Adam Mickiewicz

Adam Mickiewicz- twórca konwencji polskiego romantyzmu- urodził się 24 grudnia 1798r. w Zaosiu koło Nowogródka (Litwa, obecnie Białoruś) w rodzinie drobnoszlacheckiej (przyszły poeta został wcześnie osierocony przez ojca Mikołaja- adwokata; szczególnie utkwiły w jego pamięci wspomnienia z okresu kampanii rosyjskiej Napoleona). Mickiewicz kończy szkołę ojców dominikanów w Nowogródku i wstępuje na Uniwersytet Wileński w 1815r., jest słuchaczem seminarium nauczycielskiego (studiuje na Wydziale Fizyczno- Matematycznym oraz na Wydziale Literatury i Sztuki; jest uczniem L. Borowskiego, J. Lelewela, G. E. Goddecka). W tym okresie działa aktywnie w Towarzystwie Filomatów (ta organizacja o naukowym charakterze miała na celu wypracowanie zasad społeczeństwa doskonałego, a jej członkowie mieli poszukiwać dróg rozwoju intelektualno- duchowego). Atmosfera pracy i przyjaźni znalazła odzwierciedlenie w młodzieńczej twórczości poety, pełnej poważnych myśli i radosnego entuzjazmu. Mickiewicz pisze wtedy wiersze w konwencji klasycystycznej, zajmuje się również podobnego rodzaju krytyką literacką, debiutuje w 1818r. w „Tygodniku Wileńskim” wierszem Zima miejska. W 1819r. poeta zostaje nauczycielem w Kownie, pracuje nad swoimi pierwszymi utworami romantycznymi (powstają wówczas ballady). Z tego okresu pochodzi jego znajomość z Marylą Wereszczakówną, którą poznał podczas pobytu na wakacjach w Tuchanowicach. Rodzice panny uznali młodego poetę za partię nieodpowiednią dla ich córki. Dziewczynę wydano za mąż za hrabiego Puttkamera, co Mickiewicz głęboko przeżył, a ten zawód miłosny odcisnął piętno na całej jego twórczości. W 1820r. powstaje Oda do młodości- manifest młodego pokolenia idealistów pragnących zmieniać świat. Wyraża w nim głęboką wiarę w zwycięstwo dobra nad złem, ukazuje wizję zbliżającej się wolności, która wymaga jedności działania, zdolności do ofiar i poświęceń. Przeciwstawia sobie dwa światy, które ścierają się ze sobą i walczą o dominację: jeden to stary, stworzony przez ludzi oświecenia, drugi- nowy, zapowiadający nadchodzący romantyzm. W 1821r. umiera matka poety. Rok 1822 przynosi pierwszy tom poezji Mickiewicza, powstają w tym czasie Dziady wileńsko- kowieńskie (od 1820r., opublikowane w drugim tomiku- 1823r.). Ballady i romanse zawierają programową balladę polskiego romantyzmu Romantyczność. Jest ona manifestem nowej postawy poznawczej odwołującej się do takich kategorii, jak czucie i wiara (bliskich postawie etycznej- współczucia dla ludzkiego cierpienia). Tworząc ballady, poeta czerpie z folkloru, ukazuje niesamowitość świata i tkwiącą w nim tajemnicę. Data wydania ballad została uznana za początek nowej epoki literackiej. Z tego okresu pochodzi również powieść poetycka Grażyna (1823), historia bohaterskiej księżnej litewskiej walczącej z Krzyżakami. Rozpoczęty w 1823r. proces filomatów prowadzi do aresztowania poety, półrocznego pobytu w więzieniu i zesłania go w 1824r. w głąb Rosji. Mickiewicz podróżuje po rosyjskim imperium (zwiedza Krym), przebywa w Moskwie i Petersburgu, poznaje spiskujących dekabrystów (Aleksander Puszkin), bywa w salonach i przede wszystkim staje się słynnym, świadomym swojego talentu poetą romantycznym (pisze m.in. Konrada Wallenroda i Sonety). Cykle Sonetów krymskich ukazuje podróż bohatera (wygnańca z ojczyzny) przez Krym, jego spotkania z tajemniczą naturą i kulturą. Poeta snuje refleksje poświęcone przyrodzie, kulturze i historii (namysł nad marnością dzieł ludzkich) oraz miejscem w nich człowieka. W 1829r. poeta opuszcza Rosję dzięki pomocy przyjaciół, podróżuje do Włoch przez Niemcy (gdzie spotyka Goethego) i Szwajcarię, krótko przebywa w Czechach. W tym okresie Mickiewicz zaczyna pogłębiać swoje życie duchowe; w 1830r. poznaje we Włoszech swoją nową miłość- Ewę Henriettę Ankwiczównę. W 1831r. próbuje przedostać się do walczącej Polski (przez Paryż i Wielkopolskę), co jednak się nie udaje. Wraz z falą emigrantów znajduje się w Dreźnie, potem w Paryżu. W Dreźnie napisał kilka przejmujących wierszy patriotycznych, związanych z epizodami powstania (Reduta Ordona, Śmierć Pułkownika). Poetycką odpowiedzią na upadek powstania listopadowego stają się Dziady drezdeńskie oraz Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego, zawierające zasady mesjanizmu (1832), twórca zaczyna także pracę nad Panem Tadeuszem. W 1832r. przybywa do Paryża i osiada tu na dłużej. Borykający się z kłopotami finansowymi Mickiewicz pielęgnuje wówczas poetę Stefana Garczyńskiego, swojego przyjaciela, chorego na gruźlicę żołnierza powstania listopadowego. W 1834r. odbywa się ślub Mickiewicza z Celiną Szymanowską (w 1835r. rodzi się pierwsze dziecko poety- córka Maria), wtedy także w Paryżu ukazuje się drukiem Pan Tadeusz. Życie Mickiewicza w latach 30. ujawnia znamienną dwutorowość. Z jednej strony zagłębia się on w lekturach religijnych, obcuje z pismami mistyków (efektem będzie zbiór pt. Zdania i uwagi), pracuje nad swoim duchowym rozwojem, z drugiej natomiast uczestniczy w życiu emigracji, jest m.in. redaktorem „Pielgrzyma Polskiego”, działa w Towarzystwie Literackim, Towarzystwie Litewskim i Ziem Ruskich, Towarzystwie Naukowej Pomocy. Tym, co łączy obie te sfery, jest Mickiewiczowska wizja historii świętej, realizującej plany opatrzności, posiadającej perspektywę eschatologiczną. W 1839r. poeta rozpoczyna wykłady w Lozannie (powstają wówczas Liryki lozańskie, wieńczące dzieło poetyckie romantyka, będące wyrazem jego rozrachunku ze sobą, a także poszukiwania nowych dróg twórczych, poezji czystej), natomiast w roku 1840- wykłady literatur słowiańskich w Paryżu, w Collège de France. Lata te są latami choroby Celiny i borykania się państwa Mickiewiczów z problemami finansowymi. Rok 1841 przynosi początek znajomości Mickiewicza z Towiańskim; powstaje wówczas Koło Sprawy Bożej, w którym poeta pełni rolę namiestnika mistrza Andrzeja (zwłaszcza po jego usunięciu z Francji), pracując nad duchowym rozwojem członków Koła, pragnących odrodzić moralnie świat i w ten sposób odzyskać ojczyznę. W 1844r. , po czterech latach, zostają zawieszone wykłady Mickiewicza (przyczyną jest propagowanie idei napoleońskich oraz nauk Towiańskiego), w jego życiu mają miejsce skandale ideowe (związane z Kołem Sprawy Bożej) i osobiste (np. romans z Ksawerą Deybel). W 1846r. poeta zrywa z Towiańskim, nie godząc się z jego strategią bierności, i zakłada własne koło, pragnąc aktywnie wcielać w życie przyjęte zasady. W 1848r. w czasie Wiosny Ludów organizuje we Włoszech legion polski (pisze Skład zasad), w 1849r. redaguje „Trybunę Ludów”. Od roku 1852 Mickiewicz pełni funkcję bibliotekarza w Bibliotece Arsenału w Paryżu. W 1855r. wyjeżdża z misją polityczną do Konstantynopola (jest to czas wojny krymskiej, 1855r.), gdzie chce utworzyć legion polski walczący z Rosją, tam jednak umiera na cholerę 26 listopada; jego zwłoki zostają pochowane w 1856r. na cmentarzu w Montmorency. W 1890r. jego prochy złożono w krypcie katedry na Wawelu.