Henryk Sienkiewicz Quo Vadis - opracowanie lektury

"Quo Vadis" - opracowanie. Autor, czas i miejsce akcji, rodzaj i gatunek literacki, motywy, bohaterowie (charakterystyka), plan wydarzeń

Autor: Henryk Sienkiewicz – prozaik, przedstawiciel pozytywizmu żyjący w latach 1846–1916. był laureatem literackiej Nagrody Nobla w 1905 r. Pracował jako dziennikarz (współzałożyciel dwutygodnika „Niwa”, korespondent „Gazety Polskiej” w Ameryce Pn.). Początek twórczości prozatorskiej dały jego Humoreski z teki Woroszyłły. Pozycję pisarza ugruntował nowelami: Szkice węglem, Janko Muzykant, Bartek Zwycięzca i Latarnik, sławę przyniosła mu Trylogia, niedoścignione arcydzieło powieści masowej: Ogniem i mieczem, Potop i Pan Wołodyjowski. Mniejszym powodzeniem cieszyły się powieści współczesne pisarza (Bez dogmatu, Rodzina Połanieckich i Wiry). Najgłośniejszymi sukcesami pisarza stały się kolejne powieści historyczne: "Quo vadis" i "Krzyżacy". Osobne miejsce w dorobku pisarza zajęła powieść zaliczana do klasyki literatury dla młodzieży W pustyni i w puszczy. W 25-lecie twórczości Sienkiewicz obdarowany został majątkiem w Oblęgorku pod Kielcami — tu zastał go wybuch I wojny światowej. Przedostał się do Szwajcarii, gdzie był organizatorem Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce.

Czas akcji: starożytność

Miejsce akcji: Rzym

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: powieść

Motywy: miłość, przyjaźń, zdrada, śmierć, podróż

Bohaterowie:

Petroniusz – „przyjaciel” Nerona, brat matki Winicjusza, były rządca Bitynii. Wykwintny dworzanin, esteta, arystokrata ducha, arbiter elegantiae, przywiązany do swej niezależności, ale zarazem zręczny polityk, artysta, o wysokim poczuciu godności. Leniwy, zniewieściały, kochający rozkosz, nie lubiący wojny, ale odważny, przebiegły, mądry, sprytny. Nie bał się śmierci, popełnił samobójstwo dla zachowania honoru. Lubił książki, poezję, piękno. Władając w Bitynii, rządził sprawiedliwie i sprężyście. Nie wierzył w bogów. Przywiązany do Winicjusza: „Markus […] umiał zachowywać pewną estetyczną miarę w zepsuciu, co Petroniusz cenił nad wszystko”. Nie odróżniał zła od dobra, bez ogródek uciekał się do małych kłamstw. Pogardzał Neronem. Był przystojny, o czym mówi cytat: „Petroniusz bowiem, lubo starszy i mniej atletyczny, piękniejszy był nawet od Winicjusza. Kobiety w Rzymie podziwiały nie tylko jego giętki umysł i smak […], ale i ciało”. Miał orzechowe oczy.

Markus Winicjusz – syn starszej siostry Petroniusza i jej męża Marka Winicjusza. Młody żołnierz, augustianin, potrafił zachować miarę w rozpuście, energiczny. „(…) był pięknym i atletycznym młodzieńcem […]”. Petroniusz widział w nim pięknego mężczyznę: „Gdyby Lizypp był cię widział, zdobiłbyś teraz bramę wiodącą do Palatynu, jako posąg Herkulesa w młodzieńczym wieku”. Miał ciemne, zrośnięte brwi. Zakochany w Ligii mówił o niej tak: „[…] nie wiem, co inne pragnienia, nie chcę wiedzieć, co może dać mi miasto, nie chcę kobiet, nie chcę złota, […], tylko chcę Ligii. […] tęsknię za nią, […], tęsknię po całych dniach i nocach”. Był gotów zrobić wszystko dla swojej ukochanej. Miłość zrobiła z egoisty, którego nie dotyka ludzki ból i cierpienie, lepszego człowieka. Zmieniła go również religia chrześcijańska, przyjął chrzest.

Nero – cezar Rzymu, mający córkę z kochanką Poppeą. Tchórzliwy, słuchający rad Petroniusza, podległy kobiecie: „Poppea […] władała dotąd Neronem jak poddanym”. Morderca swej matki, brata i żony. Był człowiekiem próżnym, zakochanym w sobie, okrutnym. Cierpiał jednak po stracie córki. Lubił śpiewać i tworzyć poezję, nazywał siebie artystą. Petroniusza nazywał przyjacielem, ale zazdrościł mu mądrości, dowcipu większego od swojego i tytułu arbitra elegancji. Mimo zapewnień ludu, w rzeczywistości jedyną kochającą go osobą była Akte, dawna kochanka. Zwykle patrzył przez swój okrągły, wypolerowany szmaragd. Miał dużą głowę osadzoną na grubym karku, ciemne włosy i rudą brodę, ściągnięte brwi i niebieskie, szkliste oczy, usta zbyt blisko nosa. „[…] pod tym czołem półboga mieściła się twarz małpy, pijaka i komedianta, próżna, pełna zmiennych żądz, zalana mimo młodego wieku tłuszczem, a jednak chorobliwa i plugawa”.

Ligia – ukochana Winicjusza, przybrana córka Aulusa Plaucjusza i Pomponii Grecyny, zakładniczka Rzymu. Jej barbarzyńskie imię to Kallina. Młoda dziewczyna, chrześcijanka będąca królewną ligijską. Bardzo piękna, według Winicjusza i Akte stokroć piękniejsza od Poppei. Augusta też to zauważyła i znienawidziła dziewczynę. Ligia miała różową twarz, świeże usta, oczy niebieskie jak ocean i alabastrowo białe czoło. Miała bujne, ciemne włosy, lekką szyję, spadziste ramiona, była smukła. Petroniusz porównał ją do wiosny. Miłość Winicjusza dawała jej szczęście, sama też go kochała.

Aulus Plaucjusz – żołnierz, opiekun Ligii kochający ją jak własną córkę, mąż Pomponii, ojciec młodego Aulusa. „Był to człowiek zbliżający się do wieczornych dni życia”, miał siwe włosy, energiczną twarz, podobną do głowy orła. Lubił opowiadać o swoich zwycięskich wojnach.

Pomponia Grecyna – opiekunka Ligii, żona Plaucjusza. Była kobietą w podeszłym wieku, jednak ze świeżą cerą. Jej mała głowa i drobna twarz sprawiały wrażenie, że jest ona zupełnie młoda. Kochała Ligię, gotowa była dla niej umrzeć. Gorliwa chrześcijanka.

Ursus – sługa Ligii, pochodzący z jej narodu, kochający ją. Był wysoki i barczysty, o niezmiernej, nadludzkiej sile. Był chrześcijaninem, który bardzo żałował popełnionych przez siebie morderstw.

Poppea Sabina – kochanka Nerona, uważana za najpiękniejszą kobietę Rzymu. Istotnie „była piękna jak bóstwo […], złotowłosa, słodka i jakkolwiek po dwóch mężach rozwódka, z twarzą i wejrzeniem dziewicy”. Doprowadziła do morderstw z rąk Nerona. Mimo wyglądu anioła była zła i okrutna. Władała Neronem. Znienawidzona przez ludność była bohaterką szyderczych napisów na murach. Nie lubiła piękniejszej od niej Ligii, której urodę uważała za zagrożenie.

Akte – była kochanka Nerona, jego wyzwolenica. Cicha i pokorna, bojaźliwa, lubiana. Kochała Nerona smutną, nieodwzajemnioną miłością. Porzucona przez niego w spokojny sposób, miała w pałacu pewne względy. Była młoda i ładna. Dobra, godna zaufania, rozważna.

Chilon Chilonides – według własnych słów „lekarz, mędrzec i wróżbita, który umie czytać w losach ludzkich i przepowiadać przyszłość”, nazywał się też filozofem. Udawał brak chciwości pieniądza i potrzebę kupna pisarza, a także skromność i uczciwość. Był przebiegłym, choć tchórzliwym greckim oszustem, który nawrócił się i umarł śmiercią męczeńską za wiarę i prawdę. Miał niechlujną brodę i kręcone włosy, zapadły brzuch, zgarbione plecy i dużą głowę. Jego cera była żółtawa, pokryta pryszczami. Był zaniedbany.

Eunice – kochanka Petroniusza, niewolnica wyzwolona przez niego bez jej wiedzy. Kochali się wzajemnie i byli szczęśliwi. Gdy popełnił samobójstwo, zrobiła to samo. Wierna, kochająca.

Piotr Apostoł – jeden z Dwunastu Apostołów, świadek nauki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa, opiekun Ligii, głosił naukę chrześcijańską. Przed śmiercią objawił mu się Bóg, zginął jako męczennik na krzyżu.

Paweł z Tarsu – jeden z Dwunastu Apostołów, który kiedyś nienawidził Chrystusa, lecz zostało mu to wybaczone. Głosił naukę chrześcijańską i nawracał niewierzących, zmarł na krzyżu.

Glaukos – lekarz chrześcijanin, wędrujący wraz z Piotrem Apostołem i Ligami, stracił żonę i dzieci zdradzony przez Chilona, wybaczył mu to w imię Chrystusa. Umarł w płomieniach z innymi chrześcijanami na igrzyskach.

Kroto – mistrz i przełożony szkoły gladiatorów, uważany za najsilniejszego człowieka w państwie, bohater pokazów w pałacu cezara, poniósł śmierć, napadając na silniejszego od niego Ursusa.

Tygellin – prefekt pretorii, o wiele mniej mądry, dowcipny od Petroniusza, nienawidził go i robił wszystko, żeby cierpieli on i jego najbliżsi. Był niezbędnym sługą Nerona.

Chryzotemis – dawna kochanka Petroniusza, zastąpiona przez niewolnicę Eunice.

Kryspus – ukrzyżowany podczas igrzysk chrześcijanin, uczeń Apostoła, surowy, pobożny.

Nazariusz – syn Miriam, w której domu mieszkało przez pewien czas kilkoro chrześcijan. W czasie igrzysk najął się do wynoszenia zmarłych, by pomóc więźniom.

Pozostali bohaterowie:
Kalwia Kryspinilla, Tuliusz Senecjo, Westynus, Rubria, Nigidia, Witeliusz, Lukan, Diodor, Terpnos, Pitagoras, Domicjusz Afer, Linus, Makrynus, Aliturus, Flawiusz, Domitylla, Korneliusz Pudens, Rufius Kryspinus, Syrus, Akwilus Regulus, Niger, Eurycjusz, Kwartus, Barkus Soranus, Antystiusz Werus, Eprius Marcellus, Scewinus, Nerwa, Trazeasz, Pompejusz, Seneka, Teokles, Galba, Epafrodyt, Faon, Spirus, pretorianie.

„Quo vadis” to powieść Henryka Sienkiewicza napisana w 1896 r., opowiadająca o narodzinach chrześcijańskiego świata. W romansie o pierwszych chrześcijanach pisarz dał wspaniałe opisy ostatnich blasków starożytnego świata. Według krytyków i badaczy literatury siłą jego utworu nie było jednak nakreślenie postępującego zmierzchu imperium i świtu chrześcijaństwa, ale sugestywne odmalowane postacie i barwne opisy z życia Rzymian, odtworzone niemal z dokumentalną precyzją. Sienkiewicz chciał ukazać triumfalne narodziny chrześcijaństwa. Jednak wbrew intencjom pisarza na pierwszy plan wysunęła się historia romansu Ligii i Winicjusza, których rozdzielają dramatyczne okoliczności, zanim wreszcie szczęśliwy obrót wypadków pozwala im się połączyć. Powodzenie powieści było niespotykane. Tematyka bliska czytelnikowi europejskiemu sprawiła, że powieść szybko zyskała szeroki rezonans i przyniosła autorowi literacką Nagrodę Nobla w 1905 r. Została przełożona prawie na wszystkie języki świata, nawet na turecki i japoński. Stała się prawdziwym bestsellerem we Francji — w trzy miesiące wykupiono 100 tys. egzemplarzy, a przez kilkanaście lat od pierwodruku ponad dwa miliony.

Plan wydarzeń:
1. Przybycie Marka Winicjusza do Petroniusza, opowieść Winicjusza o Ligii.
2. Wizyta Marka i Petroniusza u Aulusa Plaucjusza, wyznanie Ligii uczuć przez Winicjusza.
3. Markus – pragnienie Ligii.
4. Zabranie Ligii z domu Aulusa planu Petroniusza.
5. Próba wizyty Aulusa u Nerona w celu odzyskania Ligii, daremna wizyta u Seneki.
6. Wiadomość o porwaniu Ligii, wytłumaczenie sytuacji przez Petroniusza.
7. Rozmowa Ligii i Akte – chęć Ligii sprzeciwienia się Neronowi słusznie odradzona przez Akte.
8. Uczta Nerona na Vicus Apollinic – rozmowa Ligii i Markusa, nachalność pijanego Winicjusza, wyniesienie Ligii przez Ursusa.
9. Modlitwa Ligii, pierwsza jej noc poza domem Aulusów.
10. Oczekiwanie Marka na ucztę z Ligią, Petroniuszem i Chryzotemis.
11. Odbicie przez Ursusa Ligii z rąk Atacynusa niosącego ją do domu Winicjusza, ucieczka.
12. Myśli Winicjusza – wściekłość, smutek.
13. Wiadomość o chorobie ukochanej córki Nerona i Augusty Poppei.
14. Wizyta Winicjusza u Akte, wyrzuty Akte czynione Markowi.
15. Rozpacz, żal i miłość Winicjusza, poszukiwanie Ligii.
16. Rozmowa Marka i Petroniusza o sposobie na odzyskanie Ligii.
17. Niechęć Eunice do bycia niewolnicą Winicjusza i pragnienie pozostania w domu Petroniusza za wszelką cenę.
18. Przybycie Chilona Chilonidesa.
19. Poszukiwania Ligii na własną rękę przez Marka.
20. Śmierć małej Augusty, rozpacz Nerona, obarczanie winą za śmierć dziecka czarów.
21. Interwencja Petroniusza, przekonanie o braku czarów w rodzinie cezara.
22. Wiadomość Chilona o chrześcijańskim wyznaniu Ligii.
23. List Petroniusza z Ancjum do Winicjusza, odpis Marka
24. Myśli Winicjusza o Ligii, miłość, tęsknota przeplatane z chęcią zadania jej cierpienia, nienawiścią.
25. Opowieść Chilona o ciążącym na nim niebezpieczeństwie z rąk Glauka, plan zabicia go z pomocą Winicjusza.
26. Spotkanie Chilona z Ursusem, namowa go do zabicia Glauka.
27. Kolejny list Petroniusza do Winicjusza.
28. Nowe wieści Chilona przekazane Winicjuszowi.
29. Radość i zapał Winicjusza, plan porwania Ligii, list do Petroniusza.
30. Wędrówka Winicjusza, Krotona i Chilona do Ostrianum.
31. Mowa Apostoła Piotra na spotkaniu chrześcijan.
32. Wtargnięcie Winicjusza i Krotona do domu za Ligią i Ursusem.
33. Nieudana próba porwania Ligii, śmierć Krotona, Winicjusz ranny.
34. Opatrzenie Winicjusza, jego pozostanie z woli Ligii.
35. Pójście Ursusa po Chilona.
36. Ujawnienie zdrady Chilona wobec Glauka, przebaczenie mu win, podróż do pałacu z listem, zdumienie Chilona i Winicjusza o chrześcijańskiej zdolności przebaczania.
37. Winicjusz – gorączka, sen o Ligii.
38. Opowieść Apostoła o Chrystusie.
39. Sen Winicjusza, rozmowa z Ursusem.
40. Troska Ligii o Winicjusza, rozmowa z nim.
41. Strach Ligii przed miłością do Winicjusza, jej świadomość o sobie jako o jedynym pocieszeniu Marka, myśli.
42. Cierpliwość Winicjusza, strach przed utratą Ligii.
43. Spowiedź Ligii u Kryspusa, potępienie jej.
44. Przybycie Piotra i Pawła z Tarsu, opowieść Apostoła o bożej prawdzie dotyczącej miłości.
45. Opuszczenie domu Miriam przez Ligię.
46. Korespondencja między Winicjuszem i Petroniuszem.
47. Tęsknota Winicjusza za Ligią; spotkanie z Petroniuszem.
48. Powrót cezara z Achai do Rzymu .
49. „Pływająca uczta” przygotowana przez Tygellina, wyznania Poppei względem Winicjusza, jego opór.
50. Zmartwienie Petroniusza nad zmianą charakteru Winicjusza i nad groźbą płynącą z jego oporu wobec Augusty.
51. Wieści o Ligii od Chilona, rozkaz ukarania go rózgami i zaprzestania śledzenia chrześcijan.
52. Wizyta Winicjusza w domu Miriam, błogosławieństwo Apostoła dane miłości Ligii i Winicjusza.
53. Rozmowa Ligii i Winicjusza, wyznania.
54. Spotkanie Petroniusza i Marka.
55. List Winicjusza do Ligii.
56. Podróż Nerona i zaproszonych osób (w tym Winicjusza) do Ancjum; listy Winicjusza do Ligii.
57. Powrót Winicjusza do Ligii bez wiedzy cezara.
58. Powrót Winicjusza z Rzymu; pochwały Petroniusza nad śpiewem Nerona, rozmowy o muzyce.
59. Pozwolenie Nerona na wyjazd Winicjusza i ślub z Ligią.
60. Pożar w Rzymie, rozpaczliwy, szybki wyjazd Marka do Rzymu, szukanie Ligii.
61. Rozpacz, łzy, ból, jęki, wściekłość, a także dzika radość i szaleństwo ludzi w Rzymie.
62. Opieka Makrynusa nad Winicjuszem, wędrówka z Chilonem do Ostrianum, spotkanie Piotra.
63. Przybycie Nerona w celu obejrzenia pożaru, który nazwał widowiskiem, wściekłość ludu, przemowa Petroniusza pełna obietnic w celu uspokojenia ludności.
64. Chrzest Winicjusza.
65. Koniec pożaru przynoszącego ogromne straty Rzymu.
66. Postanowienie Nerona o ukaraniu chrześcijan za ich rzekomą winę za pożar Rzymu, nieudana interwencja Petroniusza w tej sprawie.
67. Przybycie Chilona do Nerona, wydanie chrześcijan.
68. Wspaniałe chwile Petroniusza z Eunice, który postanowił wykorzystać ostatnie dni swego życia.
69. Zaproszenie Petroniusza na wygłoszenie „Troiki” Nerona.
70. Więzienie chrześcijan, modlitwy Rzymian do bogów, powolna utrata wiary Winicjusza w ocalenie Ligii.
71. Spotkanie nielicznych, pozostałych na wolności chrześcijan, modlitwy, coraz większy brak nadziei.
72. Opowieści i nauka Piotra Apostoła, modlitwa Piotra i Winicjusza do Chrystusa.
73. List Ligii do Winicjusza z więzienia jako ostatnie pożegnanie.
74. Choroba Ligii ratunkiem przed hańbą i szybką śmiercią na arenie.
75. Rozmowa Petroniusza z Poppeą w celu namowy na próbę uwolnienia Ligii; morderstwo westalki Sylwii i Rufiusa, rozpacz Augusty.
76. Pierwszy dzień ludus matutinus:
a) walki andabatów (ludzi w hełmach bez otworów na oczy)
b) walki gladiatorów
c) kłótnie Chilona z augustianami
d) pieśń chrześcijan na arenie, pożarcie ich przez psy i lwy; omdlenie Chilona
e) pieśń Nerona
77. Nieudana próba wyniesienia Ligii z więzienia w trumnie.
78. Niespotykany latem w Rzymie trzydniowy deszcz.
79. Kontynuacja igrzysk:
a) planowana walka chrześcijan między sobą zakończona zabiciem ich przez gladiatorów
b) ukrzyżowanie chrześcijan
c) groźby Kryspusa z krzyża ku Neronowi, rozmowa augustianów o chrześcijanach
80. Zatrudnienie się Winicjusza w nowym więzieniu Ligii; wizyty i rozmowy z ukochaną.
81. Następny dzień igrzysk:
a) spalenie chrześcijan na drewnianych słupach
b) śmierć Glauka na oczach Chilona, przebaczenie Chilonowi, wyznanie przez prawdy o podpaleniu Rzymu
82. Chrzest Chilona, jego śmierć na arenie.
83. Ostatni dzień igrzysk – widowisko walki Ursusa i byka z Ligią na grzbiecie, łaska cezara wobec obojga dzięki woli ludu.
84. Opieka nad osłabioną Ligią.
85. Objawienie się Chrystusa Piotrowi, nauczanie i chrzczenie nowych wiernych w Rzymie; śmierć krzyżowa Piotra i Pawła.
86. Szczęśliwe życie Ligii i Winicjusza w Sycylii.
87. Wyrok śmierci na Petroniusza.
88. Ostatnia uczta Petroniusza – samobójstwo wraz z Eunice.
89. Galba cezarem, śmierć Nerona.