Herbert Clark Hoover

Herbert Clark Hoover

Herbert Clark Hoover, trzydziesty pierwszy prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej urodził się 10 sierpnia 1874 r. w West Branch w stanie Iowa . Był pierwszym prezydentem, którego ojczyste strony leżały na zachód od rzeki Missisipi. Rodzice Hoovera pochodzenia niemiecko-szwajcarskiego, byli głęboko wierzącymi kwakrami. Ojciec, z zawodu kowal, zginął gdy Herbert miał 6 lat, dwa lata później kolejnym ciosem była śmierć zaledwie 34-letniej matki. Wychowywany wraz z dwójką rodzeństwa przez krewnych uczył się pilnie marząc o studiach i zdobyciu zawodu. W latach 1885-1891 uczęszczał do szkoły, gdzie uczył się prowadzenia interesów, głównie handlu nieruchomościami. Następnie w 1891 r. zapisał się na nowo utworzony przez senatora Lelanda Stanforda uniwersytet w Kalifornii (ob. Stanford University). Studiował geologię, kierunek, który bardzo sobie cenił, jednak nie należał do wyróżniających się w nauce. Na Stanford University poznał swoją przyszłą żonę, Lou Henry. Zakończył naukę w 1895 r. uzyskując tytuł Bachelor of Arts w geologii.
W niedługim czasie podjął pracę w dużym koncernie angielskim, zaangażowanym w operacje geologiczne na skalę ogólnoświatową. Podróżował po całym świecie otrzymując od firmy coraz to nowe zadania. Pracując dla Bewick, Moreing and Company w krótkim czasie odniósł ogromny sukces. Jednak osamotniony i wyczerpany pracą Hoover potrzebował wsparcia ze strony najbliższych. W roku 1899 doszło do zawarcia między nim a Lou Henry, koleżanką ze studiów, związku małżeńskiego.
Od 1901 r. mieszkał wraz z żoną w Londynie, gdzie na świat przyszli jego dwaj synowie. W Londynie również zaskoczył go wybuch I Wojny Światowej, od tej chwili całkowicie poświęcił się działaniom humanitarnym i pomocy żywnościowej dla głodujących narodów Europy. Początkowo było to dożywianie dotkniętej tragedią Belgii ale szybko zrozumiał, że jest wiele innych cierpiących krajów, które również potrzebują pomocy z zewnątrz. W listopadzie 1915 r. uzyskał wstępną zgodę władz niemieckich w Berlinie na dostawy żywności dla ludności polskiej, jednak planu tego nie zrealizował z powodu trudności, jakie stawiali zarówno Niemcy, jak i Anglicy. Po przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do wojny w roku 1917 Hoover został mianowany przez prezydenta Wilsona administratorem programu pomocy żywnościowej (Food Administration) . Funkcję tą pełnił do czerwca 1919 r. Po zakończeniu wojny nie zaprzestał działań na rzecz pomocy głodującym. Niejednokrotnie był krytykowany za kierowanie dostaw żywności do Niemiec jak również do komunistycznego Związku Radzieckiego.
Herbert Clark Hoover już w 1920 r. był rozpatrywany jako potencjalny kandydat na prezydenta, jednak nominację otrzymał Warren G. Harding, który po zwycięstwie w wyborach mianował Hoovera sekretarzem handlu . Również i na tym stanowisku wykazał się niezwykłą pracowitością i zdołał przekształcić Departament Handlu w jeden z najważniejszych resortów zarówno w administracji Hardinga, jak i następnie w administracji Coolidge’a. Gdy ten odmówił ubiegania się o prezydenturę w 1928 r., pojawiła się ogromna szansa dla niezwykle pracowitego a przez to bardzo cenionego Herberta Hoovera. Na konwencji Partii Republikańskiej otrzymał nominację jako kandydat na prezydenta już w pierwszym głosowaniu. Zadowolony i dumny z odniesionych sukcesów w Życiu, optymistycznie wypowiadał się na temat przyszłości Stanów Zjednoczonych po ewentualnym objęciu posady prezydenta. Wyraził przekonanie: „Jesteśmy w Ameryce bliżej ostatecznego zwycięstwa nad nędzą niż jakikolwiek inny kraj w całej historii”. Podczas kampanii, która kosztowała blisko 10 milionów dolarów przekonywał naród o: „kurze w każdym garnku i samochód w każdym garażu”.
W listopadzie 1928 r. Hoover odniósł zdecydowane zwycięstwo uzyskując ponad 6 milionów głosów więcej niż rywal, demokrata Al. Smith . Na uroczystość zaprzysiężenia, 4 marca 1929 r. przybyło ok. 50 tysięcy ludzi. Niestety dobre stosunki z opinią publiczną miał jedynie kilka miesięcy. 24 października załamała się amerykańska gospodarka , nastąpił niebywały krach na giełdzie nowojorskiej, tzw. Czarny Czwartek. Tego dnia sprzedano 12 894 650 akcji po bardzo niskich cenach, natomiast we wtorek 29 października ponad 16 milionów. W połowie października wartość strat sięgnęła 26 miliardów dolarów. Eksport amerykański spadł z ponad 5 miliardów dolarów z 1929 r. do nieco poniżej 1,5 miliarda dolarów w 1933 r. Natomiast import w tym samym czasie zmniejszył się z 4,4 miliarda dolarów do niespełna 1,5 miliarda. Jednak kryzys objął nie tylko Stany Zjednoczone, ale cały świat kapitalistyczny, nie wyłączając Niemiec, Wielkiej Brytanii i Japonii.
Prezydent Hoover dosyć apatycznie reagował na kryzys, zaczął od decyzji o obniżce podatków, co miało zwiększyć środki prywatne na inwestycje. Ale podatki i tak były niskie a zrażeni załamaniem się koniunktury kapitaliści niechętnie inwestowali. Próby zwiększenia inwestycji państwowych, federalnych i stanowych okazały się nie skuteczne. Hoover, ze swą konserwatywną filozofią przywiązywał ogromną uwagę do zrównoważenia budżetu. Był zdecydowanym przeciwnikiem wkraczania rządu w sferę działania biznesu. Przez długi okres miał nadzieję na, jak to sam określił, „samouzdrowienie gospodarki”. Tymczasem sytuacja dziesiątków milionów Amerykanów pogarszała się z miesiąca na miesiąc. Mnożyły się bankructwa, kurczyły interesy handlowe i bankowe. Nastąpił gwałtowny wzrost samobójstw, spadek liczby zawieranych małżeństw i urodzeń. Kraj pogrążał się w chaosie, bez pracy w szybkim tempie została rekordowa liczba blisko 17 milionów.
Poważnym błędem prezydenta było podpisanie przyjętej przez Kongres ustawy, która wprowadzała najwyższe taryfy celne w historii Stanów Zjednoczonych (tzw. Ustawa Hawleya-Smoota). Doprowadziło to do katastrofy w handlu światowym, gdzie w porównaniu do roku poprzedzającego lata kryzysu, obroty spadły o 56%. Gdy w maju 1932 r. ok. 20 tysięcy weteranów I Wojny Światowej przybyło do Waszyngtonu żądając zapłacenia świadczeń do których rząd amerykański się zobowiązał, Hoover wezwał na pomoc wojsko. Interwencja okazała się skuteczna, demonstranci zostali rozpędzeni a ich „budy mieszkalne” spalone. Opinia publiczna po raz kolejny zawiodła się na prezydencie i obciążała go za te, godne pożałowania interwencje. Nadszarpnięty już wizerunek prezydenta dostał kolejny cios, gdy zawetował ustawę wprowadzającą ogólnonarodową pomoc dla bezrobotnych.
Wraz z upływem czasu i ze świadomością, iż nierealne jest samouzdrowienie gospodarki, prezydent powołał Towarzystwo Rekonstrukcji Finansów (Reconstruction Finance Corporation – RFC) , którego celem było udzielanie kredytów bankom, spółkom ubezpieczeniowym, kolejowym, budowlanym itp. Z mniejszymi oporami łamał Hoover swe zasady dotyczące pomocy dla wielkich przedsiębiorstw aniżeli dla robotników.
20 czerwca 1931 r. prezydent ogłosił roczne moratorium, które pozwalało dłużnikom wstrzymać zobowiązania wobec Stanów Zjednoczonych na rok. Kongres poparł moratorium, jednakże mocno podkreślił, że nie wyraża zgody na jakiekolwiek próby zmniejszenia jakichkolwiek długów. Po upływie roku niektóre państwa jedynie symbolicznie wznowiły spłaty, ponieważ w praktyce, płatności długów i reparacji wojennych zostały wstrzymane na długi czas. Większość państw w dalszym ciągu nie była w stanie spłacić zadłużenia. Formalnie sprawa nigdy nie została zamknięta i żaden kraj, poza Finlandią, nie spłacił Stanom Zjednoczonym wszystkich swych długów wojennych.
Herbert Hoover przywiązywał natomiast dużą wagę do obrony interesów amerykańskich na Dalekim Wschodzie. Źródłem napięcia w tym rejonie był militaryzm i ekspansjonizm japoński, którego ofiarą padły między innymi Chiny. Prezydent wielokrotnie, na różne sposoby usiłował interweniować, jednak żadne działania z jego strony, celem ustabilizowania sytuacji, nie powiodły się.
Za prezydentury Hoovera nie zmieniła się polityka dotycząca nie uznawania Związku Radzieckiego, choć w tym samym okresie nastąpiło ożywienie i rozkwit amerykańsko-radzieckich stosunków gospodarczych. Zdaniem Hoovera, akt uznania Rosji Radzieckiej wpłynąłby na radykalizację krajów europejskich. Obawiał się rozszerzania wpływów komunistów. Stanowisko prezydenta popierały nie tylko koła przemysłowe, ale również część biznesmenów, obawiających się konkurencji tańszych produktów sprowadzanych ze Związku Radzieckiego.
Nie mogąc sobie poradzić z rozwiązywaniem problemów wewnętrznych, Hoover gwałtownie tracił na popularności. Coraz częściej atakowała go prasa. Kiedy jesienią 1932 r. zbliżały się wybory prezydenckie, poziom popularności Hoovera sięgnął dna. Pomimo to, republikanie nie mając innej głośnej postaci, nominowali go na kandydata. W wyborach poniósł dotkliwą klęskę , uzyskał przewagę nad swoim rywalem zaledwie w 6 stanach gdy jego oponent w 42. Trzydziestym drugim prezydentem Stanów Zjednoczonych został wówczas, z ramienia Partii Demokratycznej, Franklin Delano Roosevelt. Porażka wynikała z okrutnej rzeczywistości, którą w oczach amerykanów symbolizował Hoover. Według opinii publicznej pogrążał kraj w coraz większym kryzysie, nie mając pomysłu jak z niego wybrnąć.
Herbert Hoover opuścił Biały Dom 3 marca 1933 r., początkowo mieszkał w Nowym Jorku w hotelu Waldorf-Astoria, ale w niedługim czasie osiadł w Palo Alto w Kalifornii, gdzie prowadził działalność w Instytucie Wojny, Rewolucji i Pokoju Uniwersytetu Stanford. 7 stycznia 1944 r. zmarła jego żona – Lou Henry Hoover. Często udzielał się publicznie przede wszystkim krytykując politykę New Deal swojego następcy. 8 marca w czasie pobytu w Niemczech, Hoover spotkał się z Hitlerem i określił go jako wysoce inteligentnego człowieka. Sprzeciwiał się zastosowaniu jakichkolwiek sankcji przeciw państwom faszystowskim, jak również nie popierał przystąpienia Stanów Zjednoczonych do wojny. W latach 1947-1949 oraz 1953-1955 był przewodniczącym komisji Kongresu ds. reorganizacji i unowocześnienia aparatu wykonawczego. Prezydent Truman zwrócił się do Hoovera o zorganizowanie programu pomocy żywnościowej dla uchodźców w Europie. Tak więc wrócił do zadań, które wykonywał z wielką pasją i w których już wcześniej okazał się specjalistą. Był aktywny aż do 1964 r., kiedy to zmarł w wieku 90 lat.


Bibliografia:
1. Amerykańscy prezydenci. 41 historycznych portretów od Jerzego Waszyngtona do Billa Clintona, pr. zb. pod red. J. Heidekinga, Wrocław 1999 r.,
2. H. Katz, Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki, Wrocław 1971 r.,
3. J. Kiwerska, Słownik prezydentów amerykańskich, Poznań 1999 r.,
4. L. Pastusiak, Prezydenci Amerykańscy wobec spraw polskich, Warszawa 2003 r.
5. L. Pastusiak, Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, Warszawa 1999 r.,
6. L. Zyblikiewicz, USA, Warszawa 2004 r.,