Romantyzm

Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa romanus, które oznacza rzymski. W średniowieczu romańskimi nazywano języki narodów tubylczych w prowincjach rzymskich. Legendy, baśnie i podania tych ludów nazywano romancami. To właśnie dziedzictwo kulturowe przejęli romantycy, czyli odwołania do ludowości wskrzesili świat i postaci dawnych baśni.
RAMY CZASOWE ROMANTYZMU W EUROPIE
Rok 1789- wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej
Rok 1848- koniec- Wiosna Ludów
Znaczenie Wielkiej Rewolucji Francuskiej
*obalenie systemu feudalnego;
*pokazanie iluzorycznego sensu wiary;
*wystarczalność racjonalnej interpretacji świata;
*danie nadziei na nieskrępowana swobodę ducha;
*fascynacja twórców wydarzeniami rewolucyjnymi;
IRRACJONALIZM- pogląd przeciwstawiający się racjonalnemu poznawaniu rzeczywistości; nakazuje on poszukiwać prawdę tylko za pomocą środków poza rozumowych tj. intuicja, przeczucie, wiara, instynkt.
FANTASTYKA- ogół nadprzyrodzonych, niezwykłych, stworzonych przez wyobraźnię twórcy zjawisk i istot, które pojawiają się w romantycznej literaturze. Bohaterowie ci istnieją równoprawnie z osobami realnymi w utworach tej epoki.
TAJEMNICZOŚĆ- romantyzm w pełni wykorzystał urok tajemnicy, niewyjaśnionych zdarzeń, uroczych przestrzeni, atmosfery spisku i tajemnych sytuacji.
ORIENTALIZM- zwrot ku kulturze wschodu, zachwyt tradycją arabską, perską, japońską.
LUDOWOŚĆ- naczelna zasada romantyków, wykorzystanie podań i legend ludowych.
HISTORYZM- odwołania do historii własnego narodu; romantycy lubili powracać do czasów średniowiecza i w tamtych realiach umieszczać akcje utworów.
MISTYCYZM- zakładał możliwość duchowego kontaktu z bóstwem, dlatego często w literaturze romantycznej spotykamy sceny mistyczne np., widzenia, objawienia, sny. Mistycy takie wydarzenia traktują jako najprawdziwszą formę poznania świata. Wierzą, że każda rzecz i każda sprawa ma ponadzmysłowy , niepoznawalny, nierealny byt, a człowiek widzi tylko jedną realną stronę zjawisk.
MESJANIZM- przypisywanie jednostce lub całemu narodowi misji posłannictwa wobec ludzkości. Jednostka wybrana jest by, dla idei ogólnej poświęcić siebie.
INDYWIDUALIZM- postawa człowieka, wynikająca z potrzeby swobody myślenia, działania, niezależność w kształtowaniu poglądów, kierowanie się wyłącznie własnym sumieniem w ustalaniu własnego systemu wartości.
FILOZOFIA POGLĄDY
Johann Gottlieb Fichte *zafascynowany wolnością *uważa, iż przyroda pochodzi od wyższej, podświadomej wyobraźni *człowiek jest odpowiedzialny za siebie i świat *twórca pojęcia jaźni artysty, które zakładało istnienie „ja aktywnego” niezależnego od świata zewnętrznego, które poprzez czyn jest konstruktorem rzeczywistości;
Friedrich von Shelling *cała przyroda zarówno dusza ludzka jak i rzeczywistość fizyczna jest wyrazem jednego Boga *przyroda nie jest martwą materią , lecz żywym duchem świata, pośredniczy między Bogiem a człowiekiem, pozwalając intuicyjnie przeczuwać wielkość bóstwa *podobną rolę jak natura pełni również sztuka, która pozwala człowiekowi zbliżyć się do absolutu do miejsca poznania cech boskich
Johann Herder*w ludowości dostrzegał źródło siły, a w podaniach, obyczajach, prawach ludu wiejskiego początek wszelkich nauk i sztuk *człowiek ma dar rozumu i wolności *człowiek współuczestniczy w dziejach, przez swe dzieła tworzy tradycję, celem człowieka jest stopniowa humanizacja, postęp ten realizuje się przez przekazywanie swojego dorobku kolejnym pokoleniom, które je rozbijają *każda epoka ma swoje odrębne wartości;

Postulaty filozofów romantycznych:
*świat należy poznawać za pomocą wyobraźni;
*ducha należy postawić ponad materią w hierarchii wartości;
*człowiekiem wyróżnionym jest artysta, który poprzez swoje dzieła konstruuje świat;
TERIODYZACJA (PODZIAŁ) POLSKIEGO ROMANTYZMU
Czas trwania Charakterystyka
1795-1822 preromantyzm Okres przejściowy, pojawiają się pierwsze zwiastuny nowej epoki, powstaje m.in., „Oda do młodości” Mickiewicza;
1822-1830 wczesny romantyzm Data początkowa to wydanie Ballad i Romansów Mickiewicza Data końcowa- wybuch powstania listopadowego. Pisarze zasadniczo tworzą w kraju, odwołują się do kultury ludowej i historii narodu. Młodzi romantycy krystalizują swój program;
1830-1848 dojrzały romantyzm Ważną rolę odgrywa tzw., Wielka Emigracja, czyli masowe wyjazdy polskiej inteligencji do Europy Zach., w większości w obawie przed powstańczymi restrykcjami. W literaturze obok ludowości pojawiają się elementy patriotyczne;
1848-1863 faza schyłkowa Powstanie Styczniowe, umierają wielcy twórcy romantyzmu Mickiewicz, Słowacki, Krasiński.
Poeta romantyczny:
*nie chce opierać się na spadku po innych epokach;
*jest indywidualistą odrębnym od innych ludzi;
*jest wzorem człowieka doskonałego, gdyż wciela dwie najważniejsze wartości: indywidualizm i wolność;
*poeta nie odtwarza świata, lecz tworzy własny świat poetycki, stąd częste porównania poety do Boga;
*poeta to jednostka żyjąca pełniejszym życiem duchowym niż zwykli ludzie;
*poeta to przywódca społeczności, ma aspiracje do bycia wieszczem;
*jest to człowiek nieprzystosowany do życia, gdyż jest wyjątkowo wrażliwy;
Cele literatury:
*jest głęboko zaangażowana w życie ludzi, jako narodu i jako jednostki;
*winna uświadamiać ludziom ich odpowiedzialność za własną postawę; ukazywać, że ważniejsze są cele duchowe niż te materialne, że istotny jest głos sumienia;
*odwołania do antyku, a szczególnie do tradycji biblijnej;