Od poczęcia do narodzin.

ZAPŁODNIENIE

Zapłodnienie to połączenie się plemnika z komórką jajową.
Bezpośrednio po ejakulacji plemniki rozpoczynają wędrówkę w kierunku komórki jajowej. Plemnik jest zdolny do zapłodnienia przez 48 do 72 godzin. Plemniki pokonują kanał szyjki macicy dzięki ruchom własnej
witki, natomiast wędrówka przez jamę macicy i jajowody odbywa się dzięki skurczom mięśni gładkich tych narządów, a wzmagane są przez przeżywanie orgazmu przez kobietę oraz składniki spermy. W jajowodzie plemniki poruszają się ruchem wężowym i obrotowym po torze prostym osiągając prędkość do około 100 mm/s (0,1 mm/s). Docierają do bańki jajowodu, gdzie znajduje się komórka jajowa, po około 1 godzinie
Od momentu zapłodnienia rozpoczyna się okres rozwoju nowego człowieka. Taki jednokomórkowy organizm jest zdeterminowany (określony) co do dalszego rozwoju poprzez posiadany kompletny kod genetyczny, który zapewnia absolutną niepowtarzalność, odrębność i wszelkie informacje potrzebne do rozwoju i wzrostu nowej istoty ludzkiej.
Zawsze do komórki jajowej wnika tylko jeden plemnik. Strzegą tego skomplikowane mechanizmy. Zwycięzcą w tym wyścigu zostaje najszybszy, a więc i najsilniejszy plemnik. A skąd biorą się bliźniaki ?
Najczęściej w tych przypadkach dochodzi do zapłodnienia dwóch (lub więcej) komórek jajowych, które zostały uwolnione z jajników w nadmiarze podczas owulacji czyli jajeczkowania. Sprzyja temu uprzednie stosowanie antykoncepcji (lub terapii) hormonalnej. Mamy wówczas do czynienia z bliźniakami dwujajowymi. Dużo rzadziej rodzą się bliźnięta jednojajowe, czyli takie, które są zawsze jednej płci i wyglądają na ogół identycznie, ponieważ mają identyczny kod genetyczny. Powstają na skutek podziału (rozpadu) już zapłodnionej komórki jajowej w stadium, gdy komórki nie są jeszcze zróżnicowane, określone pod względem przyszłego przeznaczenia.


Oto objawy, które mogą wskazywać na to, że kobieta może być w ciąży :

Objawy subiektywne (odczuwane przez kobiety):
1. Zatrzymanie krwawienia miesiączkowego, symptomatyczne zwłaszcza u kobiet z regularnymi dotąd cyklami.
2. Nudności, wymioty, ślinotok, zgaga. Występują głównie rano, choć czasami mogą dokuczać przez cały dzień. Nudności i wymioty występują od 6-8 tygodnia i zazwyczaj trwają do 12-14 tygodnia ciąży
3. Zawroty głowy, omdlenia.
4. Zmiany łaknienia - brak lub nadmierne łaknienie, tzw. zachcianki.
5. Częstsze oddawanie moczu.
6. Zaparcia.
7. Zmiany samopoczucia, przede wszystkim jest to zmęczenie, drażliwość, nadpobudliwość.
8. Bolesność gruczołów piersiowych występująca od 6 tygodnia ciąży.

Objawy obiektywne:
1. Podwyższenie podstawowej temperatury ciała powyżej 37 C, utrzymujące się przez min. 2-3 tygodnie po owulacji.
2. Zmiany w gruczołach piersiowych: powiększenie, obrzmienie, wzrost napięcia, poszerzenie naczyń żylnych widocznych pod skorą, przebarwienie brodawek i obwódek piersiowych.
3. Pojawienie się nowych rozstępów skórnych, najwyraniej na brzuchu, na bocznych powierzchniach pośladków i zewnętrznych powierzchniach ud.
4. Szereg zmian w narządach płciowych, które stwierdza lekarz w trakcie badania ginekologicznego.

Objawy pewne:
1. Ultrasonografia (USG). Pozwala najwcześniej (już w 5. tygodniu) uzyskać pełne potwierdzenie ciąży.
2. Wysłuchanie tętna płodu. (KTG - kardiotokografia)
3. Wysłuchanie, wyczuwanie i oglądanie ruchów płodu. Przy pierwszej ciąży ruchy wyczuwa się od ok. 20 tygodnia, przy następnych nieco wcześniej, od ok. 18 tygodnia ciąży.
Zmiany w organizmie kobiety podczas ciąży:
1. Zwiększenie objętości osocza krwi o około 1,5 litra - rozrzedzenie krwi.
2. Zwiększenie ilości czerwonych krwinek we krwi. W związku z tym następuje zwiększone zapotrzebowanie na żelazo. Mimo tego, z uwagi na rozrzedzenie krwi może dojść do względnej niedokrwistości.
3. Wzrost liczby białych krwinek i płytek krwi.
4. Serce pracuje intensywniej, pompuje więcej krwi niż zwykle. Wzrasta przepływ krwi przez macicę, nerki i skórę.
5. Ciśnienie krwi na początku ciąży nieco spada, potem wraca do normy.
6. Wzrasta ilość i głębokość oddechów, zwiększając intensywność czynności oddychania o 40 %. Pod koniec ciąży połowa tlenu jest przeznaczona na zaspokojenie potrzeb dziecka.
7. Następuje spowolnienie przesuwania się treści w jelitach, zaburzenie czynności mięśni zwieraczy, ponadto rozrastająca się macica uciska na jelita potęgując objawy typu zgaga, zaparcia.
8. Następuje wzrost masy ciała o ok. 20 %. Najczęściej jest to mniej, więcej 10-14 kg. Przyrost zarówno większy jak i mniejszy nie jest stanem prawidłowym.
9. Zwiększają się potrzeby energetyczne, na początku ciąży o ok. 250 kcal, pod koniec o 500 kcal na dobę. Tym samym, u kobiet ciężarnych wykonujących lekką pracę, wynosi ono ok. 2500 kcal. na dobę. Jeśli kobieta karmi piersią, należy doliczyć jeszcze 500 kcal.
10. Wzrasta stężenie cholesterolu i lipidów we krwi.

PIERWSZY TRYMESTR CIĄŻY

Pierwszy miesiąc:
Co może odczuwać kobieta ?

Gdy kobieta zachodzi w ciążę, przerwane zostaje miesiączkowanie aż do czasu zakończenia regularnego i wyłącznego karmienia piersią. Jej organizm produkuje hormony potrzebne do stworzenia optymalnych warunków dla wzrostu twojego dziecka. Piersi stają się nieco większe i bolesne. Może to być pierwszy, zauważony przez kobietę objaw ciąży. U około połowy kobiet w ciąży, pod koniec pierwszego miesiąca pojawiają się poranne nudności i wymioty. Na początku ciąży występują tak zwane "zachcianki" lub drażnić kobietę zaczynają dotąd obojętne lub przyjemne zapachy lub smaki. Do klasycznych zachcianek należy wielka ochota na coś kwaśnego, np. ogórek kiszony lub kiszona kapusta. W większości przypadków kobiety zaczynają częściej oddawać mocz z powodu powoli rozrastającej się macicy, uciskającej pęcherz moczowy.

Porady zdrowotne:

Zanim kobieta zajdzie w ciążę, powinna się do niej przygotować . Przede wszystkim uzupełnić swoją dietę o witaminę z grupy B, kwas foliowy (znajduje się on większości preparatów multiwitaminowych). Zmniejszy to ryzyko urodzenia dziecka z wadą wrodzoną mózgu lub rdzenia kręgowego. Każda kobieta powinna udać się do swojego lekarza ginekologa-położnika, jeśli sądzi, że jesteś w ciąży najszybciej jak tylko może. W czasie pierwszych ośmiu tygodni ciąży powstają i rozwijają się wszystkie organy i narządy dziecka. Palenie papierosów, picie alkoholu, przyjmowanie większości leków może spowodować nieodwracalne uszkodzenie dziecka. Właśnie ten czas, kiedy często nawet kobieta nie zdaje sobie sprawy z tego, że jest w ciąży, jest pod tym względem najważniejszy. Kobieta powinna całkowicie rzucić palenie, picie alkoholu i nie zażywać bez konsultacji z lekarzem żadnych leków.

Rozwój dziecka :

Pierwsze 8 tygodni rozwoju dziecka jest nazywane okresem embrionalnym. Po zapłodnieniu odbywa się intensywny proces dzielenia się komórek nazywany bruzdkowaniem.
Jednocześnie nowy organizm wędruje powoli do miejsca dla siebie właściwego, czyli do jamy macicy. Tam około 6 dnia od zapłodnienia zagnieżdża się, czyli jakby wrasta w błonę śluzową macicy, uzyskując fizyczny kontakt z organizmem matki. Później w tym miejscu utworzy się łożysko, czyli "pomost" między organizmem matki i dziecka, odżywiając je przez pępowinę. Około 11-12 dnia od zapłodnienia może wystąpić drobne krwawienie z dróg rodnych (sugerujące krwawienie miesiączkowe), mogące być mylące dla określenia terminu porodu.
Dalej następuje skomplikowany proces podziałów i różnicowania się komórek na poszczególne części ciała, układy i narządy. Malutkie kończyny zaczynają "pączkować", formując się w ramiona i nóżki. Mały człowieczek jest wtedy nieco podobny do kijanki. Od 25 dnia życia zaczyna bić serce. Rozpoczyna się formowanie "cewy nerwowej", z której rozwinie się później mózg i rdzeń kręgowy. Pod koniec pierwszego miesiąca twoje dziecko ma około 1,25 cm i waży ok. 25 g.






Drugi miesiąc:

Co może odczuwać kobieta ?

Piersi są wciąż bolesne i tkliwe. Brodawki sutkowe i otoczki wokół nich stają się ciemniejsze. Poranne (czasem nie tylko) nudności i wymioty wciąż trwają. W tym czasie kobieta może czuć się zmęczona i dlatego potrzebuje wiele odpoczynku. Jej organizm dopiero przystosowuje się do nowej sytuacji - ciąży. Wzrasta objętość jej krwi w naczyniach krwionośnych. Jest ona teraz nieco "rozwodniona" w stosunku do pozaciążowej normy.

Porady zdrowotne:

Kobieta powinna się wybierać na comiesięczną wizytę do lekarza prowadzącego ciążę. Powinna spożywać różnorodne, zdrowe posiłki sporządzone z produktów z każdej z pięciu grup: produkty zbożowe i rozmaite ziarna, owoce, warzywa, nabiał, mięso i rośliny strączkowe. Musi kontynuować uzupełnianie swojej diety w kwas foliowy, zwłaszcza przez drugi i trzeci miesiąc ciąży, aby zmniejszyć ryzyko wad wrodzonych u dziecka. Powinna pić dużo płynów, najlepiej wody mineralnej niegazowanej, soków owocowych i mleka. Odpowiednia ilość to 6 do 8 szklanek każdego dnia. Nie powinna ograniczać zbyt spożycia soli kuchennej, chyba, że lekarz zaleci inaczej.

Rozwój dziecka :

Następuje formowanie większości głównych organów i narządów, na czele z układem sercowo-naczyniowym (w 7 tygodniu zaczyna bić serce dziecka) i ośrodkowym układem nerwowym (mózg).
W tym czasie również zaczynają się formować zarysy ciała. Pracuje już łożysko, które jest "łącznikiem" między organizmem matki a dzieckiem. Dostarcza mu składników odżywczych i tlenu oraz odbiera od niego produkty przemiany materii. Powstają uszy, palce kostki i łokcie. Rozwijają się powieki, ale na razie całkowicie zamykają oczy. Dalej pojawiają się palce rąk i nóg. Pod koniec drugiego miesiąca "dzidziuś" przypomina już bardziej człowieka niż kijankę, ma ok. 2,5 cm długości i waży ciągłe poniżej 30 g.

Trzeci miesiąc:

Co może odczuwać kobieta ?

Jej zmęczenie może wciąż nie ustępować. Podobnie jest z nudnościami i wymiotami, choć pod koniec trzeciego miesiąca powinny powoli zanikać (nie jest to jednak regułą). W związku z tym może stracić na wadze kilka kilogramów. Częściej niż zwykle może mieć bóle głowy. Mogą zdarzać się też zawroty głowy. Jej ubrania powoli stają się nieco ciasne, zwłaszcza w biodrach i na wysokości piersi.. Najlepszym rozwiązaniem są luźne sukienki, pulowery, sweterki, elastyczne spódnice.

Porady zdrowotne:

Zapotrzebowanie na witaminy i składniki mineralne kobiety ciężarnej nieco wzrasta z powodu potrzeb jej dziecka. Zdrowa dieta powinna zaspokajać te potrzeby. Przeciętnie waga w pierwszym trymestrze ciąży powinna wzrosnąć o 1,5 - 2,5 kg. Odpowiednia aktywność fizyczna jest korzystna zarówno dla kobiety jak i dla jej dziecka. Dobrym pomysłem na ruch są spacery. Pod koniec trzeciego miesiąca dziecko ma ok. 10 cm długości i waży ok. 30 g.

Rozwój dziecka :

Począwszy od 9 tygodnia ciąży rozpoczyna się okres "płodowy" rozwoju. Na początku tego okresu głowa stanowi połowę wielkości dziecka. Kończyny dolne są krótkie i cienkie, górne w końcu 12. tygodnia osiągają prawie normalną długość w stosunku do reszty ciała. Palce rąk i nóg mają już miękkie paznokcie. W dziąsłach znajdują się już zawiązki przyszłych "mlecznych" ząbków. Również zęby stałe są wytwarzane głównie w 3 miesiącu. Do końca 9. tygodnia zewnętrzne narządy płciowe żeńskie i męskie są podobne. Rozróżnienie płci możliwe jest już w 12 tygodniu. Między 9. a 12. tygodniem rozpoczyna się wytwarzanie moczu. Dziecko zaczyna połykać płyn owodniowy i wydalać mocz do jamy owodniowej. Początek tego okresu nazywany jest też początkiem aktywności ruchowej, gdyż dziecko reaguje na bodce. Ruchy są jednak zbyt słabe, aby były wyczuwalne przez matkę. Około 10 - 12 tygodnia możesz po raz pierwszy usłyszeć bicie serce twojego dziecka dzięki wysokiej jakości USG z aparatem Dopplera. Aż do końca ciąży całe ciało dziecka i wszystkie jego organy i narządy będą dojrzewać a dziecko będzie przybierało na wadze. Pod koniec tego miesiąca dziecko ma już ok. 10 cm długości i waży ok. 30 g.

DRUGI TRYMESTR CIĄŻY

Czwarty miesiąc:

Co może odczuwać kobieta ?
Miejsce nudności i wymiotów zastępuje wzmożony apetyt. Odtąd powinna mieć więcej energii i czuć się o wiele lepiej niż dotąd. Pod koniec czwartego miesiąca (16-20 tydzień) ciąży może zacząć odczuwać ruchy swojego dziecka. Jeśli jest to jej pierwsza ciąża, będzie to raczej ok. 20 tygodnia, jeśli kolejna, nieco wcześniej. Jej brzuch zaczyna się powoli powiększać. Prawdopodobnie będzie odtąd potrzebować "ciążowych" ubrań. Jednymi z najlepszych są tu spodnie-ogrodniczki z możliwością ich regulacji w zależności od wielkości brzucha.

Porady zdrowotne:

Kobiety w ciąży potrzebują dużo żelaza, więcej niż zazwyczaj może zapewnić dobra dieta. Najprawdopodobniej lekarz zaleci uzupełnianie go w postaci tabletek. Czwarty miesiąc rozpoczyna drugi trymestr ciąży. Odtąd przyrost masy ciała powinien wynosić ok. pół kilograma na tydzień, tj. 6-7 kilogramów przez drugi trymestr (4-6 miesiąc ciąży). Pod koniec czwartego miesiąca dziecko powinno ważyć ok. 150 g. i mieć ok. 16 cm długości.

Rozwój dziecka :

W tym czasie następuje szybszy wzrost tułowia względem głowy płodu. Wydłużają się kończyny dziecka. Twoje dziecko rusza się, kopie, wierzga, (choć tego jeszcze nie czujesz), łyka płyn owodniowy i słyszy już twój głos. Jego skóra jest różowa i prześwitująca. W 16. tygodniu u dziewczynek rozwinięte są jajniki, które zawierają pęcherzyki jajnikowe z komórkami jajowymi. Pępowina i łożysko przystosowują się do coraz większego zapotrzebowania dziecka na pożywienie i ostatecznie dojrzewają. Pod koniec czwartego miesiąca dziecko ma już średnio 16 cm "wzrostu" i waży niecałe 200 g

Piąty miesiąc:
Co może odczuwać kobieta ?

Kobieta jest już w stanie poczuć pierwsze ruchy swojego dziecka (jeśli dotąd ich nie czuła). Macica wciąż powiększając się osiąga wysokość pępka. Serce matki zaczyna bić szybciej niż dotąd. Kobieta potrzebuje teraz dużo snu, co najmniej 8 godzin każdej nocy. W ciągu dnia również powinna odpoczywać, jeśli tylko poczuje się zmęczona. Nie powinna się przemęczać . Powinna unikać tłoku i dłuższego stania w jednej pozycji. Mogą zdarzać ci się skurcze łydek, zwłaszcza nocą, jeśli nie dostarczasz z pokarmem dostatecznych ilości wapnia.

Porady zdrowotne:

Rozwój, wzrost masy ciała i długości dziecka ściśle zależy od tego czy kobieta wciąż pali i pije alkohol. Nie jest jeszcze za późno by tego zaprzestać. Powinna kontynuować zdrowe odżywianie, pić dużo soków, wody i mleka każdego dnia. Zadbać o odpowiednią aktywność fizyczną. Pomyśleć o wyborze najlepszej dla siebie szkoły rodzenia. Na zajęcia może zacząć chodzić już od następnego miesiąca. Pod koniec tego miesiąca dziecko ma długość od 20 do 30 cm i waży od 250 do 500 g.

Rozwój dziecka :
Dziecko staje się coraz bardziej ruchliwe, "przewraca" się z boku na bok, a czasem głową do dołu. W 20 tygodniu matka zaczyna wyczuwać ruchy płodu. Jeśli wcześniej już rodziła, może to następuje to zazwyczaj w 18 tygodniu. Około 18 tygodnia można usłyszeć bicie serca za pomocą stetoskopu (słuchawek lekarskich). Paznokcie są już prawie dojrzałe. Malec śpi i budzi się o regularnych porach. Na głowie dziecka pojawiają się włosy, a nad oczami brwi. Na całej powierzchni ciała pojawiają się delikatne włoski, tzw. meszek. W 18. tygodniu u dziewczynek ostatecznie wykształca się macica, zaś w 20 tygodniu u chłopców jądra zaczynają zstępować z tylnej ściany brzucha do worka mosznowego Jest to miesiąc bardzo intensywnego wzrostu. Pod koniec piątego miesiąca ma długość od 20 do 30 cm i waży od 250 do 500 g.



Szósty miesiąc:

Co może odczuwać kobieta ?

W tym czasie może zacząć już odczuwać dość silne kopnięcia malucha. Skóra jej brzucha może zacząć swędzieć na skutek rozciągania się. Dołączają się zazwyczaj bóle pleców. W związku z tym, korzystne dla niej będzie noszenie butów na niskim obcasie. Jeśli będzie ponadto stosować odpowiednie ćwiczenia, może uniknąć tych dolegliwości. Niekorzystne dla niej będzie stanie przez dłuższy czas. Rozciągająca się macica może być przyczyną bolesności dolnej części brzucha.

Porady zdrowotne:

W tym czasie na skutek wzrostu macicy i jej ucisku na przewód pokarmowy mogą pojawić się zaparcia. Dlatego kobieta powinna pić więcej wody lub soków, jeść pokarmy zawierające błonnik, tj. owoce i warzywa, ciemne pieczywo (z mąki z pełnego przemiału). Pomocne staną się też ćwiczenia fizyczne. Mogą też wystąpić kłopoty ze zgagą. Aby temu zapobiec, powinna jeść niewielkie posiłki, częściej niż zwykle. Nie wolno jej stosować żadnych leków przeczyszczających bez zgody lekarza. Pod koniec szóstego miesiąca dziecko ma długość od 27 do 35 cm i waży od 500 do 750 g.

Rozwój dziecka :

Ciało dziecka staje się bardziej proporcjonalne, znacznie wzrasta masa jego ciała. Ponieważ skóra jest częściowo przezroczysta, można zobaczyć krew w naczyniach krwionośnych. Skóra jest czerwona, pomarszczona i pokryta delikatnymi, cienkimi włoskami. Twoje dziecko jest zazwyczaj jeszcze za małe, aby żyć poza łonem matki. Głównie z powodu niedojrzałości płuc. Jeśli zdarzyłoby się, że malec urodzi się w tym miesiącu, ma jednak szanse na przeżycie dzięki intensywnej opiece. Najmłodszy wcześniak, jaki udało się utrzymać przy życiu urodził się w 22 tygodniu ciąży. Powieki zaczynają się częściowo otwierać. Widoczne są już linie papilarne na palcach rąk i nóg. Odbywa się dalszy, intensywny wzrost twojego dziecka. Pod koniec szóstego miesiąca ma długość od 27 do 35 cm i waży od 500 do 750 g.


TRZECI TRYMESTR CIĄŻY


Siódmy miesiąc:

Co może odczuwać kobieta ?

W tym czasie mogą zacząć puchnąć okolice kostki lub stopy w czasie stania. Dobrze jest wówczas gdy kobieta położy się z nogami uniesionymi do góry. Jeśli te obrzęki trwają dłużej niż 24 godziny, również rano, po wstaniu z łóżka i obejmują ręce i twarz, powinna jak najszybciej skontaktować się ze swoim lekarzem. Może to być objaw tzw. zatrucia ciążowego (gestozy). Na jej powiększającym się brzuchu i piersiach mogą pojawiać się żywoczerwone lub różowe pręgi - są to rozstępy skórne. Może zacząć odczuwać pierwsze skurcze macicy, objawiające się jako trwające ok. 20-30 sekund twardnienie brzucha. Są to zw. skurcze Braxtona Hicksa. Jest to całkowicie normalne. Wraz z powiększaniem się brzucha, kobieta może stopniowo tracić poczucie równowagi. Przez to może niespodziewanie niebezpiecznie upaść.

Gestoza (EPH-gestoza, zatrucie ciążowe) to występujący w drugiej połowie ciąży (po 20 tygodniu), głównie u pierwiastek, zespół objawów chorobowych wyrażający się nadciśnieniem tętniczym, białkomoczem i obrzękami. Gestoza stanowi realne zagrożenie życia matki i dziecka. Przyczyny gestozy nie są do końca wyjaśnione.
Zatrucie ciążowe przebiega w dwóch etapach:

1. Stan przedrzucawkowy - oznacza rozwój nadciśnienia tętniczego z białkomoczem, obrzękami lub tylko ostatnimi dwoma objawami.



Objawy:
Nadciśnienie tętnicze:
 W przypadku kobiet w ciąży niebezpieczne jest ciśnienie od 140/90 mmHg wzwyż. Powinno to być potwierdzone dwoma niezależnymi pomiarami w 6-godzinnym lub dłuższym odstępie.
 Ponadto o niebezpieczeństwie gestozy może świadczyć zwiększenie się ciśnienia względem dotychczasowej systematycznej obserwacji (niezbędnej u każdej ciężarnej) skurczowego o 30 mmHg lub rozkurczowego o 15 mmHg.
 O zagrożeniu dla dziecka i matki może świadczyć również szybkość narastania ciśnienia tętniczego.
Białkomocz (zbyt duża obecność białka w moczu) - pojawia się dość póno:
 Niebezpieczny poziom to powyżej 0,5 g/l białka w moczu.
 Bardziej dokładną ocenę daje obliczenie ilości białka wydalonego z moczem, np. w ciągu doby. O gestozie może świadczyć ilość powyżej 0,3 g wydalonego białka w ciągu doby.
Obrzęki - pojawiają dość wcześnie:
 U kobiet ciężarnych tzw. puchnięcie nóg nie jest patologią, jeśli ustępuje po nocnym wypoczynku. Niepokojące są obrzęki uogólnione, są obecne rano, po przespanej nocy i oprócz kończyn dolnych obejmują kończyny górne, twarz, brzuch.
 Istnieje duża zależność między przyrostem masy ciała i powstawaniem obrzęków. Dlatego ważne jest regularne śledzenie masy ciała w czasie ciąży. Generalnie przyrost masy ciała nie powinien przekraczać pół kilograma w ciągu tygodnia, a w ostatnich tygodniach ciąży masa ciała nie powinna się zwiększać
2. Rzucawka - zespół objawów stanu przedrzucawkowego połączony z napadami drgawek
Objawy świadczące o zbliżającej się rzucawce:
 silne bóle głowy, zawroty głowy, ogólny niepokój, zaburzenia świadomości
 zaburzenia widzenia: mroczki przed oczyma, upośledzenie widzenia, widzenie za mgłą, podwójne widzenie
 objawy ze strony żołądka: nudności, bóle żołądka, wymioty
Zapobieganie:
 Systematyczne prowadzenie pomiarów ciśnienia tętniczego, masy ciała i okresowe badania moczu (u każdej kobiety w ciąży w ramach systematycznej opieki ciężarnych sprawowanej przez odpowiednio przygotowany personel służby zdrowia.
 Przestrzeganie zaleceń dotyczących właściwego odżywiania się pod względem składu pożywienia i jego wartości energetycznej.
 Przestrzeganie zasad dotyczących warunków pracy zawodowej i domowej, właściwego trybu życia i koniecznego wypoczynku.


Porady zdrowotne:

Przez 7 i 8 miesiąc przyrost masy ciała powinien wahać się wciąż na poziomie pół kilograma na tydzień. Przyszła mama musi dużo odpoczywać. Jej organizm ciężko pracuje. Siódmy miesiąc to najwyższy czas, by rozpocząć zajęcia w szkole rodzenia. Pod koniec siódmego miesiąca dziecko ma długość ok. 37 cm i waży od ok. 1350 g.

Rozwój dziecka :

Dziecko otwiera i zamyka oczy, ssie kciuka nabywając odruch ssania i płacze. Ćwiczy przez kopanie i przeciąganie się. Reaguje na światło i dwięk. Włosy na głowie i meszek są dobrze rozwinięte. Trwa dalszy wzrost i dojrzewanie narządów wewnętrznych. W tym czasie potęguje się powstawanie licznych połączeń nerwowych w mózgu, powstają ośrodki zawiadujące różnymi czynnościami (mowy, słuchu, ruchu). Jest to również okres kształtowania się osobowości dziecka, stad istotny jest już kontakt rodziców ze swoim dzieckiem. W razie przedwczesnego porodu w tym miesiącu dziecko ma duże szanse na przeżycie. Pod koniec siódmego miesiąca ma długość ok. 37 cm i waży od ok. 1350 g.

Ósmy miesiąc:

Co może odczuwać kobieta ?

W tym miesiącu może zacząć odczuwać nieco silniejsze niż dotąd skurcze macicy. Z piersi może zacząć wyciekać siara (pierwszy pokarm dla twojego dziecka). Może mieć kłopoty ze snem, ponieważ trudno będzie jej znaleźć wygodną pozycję. Jej oddech nieco się skróci na skutek wysokiego położenia dna macicy, uciskającego na płuca. Ten ucisk dotyczy też żołądka. Staje się on wtedy mniejszy, więc kobieta musi jeść mniejsze posiłki, ale częściej, ok. 5-6 dziennie. Macica osiąga wtedy wysokość klatki piersiowej.

Porady zdrowotne:

Od 32 tygodnia ciąży kobieta powinna zgłaszać się na badania kontrolne co dwa tygodnie. Normą w tym miesiącu jest przybieranie na wadze ok. pół kilograma na tydzień. Kobieta musi zgłosić się do lekarza jeśli tylko zauważy następujące zmiany :
 krwawienie lub odpływ płynu z pochwy
 silne skurcze brzucha, bóle żołądka lub tępy ból pleców
 pogorszenie ostrości wzroku, plamki przed oczyma
 uczucie wypierania dziecka do dołu
 zauważalne, nietypowe zmiany ruchliwości twojego dziecka
 więcej niż 5 skurczów macicy w ciągu godziny
Pod koniec ósmego miesiąca dziecko ma już średnio 45 cm "wzrostu" i waży ponad 2000 g.

Rozwój dziecka :

W dalszym ciągu postępuje gwałtowny rozwój mózgu. Dziecko jest już za duże, aby się obracać się swobodnie i dlatego może silnie kopać i wiercić się. Możesz zauważyć wypukłości na twoim brzuchu pochodzące od łokci lub pięt malca. Kości głowy są miękkie i elastyczne, aby uczynić łatwiejszym jej przejście przez ciasny kanał rodny. Płuca są wciąż niedojrzałe. W końcu tego okresu skóra jest gładka i różowa. Kończyny dolne są okrągłe i pełne. Jeśli dziecko urodzi się ok. 37 miesiąca ciąży, jest niedojrzałe, ale ma bardzo duże szanse przeżyć. Pod koniec ósmego miesiąca dziecko ma już średnio 45 cm "wzrostu" i waży ponad 2000 g.

Dziewiąty miesiąc:

Co może odczuwać kobieta ?

Pępek kobiety staje się wypukły. Na skutek "opadnięcia" brzuch poczuje ulgę w oddychaniu, jej żołądek jest bardziej pojemny, ale za to zwiększa się ucisk na pęcherz moczowy, co skutkuje częstszym oddawaniem moczu niż dotychczas. Obrzęki stóp i wokół kostek mogą nasilać się. Szyjka macicy powoli otwiera się i staję się cieńsza, co jest wyrazem przygotowania do porodu. Coraz częściej czuje się zmęczona i wyczerpana ciężarem i wielkością brzucha.

Porady zdrowotne:

Od 36 tygodnia ciąży na badania kontrolne powinny być wykonywane co tydzień. W dziewiątym miesiącu kobieta nie powinna już przybierać na wadze. Normą jest wówczas ubytek ok. połowy kilograma na tydzień w stosunku do 8 miesiąca, tak aby całkowity przyrost masy ciała w trzecim trymestrze wynosił ok. 4 - 5 kilogramów. Poród rozpoczyna się, gdy skurcze macicy:
 są regularne (występują np. co 10 minut)
 występują częściej niż 5 w ciągu godziny
 trwają przez 30 do 70 sekund
 stają się silniejsze, gdy kobieta się porusza
Pod koniec dziewiątego miesiąca dziecko waży w granicach od 2800 do 4000 g i ma średnio od 48 do 52 cm długości.

Rozwój dziecka :

W 38 - 40 tygodniu ciąży twoje dziecko jest już gotowe do przyjścia na świat. Jego płuca są już dojrzałe i gotowe do podjęcia swojej funkcji. Dziecko rośnie już niewiele. Dziewczynki nieco wolniej od chłopców. Włosy zastępują meszek, paznokcie pokrywają opuszki palców rąk i stóp. Twardówka oka jest biała, zaś tęczówka niebieska. Dzieci zawsze rodzą się z niebieskimi oczyma. Podczas ostatnich miesięcy rozwoju płodowego kształty dziecka ulegają zaokrągleniu na skutek odkładania się tłuszczu w tkance podskórnej. Jego skóra, z wyjątkiem oczu i ust jest wtedy biała lub niebiesko-różowa, pokryta białawą tłuszczową substancją, zwaną mazią płodową. Sutki u obu płci są nieznacznie obrzmiałe. Wynika to z oddziaływania na nie hormonów matki. Zazwyczaj układa się głową do dołu i schodzi coraz niżej. Pod koniec dziewiątego miesiąca twoje dziecko waży w granicach od 2800 do 4000 g i ma średnio od 48 do 52 cm długości.

Jakie objawy mogą świadczyć
o zbliżającym się porodzie:
Objawy dostrzegalne przez ciężarną:
 Obniżenie dna macicy
Mniej więcej na 3-4 tygodnie przed porodem dno macicy, które w 36. tygodniu osiąga łuki żebrowe, obniża się znacznie do wysokości, na jakiej znajdowało się pod koniec 32 tygodnia ciąży. Kobiety najczęściej odczuwają to bardzo wyranie, opisując to zazwyczaj: "zmniejszył mi się ucisk na żołądek", "oddycha mi się teraz znacznie lżej", "odczuwam, jakby cały brzuch obsunął mi się do dołu". Obniżanie się macicy często towarzyszą lekkie skurcze.
 Zmiany nastroju i samopoczucia:
Duża część ciężarnych w ostatnim miesiącu ciąży skarży się na uczucie silnego zmęczenia i wyczerpania. Są też jednak kobiety, które w ostatnich tygodniach przed porodem odczuwają nagły przypływ energii i sił do sprzątania, przygotowywania domu na przyjście nowego członka rodziny.
 Zmniejszenie lub brak przyrostu ciężaru ciała:
W ostatnim miesiącu przyrost wagi ciała powoli zmniejsza się lub dochodzi nawet do niewielkiego ubytku wagi (1-1,5 kg)
 Wydalenie czopu śluzowego: Po rozwarciu szyjki macicy, zamykający macicę śluzowy "korek" zostaje wypchnięty na zewnątrz. Następuje to nawet do dwóch tygodni przed samym porodem.
 Skurcze przepowiadające (tzw. skurcze Braxtona-Hicksa) Są to nieregularne skurcze macicy występujące w ciągu ostatnich dni przed porodem. Najczęściej nie są odczuwane jako bolesne.
 Ucisk w miednicy i na odbytnicę: Objawy te spowodowane są przez ścisłe sąsiedztwo nisko położonej (schodzącej powoli do miednicy) główki i tych narządów. Poza tym mogą wystąpić skurcze i ból w okolicy pachwin

 Znaczenie, plamienie krwią: Jest spowodowane skracaniem i rozwieraniem się szyjki macicy, przygotowującej się w ten sposób do porodu. Krew pochodzi z uszkodzonych wówczas drobnych naczyń krwionośnych. Objaw ten poprzedza poród zazwyczaj o około 24 godziny, choć czasem może to być nieco wcześniej. Uczucie parcia na mocz: Schodząca w kierunku dróg rodnych główka silnie przylega do pęcherza moczowego, dając wrażenie silnego parcia na mocz.

Objawy występujące tuż przed porodem:

 Objawy ogólne typu: ogólny niepokój, uderzenia krwi do głowy, ból głowy, uczucie gorące, uczucie kołatania serca, nawracające bóle okolicy krzyżowej, promieniujące do podbrzusza i nóg. W ciągu ostatnich dni przed porodem może dojść do zmniejszenia masy ciała.
 Objawy ze strony przewodu pokarmowego: część kobiet tuż przed porodem odczuwa wzmożone ruchy jelit, wzdęcia i oddaje kilka lunych stolców. Mogą też wystąpić wymioty lub brak łaknienia

 Zwiększenie wydzieliny pochwowej, uczucie pełności w okolicy sromu.

 Tuż przed porodem słabną nieco ruchy płodu. Często z tego powodu ciężarne są zaniepokojone.

Przebieg porodu


Ze względów praktycznych i dydaktycznych poród został podzielony przez położników na cztery okresy. W praktyce nie zdarza się zbyt często ten książkowy przebieg, choć pewne elementy każdego z tych okresów powtarzają się w każdym porodzie. Pomimo to przedstawimy tu poszczególne okresy:

 I okres porodu trwa od początku porodu do całkowitego rozwarcia szyjki macicy (ok. 10 cm), jest inaczej nazywany okresem rozwierania
 II okres porodu rozpoczyna się z chwilą całkowitego rozwarcia ujścia, a kończy się urodzeniem dziecka. Jest nazywany okresem wydalania.
 III okres porodu zaczyna się po urodzeniu noworodka, a kończy wydaleniem łożyska, czyli popłodu. Określany jest też okresem łożyskowym.
 IV okres, jest to umowny wczesny okres poporodowy, w czasie, którego kobieta jest jeszcze pod obserwacją.