I wojna światowa z ważnymi datami

1914 r. wybuch pierwszej wojny światowej .Austrio- Węgry, Bułgaria, Turcja zwane były
państwami centralnymi ze względu na ich położenie geograficzne. Przeciwko nim walczyły sprzymierzone ze sobą państwa koalicji nazywane ententą. (Wielka Brytania, Francja, Rosja, Włochy i Stany Zjednoczone)
Wojna trwała do 1918 r. Walki toczyły się przede wszystkim w północno- wschodniej Francji, Europie Wschodniej (w tym również na ziemiach polskich), na Półwyspie Bałkańskim, na morzach i oceanach.
Broń I wojny: karabiny maszynowe i ciężkie działa. Nowy rodzaj broni to czołgi. Po raz pierwszy były użyte gazy trujące (broń chemiczna), a na morzu łodzie podwodne torpedujące okręty nieprzyjacielskie.
11 listopada- podpisano rozejm, czyli przerwanie walk. Pół roku później w czerwcu 1919 r. w Wersalu pod Paryżem podpisano traktat pokojowy kończący ostatecznie wojnę.
( o wszystkim decydowały tzw. główne mocarstwa sprzymierzone- Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Francja i Włochy.)
W 1917 r. wybuchła rewolucja w Rosji, czyli nastąpił gwałtowny przewrót polityczno- społeczny. Obalono rząd carski, który obwiniany był za zły stan państwa. Jednak po upadku panował nadal chaos. Sytuację tą wykorzystali bolszewicy kierowani przez Lenina. Zamierzali wprowadzić w Rosji komunizm.


Państwo demokratyczne Państwo dyktatorskie (komunizm)
-najwyższe władze są wybierane przez społeczeństwo podlegają jego kontroli mogą być przez nie odwoływane
-obywatele posiadają prawo swobodnego głoszenia poglądów, mogą krytykować władze
-obowiązuje nietykalność osobista-nikogo nie wolno uwięzić bez wyroku sądu
-obywatelom wolno prowadzić działalność polityczną, czyli zakładać partie polityczne -władza zdobywana siłą nie podlega kontroli społeczeństwa

-obywatele nie mogą krytykować władz, grozi to karą

-nie było wolności słowa i nietykalności osobistej
-odbieranie działalności, istnieje tylko jedna partia


Polacy sądzili że wojna osłabi zaborców i że będą mogli odzyskać niepodległe państwo. Zakładali oddziały, najsłynniejszym z nich była I brygada legionów polskich, którą dowodził Józef Piłsudski. Jednym z najwybitniejszych działaczy politycznych był Roman Dmowski. Utworzył on w Paryżu komitet, który był namiastką rządu przyszłego państwa polskiego, reprezentował Polskę na konferencji pokojowej w Wersalu. Ignacy Jan Paderewski światowej sławy pianista, podczas międzynarodowych koncertów mówił do publiczności o prawie Polaków do posiadania niepodległego państwa, organizował pomoc dla poszkodowanych Polaków, przyczynił się do tworzenia wojsk polskich.
Dnia 10 listopada 1918 r. przybył do warszawy J. Piłsudski i został oficjalnie powitany przez ludność. Następnego dnia 11 listopada 1918 roku objął dowództwo nad wojskiem polskim, a kilka dni później został Tymczasowym Naczelnikiem Państwa. Była to największa funkcja w ówczesnej odrodzonej Polsce. Na pamiątkę historycznych wydarzeń 11 listopada obchodzimy święto niepodległości.
Walki o granice zachodnie.
Powstanie wielkopolskie- po 11 listopada 1918 roku państwo Polskie nie miało ustalonych granic, Niemcy nie zamierzali oddać Wielkopolski, Pomorza i Śląska. 26 grudnia 1918 roku w Poznaniu zatrzymał się Ignacy Paderewski, odbyły się wielkie manifestacje patriotyczne. 27 grudnia 1918 roku Niemcy zorganizowali własną manifestacje chcąc podkreślić, że wielkopolska nadal jest częścią państwa niemieckiego. Niemcy zrywali Polskie sztandary, było to główną przyczyną wybuchu walk w Poznaniu, a wkrótce w całej Wielkopolsce. Polacy tworzyli oddziały ochotnicze, a ludność cywilna zbierała pieniądze na uzbrojenie armii powstańczej, dostarczała żywność i udzielała pomocy sanitarnej. Powstanie zakończyło się sukcesem.
Zwycięstwo Wielkopolan spowodowało że politycy ententy podjęli decyzję o przyłączeniu większości wielkopolski do Rzeczpospolitej, a także wąskiego pasa Pomorza z dostępem do Bałtyku.
Powstanie śląskie- 1919 rok- wybuch pierwszego powstania- zostało stłumione. 1920 rok- wybuch drugiego powstania- przerwano walki i zaparto rozejm pod nadzorem państw ententy. Ich przedstawiciele postanowili że o przynależności Górnego Śląska do Polski lub Niemiec zdecyduje ludność spornego obszaru na drodze głosowania. Wygrali Niemcy. Polacy nie pogodzili się z tą decyzją. W maju 1921 roku rozpoczęło się trzecie powstanie śląskie. PO kilku tygodniach przerwano walki i zawarto nową umowę. Polska otrzymała ok. 1/3 spornego terytorium.

Walki o granice wschodnie.
Wojna z Rosją- bolszewicy zamierzali najechać zbrojnie na kraje europejskie i zaprowadzić w nich komunizm. Pierwszym państwem na ich drodze była Polska. Polacy nie chcieli kolejnej niewoli , aby uprzedzić armię bolszewicką Polacy uderzyli na wschód. Początkowo odnosili sukcesy, na krótko zajęli Kijów, wkrótce jednak Polacy zostali zmuszeni do odwrotu.
Bitwa Warszawska- Latem 1920 roku wojska rosyjskie zbliżyły się do Warszawy. Rosjanie byli pewni swojego zwycięstwa, jednak Polacy nie tracili ducha walki. W sierpniu 1920 roku na przedpolach Warszawy rozegrała się decydująca bitwa. Natarcie armii polskiej zmusiło do odwrotu wojska bolszewickie. Po bitwie walki trwały jeszcze kilka miesięcy. Obydwie strony wyczerpane wojną zawarły pokój na mocy którego do Polski przyłączono terytoria na wschód od rzeki Bug, w granicach naszego państwa znalazły się m.in. Lwów i Wilno.
15 sierpnia- Święto Wojska Polskiego

Dyktatorzy.
Józef Stalin - Doszedł do władzy w Rosji w drugiej połowie lat 20. Po śmierci Lenina wygrał walkę o władzę, przemocą i podstępem usuwał swoich przeciwników i rywali politycznych.
Większość z nich zamordowano po fałszywych oskarżeniach i procesach sądowych.
1922 rok- Rosja przyjęła nazwę ZSRR- Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.
Benito Mussolini - był przywódcą ruchu faszystowskiego we Włoszech. Faszyści twierdzili, że władza powinna spoczywać, w rękach dyktatora o olbrzymim zakresie władzy. Miał on zaprowadzić i zapewnić prawidłowe funkcjonowanie życia politycznego i gospodarczego. Naziści obiecywali, że zniknie bezrobocie, zapewnia dobrobyt i pomszczą klęskę Niemiec.
Adolf Hitler – w 1933 r. został wybrany kanclerzem (premierem rządu), przy poparciu partii nazistowskiej przystąpił do likwidowania swobód demokratycznych i umocnienia swojej władzy.
Naziści – podporządkowali sobie szkolnictwo i wychowywanie młodzieży w duchu zasad głoszonych przez Hitlera. Od 10 roku życia każde dziecko musiało należeć do Hitlerjugend. Uczono ich bezwzględnego posłuszeństwa wobec dyktatorów.

II wojna światowa.
1 września 1939r. – wybuch II wojny światowej.
17 września 1939r. – napad Polski przez Związek Radziecki.
Polska nie otrzymała pomocy ze strony państw sprzymierzonych (Wielkiej Brytanii i Francji). W ciągu dwóch lat od wybuchu wojny Niemcy i Rosjanie podbili m.in. Francje, Belgie, Holandię, Norwegię, Jugosławię i Grecje. Tylko Wielka Brytania zdołała się obronić.
1941r. – Niemcy uderzyły na ZSRR z którym do tej pory współpracowały. W tym samym roku Japonia, sprzymierzona z Niemcami zaatakowała Stany Zjednoczone. Utworzyły się dwa obozy walczących państw:
- Koalicja Antyhitlerowska- Polska, Stany Zjednoczone, ZSRR, Wielka Brytania.( Wielka Trójka)
- Państwa osi- Niemcy, Włochy, Japonia ( Oś Berlin- Rzym- Tokio)
W II wojnie światowej uczestniczyło 61 państw.
2 maja 1945 rok- Zdobycie Berlina, kapitulacja Niemiec.
1945 r.- Zakończenie II wojny światowej.

Okupacja- w II wojnie światowej zginęło ok. 50 mln. ludzi a 35 mln. zostało rannych. Walczyli nie tylko żołnierze, ale i ludność cywilna. Bombardowania miast obracały w ruinę.
Ludność państw okupowanych poddana była okrutnym rządom. Powstawały obozy koncentracyjne i obozy zagłady. Z domów wysiedlano tysiące osób, nie przestrzegano prawa wojennego o ochronie jeńców wojennych.
Polska- podczas okupacji wprowadzono godzinę policyjną, niszczono wszelkie ślady istnienia niepodległego państwa polskiego (nazwy miejscowości i ulic zmieniono na nazwy niemieckie lub rosyjskie, niszczono pomniki polskich bohaterów narodowych.)Polacy nie mieli wstępu do lokali i obiektów publicznych, w parkach, tramwajach wyznaczano miejsca wyłącznie dla okupantów, brakowało żywności, rolnicy musieli oddawać swoje plony na potrzeby armii niemieckiej, wprowadzono kartki na żywność. Polacy otrzymali niemieckie dowody tożsamości, byli wysiedlani, a ich domy zajmowali Niemcy.
Żydzi- uważani byli za podludzi, naziści skazali ich na zagładę. Miejscem wykonywania tego wyroku były ziemie polskie; zwozili ich tutaj z całej Europy. Okupanci zmuszani byli do noszenia specjalnego oznakowania, tzw. Gwiazdy Dawida. Zakazano im wstępu do miejsc publicznych, nie mogli korzystać z kolei i tramwajów. Wkrótce wydzielono w miastach getta- dzielnice żydowskie otoczone murami i drutami kolczastymi, pilnowane przez wojska. Za ich opuszczenie groziła kara śmierci. Panował tam głód, który był przyczyną śmierci tysięcy ludzi. Szerzyły się epidemie np. tyfusu. Niemcy podjęli decyzję o ostatecznej zagładzie żydów. Wywożono ich do obozów zagłady, gdzie większość ginęła w komorach gazowych. Niewielka część była zostawiona przy życiu, wykorzystywana do prac. Niektórzy Polacy pomagali żydom, nie był im obojętny ich los. Za pomoc groziła kara śmierci.

Broń II wojny: nowoczesne modele samolotów, czołgów i okrętów. Zaczęto wykorzystywać broń rakietową, prowadzono pracę nad samolotem odrzutowym. 6 sierpnia 1945- Amerykanie zrzucili bombę atomową na Hiroszimę. Zginęło wówczas 78 tys. ludności, 84 tys. odniosło rany, uległo poparzeniom i napromieniowaniu. Była to najgroźniejsza broń II wojny światowej.

Władysław Sikorski- generał, utworzonego we Francji rządu. Rozpoczął tworzenie armii polskiej. Wstępowali do niej Polacy, którym udało się zbiec z okupowanego kraju. Po klęsce Francji w 1940 r. rząd polski przeniósł się do Londynu.

Armia Krajowa- Największa podziemna armia w okupowanej Europie. 1 sierpnia 1944 rozpoczęła powstanie w Warszawie. Jego celem było wyzwolenie stolicy i utworzenie rządu niepodległej polski. Stalin był przeciwny utworzeniu władz polskich, ponieważ dążył do całkowitego podporządkowania państwa polskiego. Nie udzielał pomocy powstańcom. Utworzył w Moskwie podległy sobie rząd polski, który został przeniesiony do Lublina. Po dwóch miesiącach powstanie upadło. Ludność została wysiedlona a miasto zburzone.
Polacy prowadzili sabotaż, zatrudnieni w niemieckich fabrykach zbrojeniowych źle wykonywali pracę. Polacy nie mogli posiadać radioodbiorników, zakazano druku polskich gazet i książek. Likwidowano polskie szkoły.

Żelazna kurtyna- linia dzieląca dwie części naszego kontynentu.
Państwa komunistyczne- NRD, Polska, Czechosłowacja, Węgry, Jugosławia, Bułgaria, Rumunia, ZSRR.
Państwa demokratyczne- Norwegia, Szwecja, Finlandia, Dania, Wielka Brytania, Irlandia, Islandia, RFN, Belgia, Włochy, Francja, Hiszpania, Grecja, Turcja, Maroko, Algieria, Tunezja.
Mur Berliński- podzielił Niemcy na NRD i RFN. Był on najbardziej strzeżoną granicą świata i symbolem podziału Europy.
Wyścig zbrojeń- rywalizacja w dziedzinie militarnej.
NATO- pakt północno-atlantycki- utworzony w 1949 roku przez 12 państw dla zapewnienia lepszej obrony.(państwa demokratyczne)
Układ Warszawski-utworzony w 1955 roku przez państwa komunistyczne. Główną role odgrywał w nim ZSRR.
1956 r.- walka Węgrów o wolność . Jednak ich powstanie zostało krwawo stłumione przez wojska ZSRR.
1968 r.-Czechosłowacja podjęła próby przywrócenia ustroju demokratycznego. Zostały przerwane wkroczeniem wojsk Układu Warszawskiego.
W czerwcu 1956 r.- ulice Poznania wyszli robotnicy, protestując przeciwko rządom komunistycznym i ciężkim warunkom życia.
W 1968 r.- studenci demonstrowali na ulicach miast, głównie Warszawy domagając się wolności słowa. Dwa lata później w grudniu 1970 r., robotnicy w niektórych miastach protestowali przeciwko podwyżkom cen artykułów żywnościowych.
Przełomowym momentem w walce polaków był wybór w 1978 r. kardynała Karola Wojtyły na papieża. Przyjął on imię Jana Pawła II. Dla rodaków stał się najwyższym autorytetem moralnym. Jego nauki utwierdziły społeczeństwo w walce o demokrację.
Latem 1980 roku całą Polskę ogarnęły strajki. Władze były przerażone ich zasięgiem i nie odważyły się użyć siły. W Stoczni Gdańskiej doszło do rozmów między przedstawicielami strajkujących i rządu. W ich wyniku władze zgodziły się na utworzenie NIEZALEŻNEGO SAMORZĄDNEGO ZWIĄZKU ZAWODOWEGO „SOLIDARNOŚĆ”. Jego przewodniczącym był Lech Wałęsa.
Dnia 13 grudnia 1981 roku władze wprowadziły stan wojenny, który trwał prawie 2 lata.
Przedstawiciele władz komunistycznych i „solidarności” rozpoczęli obrady okrągłego stołu.
Kilka tygodni naradzano się nad reformami w państwie. W wyniku obrad podpisano porozumienie, które zawierało m.in. zgodę na jawna działalność „solidarności” oraz przeprowadzanie wyborów do sejmu i senatu dnia 4 czerwca 1989 roku.
Tadeusz Mazowiecki- publicysta i polityk, który stanął na czele nowego rządu.
Upadek komunizmu przyniósł w listopadzie 1989 roku zburzenie muru berlińskiego, a rok później zjednoczenie Niemiec. W 1991 r. nastąpił rozpad ZSRR w miejsce którego powstało szereg niezależnych od siebie państw.