
Kora cienka, gładka, popielatoszara. Młode pędy owłosione.
Drewno
Twarde, ciężkie, beztwardzielowe.
Liście
Jajowate lub eliptyczne, długości do 10 cm, całobrzegie lub falisto ząbkowane. Z wierzchu ciemnozielone, błyszczące, od dołu jasne i matowe. Młode liście z obu stron owłosione srebrzysto. Starsze maja owłosiony główny nerw na spodniej stronie.
Kwiaty
Roślina jednopienna, wiatropylna. Kwiaty męskie zebrane w główki zwisające na długich osadkach. Każdy kwiat składa się z 10-15 pręcików i krótkiego okwiatu w kształcie rurki. Kwiaty żeńskie zebrane po dwa, otoczone czterolistkową okrywą, która w miarę dojrzewania drewnieje tworząc tzw. miseczkę (cupuli). Kwitnienie od kwietnia do maja.
Owoce
Trójgraniaste, brązowe orzeszki nazywane bukwią (bukiew) z miękko owłosioną, zdrewniałą torebką (kupula), pękającą na drzewie. Owocuje obficiej co 5-10 lat, poczynając mniej więcej od 50 roku życia.
Wymagania
Lubi dość wysoką wilgotność powietrza, dlatego brak naturalnych stanowisk w centralnej Polsce i Wielkopolsce. Gleby żyzne, wapienne, napowietrzone i wilgotne, ale nie podmokłe. Wrażliwy na wiosenne przymrozki. Młode rośliny doskonale znoszą zacienienie.
Zastosowanie
• drzewo bardzo często używane do zalesiania.
• roślina ozdobna - drzewo parkowe, używane także do zadrzewień przy drogach.
• drewno - używane w przemyśle meblarskim do wyrobu parkietów, w tokarstwie oraz na przerób chemiczny.
Pendula' - odmiana zwisająca. Pokrój drzewa 'płaczący', nadający się do większych ogrodów na naturalne "altany", choć równie często spotykane jako drzewo "cmentarne"
Sosna bośniacka=sosna dalmatyńska (Pinus heldreichii ) - gatunek drzewa z rodziny sosnowatych. Sosna bośniacka występuje w stanie dzikim na Półwyspie Bałkańskim i w południowych Włoszech. Drzewo iglaste, wiecznie zielone.
Pokrój
Drzewo równomiernie, wolno rosnące o gęstej, wąskostożkowatej koronie, z wiekiem owalnej.
Pień
Dorasta do wysokości 25-35 m. Średnica pnia do 2 m. Kora gruba, gładka i szara, z wiekiem pęka na drobne płaty.
Liście
Igły zebrane w pęczki po 2, ciemnozielone, mocne i kłujące, długości 4,5-10 cm, grubości 1,5-2 mm. Pozostają na drzewie od 2 do 6 lat.
Kwiaty
Kwitnie od maja do czerwca.
Szyszki
Kuliste, początkowo niebiesko-purpurowe, potem jasnobrązowe, długości 5-8 cm, najczęściej zebrane po dwie. Dojrzewają w 16-18 miesiącu od zapylenia. Łuski cienkie i delikatne, u dojrzałych szyszek charakterystycznie odgięte ku nasadzie. Nasiona długości 6-7 mm, ze skrzydełkiem długości 2-2,5 cm, rozsiewane przez wiatr.
Biotop
Rośnie w górach (900-2500 m n.p.m.), najczęściej na skałach wapiennych, ma niewielkie wymagania glebowe i wilgotnościowe. Odporna na mrozy (do -45C), susze i silne wiatry. Lubi stanowiska silnie nasłonecznione.
Zastosowanie
Drzewo ozdobne, chętnie sadzone w dużych ogrodach i parkach. Rośnie równomiernie, chociaż niezbyt szybko. Ceniona ze względu na dekoracyjne, purpurowe szyszki. Sadzona także w pasie wydm nadmorskich.
Sosna żółta (Pinus ponderosa) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych. Rośnie w bardziej suchych rejonach nadpacyficznej części Ameryki Północnej.
Pokrój
Konary tworzą luźne jajowate lub stożkowate korony.
Pień
Osiąga 75 m wysokości. Najmłodsze pędy i wnętrze kory mają żółtawy kolor. Pień podobnej sosny Jeffreya pachnie wanilią, sosny żółtej pachnie jak zwykłe drzewo iglaste.
Liście
Szpilki ciemnozielone, długie – do 25 cm długości, ułożone po 3 na krótkopędzie.
Szyszki
Ostre zakończenie łuski jest skierowane na zewnątrz, podczas gdy łuski sosny Jeffreya mają je skierowane do środka.
Biotop
Suchsze rejony nadpacyficzne Ameryki Północnej. Lubi słoneczne stanowiska. Odporna na suszę, mniej na mrozy. Preferuje piaszczyste, gliniaste, wilgotne gleby.
Zastosowanie
Drewno żółtawe, o dużym znaczeniu gospodarczym.
Kosodrzewina = sosna górska, kosówka właściwa (Pinus mugo) – gatunek drzewa iglastego z rodzaju sosna (Pinus) należący do rodziny sosnowatych. Występuje na terenach pasm górskich Europy Środkowej i Południowej w piętrze kosówki powyżej regla górnego a poniżej piętra hal. W Polsce: Tatry, Sudety, Babia Góra i Pilsko.
Pokrój
Przeważnie krzew o masywnych gałęziach, które płożą się po ziemi, wznoszą ku górze lub wyrastają na boki. Pokrój zmienny, silnie zależny od podgatunku i siedliska. U starszych drzew korona luźna.
Pień
Niski, płożący, o wysokości do 3,5 m. Kora ciemnoszara, lekko spękana, nie łuszczy się. Pędy nagie, młode zielone, następnie drewnieją przybierając barwę brązową.
Liście
Szpilki wyrastają po 2 z krótkopędu, mają długość 3-8 cm i ciemnozielony kolor z połyskiem. Ułożone są gęsto wokół całego obwodu pędu. Pozostają na drzewie średnio 4-6 lat.
Kwiaty
Kwiatostany rozdzielnopłciowe, żeńskie żółto-zielone do purpurowych, męskie cylindryczne, długości 10 mm, żółto-czerwone, pylą od maja do lipca.
Szyszki
Osadzone pojedynczo lub po 2-3 koło siebie, siedzące. Szyszka ma średnio 5 cm długości i 2,5 cm szerokości. Tarczki szyszek z wyrostkiem często zakończonym cienkim kolcem, czarno obrzeżone. Młode szyszki pokryte niebieskawym lub fioletowym nalotem, dojrzałe brązowieją. Dojrzewają wiosną w trzecim sezonie. Nasiona czarne, długości 4 mm z 7-12 mm skrzydełkiem.
Biotop, wymagania
Góry do 2500 m n.p.m. Powyżej górnej linii lasu tworzy zwartą formację zwaną piętrem kosodrzewiny lub kosówką. W niższych partiach występuje na stanowiskach naturalnych jedynie wzdłuż jałowych urwisk. Ma bardzo małe wymagania glebowe, preferuje stanowiska nasłonecznione. Odporna na mrozy.
Ochrona
Gatunek objęty ścisłą ochroną na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz. U. z dnia 28 lipca 2004 r.).
Zastosowanie
Wykorzystywana do zalesiania obszarów wydm, w tym nadmorskich, umacniania zboczy nasypów. Dobrze toleruje piaszczyste gleby, także zasypywanie pędów przez piasek.
Zarówno w środowisku naturalnym jak i w miejscach, gdzie została sztucznie nasadzona kosodrzewina odgrywa ważną rolę chroniąc glebę przed erozją i zapobiegając osuwaniu się ziemi oraz lawinom.
Chętnie sadzona w ogródkach w celach dekoracyjnych, np. do formowania żywopłotów. Łatwo rozmnaża się z nasion.
Igły są źródłem olejku, w Bułgarii stosowane także jako składnik herbaty ziołowe
Ostrokrzew kolczasty (Ilex aquifolium) - gatunek krzewu z rodziny ostrokrzewowatych. Występuje w stanie dzikim w Europie i Afryce.
Pokrój
Osiąga wysokość do 25 m, przyjmuje formę krzewiastą lub małego drzewa.
Liście
Jajowate, eliptyczne, długość do 12 cm, ciemnozielone, skórzaste, z wierzchu błyszczące, kolczaste na brzegach.
Kwiaty
Gatunek dwupienny. Kwitnie od maja do czerwca.
Owoce
Kuliste lub elipsoidalne, krwistoczerwone, nieduże, trujące. Dojrzałe owoce utrzymują się na gałązkach w ciągu zimy.
Biotop
Gatunek cienioznośny, wymaga lekkich, świeżych gleb i dużej wilgotności powietrza. Rośnie jako roślina podszytowa różnych drzewostanów liściastych. W Polsce przymarza lub wymarza całkowicie podczas surowszych zim.
Zastosowanie
• Roślina ozdobna: jest to jedyny gatunek ostrokrzewu uprawiany w Polsce. W celach ozdobnych szeroko rozpowszechniony w Europie Zachodniej i w Ameryce Północnej. Jest wykorzystywany do dekoracji mieszkań w okresie Bożego Narodzenia.
• Pasza: liście ostrokrzewu stanowią pokarm zimowy jeleni, a młode gałązki suszono dawniej na paszę dla krów. Patyczki z ostrokrzewu umieszczane w klatkach królików działały wzmacniająco i dodawały im apetytu.
• Drewno: delikatne i białe drewno używane było w dawnych czasach do inkrustacji i skomplikowanych prac rzeźbiarskich. Równa i gładka faktura pozwalała rzeźbić najdrobniejsze nawet ornamenty. Z drewna tego robiono też często laski i bicze. Ostrokrzew uważany do dziś za drzewo męskie, dostarczał Celtom drewna do wyrobu włóczni.
• Roślina lecznicza: stosowana w ziołolecznictwie i medycynie ludowej.
o Surowiec zielarski: liście, kora i owoce w formie świeżej jak i suszonej. Liście zawierają garbniki oraz gorzki glikozyd ilicynę.
o Działanie: napar z ostrokrzewu stosuje się w leczeniu kataru, zapalenia opłucnej, ospy wietrznej, stanów gorączkowych i reumatyzmu. Działa rozszerzająco na tętnice i lekko moczopędnie. Jagody działają wymiotnie i przeczyszczająco jednocześnie. Suszonych i sproszkowanych jagód używa się do hamowania zewnętrznych krwawień. Wilgotne okłady z kory i liści stosuje się w przypadku złamań kości i wywichnięć stawów.
o Zbiór i suszenie: zbiera się go w maju i czerwcu, w południe podczas suchej pogody.
• W Szwarcwaldzie w Niemczech liście ostrokrzewu używane bywały niegdyś jako namiastka herbaty.
Sosna himalajska (Pinus wallichiana) - gatunek drzewa z rodziny sosnowatych. Sosna himalajska rośnie w Himalajach, od Afganistanu po Birmę.
Pokrój
Drzewo iglaste, korona szerokostożkowata, luźna, z gałęziami rosnącymi poziomo.
Pień
Pień prosty, kora początkowo gładka i szara, z wiekiem staje się ciemniejsza i bruzdkowata. Rośnie do wysokości 50m
Liście
Miękkie i cienkie igły, o srebrzystoszarym zabarwieniu, zabrane w zwisające kępki po 5 sztuk, o długości około 20 cm.
Kwiaty
Gatunek jednopienny. Żółte kwiatostany męskie wyrastają u nasady pędów, żeńskie są zwisające, cylindryczne.
Szyszki
Początkowo osadzone pionowo i zieloniebieskie, później zwisające, jasnobrązowe, nieco zakrzywione, osiągają długość około 30 cm. Wierzch szyszki jest bardzo żywiczny, łuski mają duży, bryzdowaty wyrostek.
Biotop
Preferuje doliny i nasłonecznione zbocza górskie, do 2500 m n.p.m. Tworzy lasy mieszane wraz z dębem, klonem i ostrokrzewem. We wschodniej części obszaru występowania tworzy z cedrem himalajskim lasy iglaste.
Zastosowanie
Sosna himalajska została wprowadzona do Europy jako drzewo ozdobne, sadzone w parkach. Popularna głównie ze względu na zwisające, długie igły.
Ognik szkarłatny
Zimozielony, bardzo gęsty, ciernisty krzew do 1,5 m wysokości i szerokości. Liście lancetowate, ciemno-zielone, skórzaste, błyszczące. Kwiaty białe, pojawiające się na przełomie maja i czerwca. Owoce pomarańczowo-czerwone, zebrane w gronach, utrzymujące się do silniejszych mrozów.
Wymagania glebowe przeciętne. Lubi stanowiska słoneczne i półcieniste. Jedna z odmian najbardziej odpornych na mróz., lecz przycięty po przemarznięciu dobrze odrasta. Nadaje sie do nasadzeń pojedynczych i na żywopłoty "obronne"
Sumak octowiec, sumak odurzający (Rhus typhina L.) - krzew lub niskopienne drzewo z rodziny nanerczowatych (Anacardiaceae). Pochodzi z Ameryki Północnej. W Polsce nie występuje w środowisku naturalnym, jest uprawiany jako roślina ozdobna.
Charakterystyka
Pokrój
Krzew lub niskopienne drzewo. Korona parasolowata, na niedużej wysokości. Pędy grube, gęsto pokryte brunatnymi włoskami, z dużym rdzeniem. Roślina wytwarza sok mleczny, który wydziela się po przecięciu gałęzi. Po pewnym czasie sok robi się czarny i twardnieje. Drzewo osiąga kilka metrów wysokości. Jest krótkowieczne, żyje do 20 lat.
Liście
Nieparzystopierzaste, złożone z 11-13 lancetowatych i drobnoząbkowanych listków. Mają długość do 50 cm. Jesienią liście przybierają kolor szkarłatny, pomarańczowy i żółty .
Kwiaty
Roślina dwupienna. Kwiaty drobne, Małe, zebrane na końcach pędów w stożkowe, gęste wiechy długości do 20 cm, przypominające swoim wyglądem kolby. Kwiatostany męskie i żeńskie są podobne do siebie, męskie są nieco bardziej ozdobne. Kwitnie od czerwca do lipca, roślina miododajna.
Korzenie
System korzeniowy rozległy, ale płytki, silne wichury czasami wywracają drzewko.
Owoce
Drobne pestkowce, owłosione, bardzo kwaśne, zebrane w zbite, amarontowe owocostany o bardzo kwaśnym smaku, od którego pochodzi gatunkowa nazwa rośliny.
Kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum) - gatunek drzewa z rodziny kasztanowcowatych. Pochodzi z Półwyspu Bałkańskiego, jednak udomowienie sprawiło, że w całej Europie spotyka się sztuczne nasadzenia, w tym także w Polsce.
Pokrój
Dorasta do 25 m, ma gęstą, kopulastą lub niemal cylindryczną koronę.
Pień
Kora starszych pni łuszczy się tafelkowato.
Liście
Dłoniastozłożone z 5 do 7 wydłużonych, odwrotnie jajowatych listków o długości do 25 cm. Duże pąki wydzielają lepką substancję.
Kwiaty
Płatki białe z żółtymi lub czerwonymi plamkami u nasady. Zebrane w gęste, wiechowate, wzniesione kwiatostany o długości do 30 cm. Kwitnienie w maju.
Owoce
Nazywane kasztanami, okryte zieloną, kolczastą torebką o średnicy do 6 cm. Owocuje we wrześniu i październiku.
Ligustr pospolity (Ligustrum vulgare) - krzew z rodziny oliwkowatych.
Pokrój
Krzew dorastający do 3 m wysokości.
Liście
Ciemnozielone, eliptyczne, krótkoogonkowe.
Kwiaty
Białe, zrosłopłatkowe, małe, średnicy około 5 mm, niezbyt przyjemnie pachnące, zebrane w gęste szczytowe wiechy. Kwitnie w końcu czerwca i w lipcu.
Owoc
Czarna błyszcząca jagoda, długo utrzymująca się na krzewie.
Pigwowiec japoński (Chaenomeles japonica ) – gatunek krzewu liściastego z rodziny różowatych (Rosaceae). Pochodzi z Japonii.
Pokrój
Krzew o wysokości do 1 m. Młode pędy nagie.
Liście
Odwrotnie jajowate lub łopatkowate, długości do 5 cm.
Kwiaty
Liczne 5-działkowe i 5-płatkowe, łososioworóżowe lub pomarańczowoczerwonawe.
Owoce
Szupinkowe pachnące i jadalne, po dojrzeniu koloru jasnożółtego.
Grab pospolity (Carpinus betulus) - gatunek średniej wielkości drzewa liściastego z rodziny Stylocerataceae Takht. Występuje w Europie od Francji do Ukrainy. W Polsce pospolity na całym niżu i w niższych położeniach górskich, zaś w holocenie, w okresach znacznego spadku liczby ludności, był gatunkiem dominującym.
Naturalne zespoły leśne z udziałem grabów nazywa się grądami (Querco-Carpinetum).
Pokrój
Drzewo dorastające do 25 m z gęstą, miotlastą koroną, silnie zagęszczoną, szeroką i wysoką.
Kora
Ciemna, ziemista z siatkowatym wzorem, zwykle o falistej powierzchni. Gałązki giętkie z jasnymi kropkami (przetchlinki), młode nieco owłosione.
Liście
Ulistnienie skrętoległe, liście pojedyncze, podwójnie piłkowane, nerwy spodem omszone. Ogonek ok. 1,5 cm, eliptyczna lub jajowata blaszka liściowa charakterystycznie harmonijkowato pofałdowana o dł. 5-10 cm i szer. do 6 cm. Jesienią liście przebarwiają się na żółty kolor.
Pąki
Pączki liściowe są ostro zakończone, przylegają skośnie do pędów i pokryte są łuskami; górą jasnobrązowe, dołem zielone. Pąki kwiatowe są większe od liściowych.
Kwiat
Kotki kwiatowe pojawiające się w maju wraz liśćmi. Roślina jednopienna, ale o kwiatach jednopłciowych. Kwiaty żeńskie są niepozorne i tworzą luźne, wzniesione kłosy, kwiaty męskie wyrastają na szczycie gałązek i tworzą kotki o długości 3,5-5 cm.
Owoc
Jednonasienne orzeszki o trójklapowej okrywie służącej jako organ lotny. Dojrzewają od września do października.
Wierzba biała (Salix alba) – gatunek drzewa należący do rodziny wierzbowatych. Występuje w Europie i Azji. Nie występowała w Skandynawii, Irlandii i Szkocji, ale została tam sprowadzona i jest sadzona jako roślina ozdobna. W Polsce pospolita na całym terytorium. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy.
Pokrój
Drzewo osiągające wysokość do 30 m. Korona szerokorozłożysta. Często w pniu starszych drzew występują spróchniałe dziuple. Drzewo szybko rosnące i dość krótkowieczne. Gałęzie giętkie.
Pień
Kora szarobrunatna, popękana. Drewno bardzo miękkie i łatwo próchniejące. Roczne gałązki cienkie, młode pędy i pączki owłosione.
Liście
Wąskie, lancetowate o długości ok. 10 cm. Młode liście obustronnie jedwabiście owłosione, starsze tylko na spodniej stronie. Górna strona liści ciemnozielona, spodnia srebrzysta.
Kwiaty
Jest rośliną dwupienną, kwiaty zebrane w kwiatostany zwane kotkami, lub zwyczajowo baziami. Kotki żeńskie w nasadzie luźnokwiatowe, o języczkowatych i nietrwałych przysadkach jasnordzawego koloru. Kwiaty z 1 gruczołem miodnikowym, słupek nagi z siedzącą zalążnią. Kotki męskie z jednobarwnymi przysadkami, dwoma gruczołami miodnikowymi i 2 pręcikami o nitkach owłosionych w dolnej części. Zakwitają wczesną wiosną (marzec – kwiecień, równocześnie z rozwojem liści. Kwiaty zapylane przez owady.
Owoc
Filcowato owłosiona szara torebka. Nasiona bardzo drobne z pęczkiem srebrnych włosków, rozsiewane przez wiatr.
Cedr atlaski (Cedrus atlatica)
Nie tolerują zimnych wiatrów i w ogóle wietrznych stanowisk.
Zwarzony wiatrem cedr odrośnie tylko wtedy jesli jest już dobrze ukorzeniony, a z tym może być różnie jeżeli został dopiero wysadzony z donicy.
Jeżeli miejsce jest osłonięte od wiatru myślę, że można spokojnie posadzić, jeśli nie raczej zabezpieczyć na zimę.
Magnolia pośrednia (Magnolia soulangiana)– gatunek drzew lub krzewów, należący do rodziny magnoliowate. Jest mieszańcem magnolii purpurowej (M. liliflora) i magnolii nagiej (M. denudata), wyhodowanym przez Sulange`a. we Francji. W Polsce nie występuje w środowisku naturalnym. Jest uprawiana, jako roślina ozdobna. Uważana jest za najpiękniejszy gatunek wśród magnolii.
Pokrój
Krzew, rzadziej drzewo o szerokiej, luźnej koronie. Osiąga wysokość do 3 - 6 m.
Liście
Duże, skórzaste, o kształcie odwrotnie jajowatym, wydłużone. Mają długość do 15 cm i na dolnej stronie są nieco owłosione.
Kwiaty
Wyrastają z pączków kwiatowych na końcach pędów. Pączki te są większe od pączków liściowych i okryte są 1 lub 2 szczeciniasto owłosionymi łuskami. Bardzo duże (średnica 10-20 cm) i kielichowate kwiaty są największą ozdobą magnolii. Z daleka wyglądają, jak tulipany. Pachnące kwiaty u różnych odmian mają kolor od białego do purpurowoczerwonego, wewnątrz są białe lub dużo jaśniejsze. Ich zachodzące na siebie płatki w liczbie kilkunastu nie są zróżnicowane na kielich i koronę. Wewnątrz kwiatu liczne pręciki i słupki. Zakwita przed rozwojem liści. Kwitnie bardzo obficie w kwietniu lub na początku maja, często już w drugim roku po zasadzeniu. Zapylana jest przez chrząszcze.
Owoc
Owocostan ma kształt szyszki i składa się z wielu czerwonych mieszków. Każdy z tych mieszków zawiera 1 lub 2 spłaszczone, czarne nasiona, otoczone czerwoną osnówką. Nasiona łączą się z mieszkiem cienką nitką.
Wierzba iwa (Salix caprea) - gatunek roślin z rodziny wierzbowatych, rodzimy dla Europy i północno-zachodniej Afryki. W Polsce gatunek pospolity na całym niżu i w górach aż po regiel górny.
Pokrój
Krzew do 9 m wysoki, o wielu pniach albo drzewo dorastające do 13-15 m. Młode pędy są grube, barwy oliwkowej do brunatnoczerwonawej, z początku krótko brunatnoczerwonawej, z początku krótko owłosione, później łysiejące.
Pień
Na pniu i na grubszych gałęziach obserwuje się ciemne romboidalne pęknięcia w rzędach; stanowią one dobrą cechę rozpoznawczą tej wierzby.
Liście
Szerokoeliptyczne, do dwu razy tak długie jak szerokie, krótko, skośnie zaostrzone. Brzeg liścia nieregularnie słabo pikowany lub całobrzegi, na krótkich pędach przeważnie gładki i falisty. Górna powierzchnia liścia żywozielona do oliwkowej, naga, lekko lśniąca do matowej; tylko główny nerw jest lekko wystający i przylegająco owłosiony. Dolna strona liścia, z mocno wystającą siecią nerwów, trwale gęsto białawo owłosiona i miękka w dotyku. Ogonek liściowy około 1 cm długości, owłosiony, przylistki zwykle obecne, 1 cm długości, sercowate do nerkowatych, ząbkowane.
Kwiaty
Roślina dwupienna. Wielkie kotki (bazie) ukazują się przed liśćmi, przed rozkwitnięciem otoczone białym futerkiem włosków, pochodzącym od długobrodych przysadek i chroniącym młode kwiaty przed mrozem. Kotki mają bardzo krótkie szypuły, męskie są jajowate, 2-3 cm długie, gęsto kwiatowe, żeńskie są podłużno-jajowate, do 4 cm długości. Zalążnia na długim trzonku, gęsto owłosiona; przysadka dwubarwna, u nasady jasna, wierzchołek ciemnobrunatny do czarnego, gęsto i długo owłosiony, brodaty. Szyjka bardzo krótka, rozgałęzienia znamion wyprostowane, skłaniające się ku sobie. U nasady kwiatu jest osadzony krótki gruczoł miodnikowy. Roślina miododajna i owadopylna.
Modrzew japoński (Larix kaempferi (Lambert) Carriere, 1856; syn.: Pinus kaempferi Lambert, Larix leptolepis (Siebold & Zuccarini) Gordon, Larix leptolepis (Sieb. & Zucc.) Gordon var. louchanensis Ferre & Augere) - gatunek drzewa należącego do rodziny sosnowatych (Pinaceae Lindl.). Jego naturalnym siedliskiem są góry wulkaniczne na wyspie Honshū w Japonii.
Pokrój
Wysokie drzewo o koronie szerokostożkowatej z poziomymi, wygiętymi ku wierzchołkowi konarami. Gałęzie ustawione okółkowo, są mniej lub bardziej horyzontalnie rozpostarte, niezwieszające się.
Pień
Dorasta do 35 - 45 m wysokości. Kora czerwonawobrązowa, u podstawy bruzdkowana
Liście
Igły umieszczone są na czerwonobrązowych długopędach - pojedyncze, ułożone skrętolegle, na krótkopędach - w pęczkach po 40-60, o długości do 3,5-4 cm, płaskie, miękkie, szaro- lub niebieskawozielone, jesienią złocistożółte.
Kwiaty
Gatunek jednopienny. Kwiaty męskie okrągłe, żółte, długości 0,5-1 cm. Szyszeczkowate kwiaty żeńskie osadzone pionowo na zwisających gałązkach, czerwonawe.
Szyszki
Są nieznacznie mniejsze niż u modrzewia europejskiego. Po zapłodnieniu ciemnobrązowe. Pozostają na drzewie nawet kilka lat po uwolnieniu nasion.
Laurowiśnia wschodnia (Laurocerasus officinalis), przedstawiciel rodziny różowatych, krzew pochodzący z Półwyspu Bałkańskiego, Turcji i Kaukazu, często uprawiany jako ozdobny ze względu na skórzaste, błyszczące liście oraz dekoracyjne kwiaty.
W Polsce najlepiej rośnie w zachodniej części kraju, na wschodzie niekiedy przemarza (wymaga okrywania na zimę). W cieplejszych częściach Europy miejscami całkowicie zadomowiony. Rozsiewa się w lasach.
Mahonia ostrolistna (mahonia pospolita, ościał pospolity) (Mahonia aquifolium Nutt) - gatunek krzewu należący do rodziny berberysowatych. Pochodzi z zachodniej części Ameryki Północnej. Zadomowiona w różnych częściach Europy.
Pokrój
Wiecznie zielony krzew o wysokości 50-150 cm
Liście
Twarde, skórzaste, nieparzystopierzaste z 5-9 zatokowymi, ciernisto zabkowanymi listkami. Z wierzchu ciemnozielone, od spodu jasnozielone, za młodu niekiedy czerwonawe.
Kwiaty
Złotożółte z sześcioma płatkami korony, zebrane w wyprostowane, wiechowate kwiatostany, długości 5-8 cm. Nitki pręcików są wrażliwe na dotyk. Poruszone - zginają się szybko w kierunku szyjki, by po krótkim czasie powrócić do stanu wyjściowego. Kwitnie w kwietniu i maju.
Owoce
Jagody - początkowo zielone, później niebieskie
Berberys brodawkowaty (Berberis verruculosa) - gatunek krzewu, należący do rodziny berberysowate. W naturalnym środowisku występuje w Chinach. W Polsce tylko jako roślina ozdobna.
Pokrój
Krzew o trójdzielnych ostrych kolcach i zimozielonych liściach. Gałęzie łukowato zwisają. Ma kulisty pokrój i dorasta do 1,5 m wysokości
Owoc
Podłużna, o eliptycznym kształcie jagoda z sinym nalotem. W zimie owoce berberysu są chętnie zjadane przez ptaki.
Liście
Liście drobne (2-2,5 cm), na krótkich ogonkach, błyszczące o wydłużonym, jajowatym kształcie. ciemnozielone, skupione pęczki. Wyrastają w kątach kolców o długości 1-2 cm. Brzegi blaszki liściowej mają kilka kolczastych ząbków. Są to liście zimozielone, ale w zimie przy dużych mrozach przebarwiają się na czerwono.
Kwiaty
Ma pojedyncze, złocistożółte kwiaty o średnicy ok. 1 cm. Są to kwiaty 6-płatkowe i 6-działkowe. Kwitnie obficie w maju, jest owadopylny.
Berberys Juliany (Berberis julianae) - wysokość: 1,2 - 1,5 m, pora kwitnienia: V-VI
Topola włoska (Populus nigra var. italica)
Cechy charakterystyczne:
♦ Kolumnowy pokrój; gałęzie wznoszące się prawie pionowo w górę
♦ Bardzo duża wysokość
♦ Połączenie obu w/w cech powoduje, że topola włoska należy do najłatwiej identyfikowalnych drzew
♦ Rombowate lub trójkątne liście
♦ Nasiona bardzo drobne, wytwarzane w olbrzymich ilościach w postaci roznoszonego przez wiatr nasiennego puchu
♦ Pospolitość występowania (głównie wzdłuż dróg)
♦ Bardzo szybki wzrost (krótkowieczność)
Treść zweryfikowana i sprawdzona
Zgodnie z misją, Redakcja serwisu dokłada wszelkich starań, aby dostarczać rzetelne i sprawdzone treści edukacyjne.
Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany materiał został zweryfikowany przez Redakcję lub ekspertów współpracujących z serwisem.
Weryfikacja tekstu odbywa się na następujących poziomach:
1. Sprawdzenie tekstu pod kątem ewentualnych błędów ortograficznych, stylistycznych, interpunkcyjnych lub innych.
2. Weryfikacja tekstu pod kątem błędów rzeczowych.
3. Sprawdzenie materiału pod kątem ich aktualności.
Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany materiał został zweryfikowany przez Redakcję lub ekspertów współpracujących z serwisem.
Weryfikacja tekstu odbywa się na następujących poziomach:
1. Sprawdzenie tekstu pod kątem ewentualnych błędów ortograficznych, stylistycznych, interpunkcyjnych lub innych.
2. Weryfikacja tekstu pod kątem błędów rzeczowych.
3. Sprawdzenie materiału pod kątem ich aktualności.