Starożytna Grecja

W starożytnej Grecji istniały dwa główne państwa-miasta: Ateny (środek Grecji, Attyka) i Sparta. Polis spartańska powstała w wyniku podbojów, przodkowie Greków przybyli zaś do Attyki strasznie dawno i zaczęli myśleć, że na tym półwyspie żyli od zawsze.

USTRÓJ PAŃSTW GRECKICH

Podział społeczny:
Politai – pełnoprawni obywatele, czyli:
- politai
- aristoi – bogaci, arystokracja, dominujący w polityce
Metojkowie – cudzoziemcy
Xenos – cudzoziemcy przebywający przez czas określony, np. turyści.
Teci – „ludzie luźni”, najemnicy, siła robocza
Kobiety – właściwie to nie miały żadnych praw…

Podział polityczny:
Zgromadzenie – brali w nim udział wszyscy obywatele, podejmowali decyzje, wybierali urzędników.
Urzędnicy – zwykle obejmowali stołki na rok, nie dostawali pieniędzy.
Rada – tutaj wybierano różnie – od kilkudziesięciu do kilkuset osób, przygotowywali projekty ustaw, doradzali urzędnikom.

SPARTA (od IX)

- państwo oligarchiczne (władzę sprawowały nieliczne rody arystokratyczne)
- system totalitarny (całkowity)

Ustrój polityczny:
- Dwóch królów dziedzicznych – wodzowie, najwyżsi kapłani, opiekuni wróżbiarstwa.
- Geruzja, czyli 28 gerontów w wieku powyżej 60 lat. Wybierali byli dożywotnio spośród arystokracji rodowej i robili za ciało doradcze.
- Zgromadzenie ludowe, do którego należeli hoplici. Mogli wypowiedzieć się „tak” lub „nie” nad projektami geruzji – nieszczęśliwie, decyzja zgromadzenia mogła być całkowicie zignorowana.
- 5 eforów (również część Geruzji), wybierani spośród spartiatów na jeden rok. Kontrolowali instytucje, urzędy i ogółem całe życie publiczne w Sparcie.

Ustrój społeczny:
Spartiaci – byli pełnoprawnymi obywatelami, na osiemnastkę dostawali od państwa ziemię uprawianą przez helotów; w zamian służyli wytrwale w wojsku, byli poddawani specyficznemu wychowaniu, dzięki czemu nigdy nie sprzeciwiali się woli dowódcy, byli zahartowani, silny i w ogóle takie terminatory..
Periojkowie – mieszkający wokół. Cieszyli się wolnością osobistą, handlowali, uprawiali rzemiosło.
Heloci – poddani chłopi.

ATENY

Podział społeczny:
Eupatrydzi – dobrze urodzeni, bez biletów wstępu, mieli dużo pieniążków
Niewolni – ludzie z długami, sprzedawano ich poza Attykę
Zależni chłopi – uprawiający ziemie eupatrydów
Teci – ludzie bez zajęcia

Podział polityczny:
9 archontów:
- pierwszy był sędzią,
- drugi odpowiadał za religię,
- trzeci za wojsko,
- pozostałych pięciu za funkcje prawodawcze.
Archontów wybierano na rok przez Zgromadzenie spośród Eupatrydów.

Areopag, czyli rada starszych – złożona była z byłych archontów.
- debatowała nad problemami państwowymi,
- strzegła praw, obyczajów, moralności,
- przygotowywała projekty ustaw.

Zgromadzenie, czyli pełnoprawni obywatele wybierający urzędników.

REFORMY W ATENACH

W okresie Wielkiej Kolonizacji Ateny z lekka zubożały, efektem czego była ostra walka polityczna. Chcąc uniknąć tyranii, arystokraci zgodzili się na reformy. Zaczęło się od…
- Drakona, 621, spisał surowe prawa, które za wszystko karały śmiercią. Od tej pory państwo z rubasznym uśmieszkiem wymierzało sprawiedliwość.
- 594, przeprowadzenie reform powierzono Solonowi.
a) skasował długi społeczne i zakazał zastawiania swojej osoby przy pożyczkach,
b) podzielił obywateli na 4 grupy, w zależności od majątku:
1 grupa najbogatszych, mogli sprawować urzędy,
2 grupa – jeźdźcy – wojsko,
3 grupa – hoplici – wojsko,
4 grupa – reszta mieszkańców bez pieniędzy, nie mieli więc praw politycznych i nie musieli płacić podatków.
c) Rada Czterystu, po 100 luda z każdej fyli, przejęła większość funkcji areopagu.
Niestety, Solon nie przeprowadził wszystkich potrzebnych reform, więc w Atenach 561-510 panowała tyrania. Wtedy też państwo rozwinęło się jak nigdy przedtem.
- 508, reformy Klejstenesa, czyli kontynuacja dzieła Solona:
a) wprowadził podział na dziesięć fyl (zamiast czterech), każda fyla miała trzy tryttia – jedną w okolicy Aten, jedną sąsiadująca z wybrzeżem i jedną wewnątrz kraju.
b) Rada Pięciuset – po 50 luda z każdej fyli, wybierani na rok, przygotowywali ustawy pod głosowanie, kontrolowali urzędników poprzez ostracyzm, czyli sąd skorupkowy.

WOJNA GRECKO-PERSKA

Persowie podbili część Grecji w IV w., ale narzucili im własny system administracyjny. Grecy się wkurzyli, bo uważali, że ich system jest lepszy i postanowili skopać dupska Persom, zanim zdobędą cały świat grecki.

499 – pierwsze starcie pod Sardesem, wygrane przez Greków jońskich. Początkowo powstańcy odnosili spektakularne sukcesy, ale wiadomo było, że sami nie dadzą rady. Zwrócili się o pomoc Greków w Europie, ci olali ich równo ciepłym moczem. Wszyscy – prócz Ateny i Eretrii – ci pierwsi wysłali 20 okrętów, ci drudzy całe pięć. Była to liczba zbyt mała co do potrzeb i powstanie jońskie stłumiono w 492. Milet wpadł w ręce persów.

Oba miasta-państwa, które udzieliły pomocy Grekom, zostały obficie „wynagrodzone” przez Persję. Ekspedycja perska z roku 492 zniszczyła Eretrię. Bitwa o Ateny odbyła się pod Maratonem, 11 września 492, czyli tego samego dnia, co walnęły samoloty w WTC. Ateńska armia, która była trzy razy mniejsza od armii perskiej sprytnym manewrem taktycznym wymiotła przeciwników niemal do zera.

Dzięki wygranej mieli trochę czasu, żeby przygotować się na kolejny atak Persów. Przy okazji w samej Persji na tronie zasiadł nowy król – Kserkses.

Ateńczycy uznali, że nie pokonają Persów bez silnej floty. Wybudowali 200 super-hiper okrętów i w 480 pod Termopilami zamierzali zniszczyć Persów. Nieszczęśliwym trafem, polegli po trzech dniach oporu i tym sposobem droga do serca Grecji stanęła otworem.

Perski król Kserkses był jednak tak pewny swojego zwycięstwa, że w kolejnej bitwie morskiej u wybrzeży Salaminy w 480 ujrzał całkowitą katastrofę swojej floty mimo jej dwukrotnej przewagi liczebnej.

Kserkses zwiał. Zostawił jednak w Europie silną armię, z którą ostatecznie rozprawiono się w 479 pod Platerami. W miastach greckich na wybrzeżu Azji Mniejszej wybuchło powstanie.

Pod przywództwem Aten powstał Związek Morski, czyli sojusz państw greckich. Jego celem było uwolnienie wszystkich rodaków spod jarzma Persów. Udało się to ostatecznie po 30 latach zmagań, w 449.

(Hegemonia – przewodnictwo, przywództwo.)

W skutek wojny uległa zmianie mentalność Greków. Nabrali przekonania, że są zajebiści i w ogóle, bo się obronili. Idealną formą państwa stała się polis. Przy okazji zaczęli też uważać wszystkich nie-Greków za barbarzyńców.

WOJNA PELOPONESKA (431-404), czyli…

Ateny i Związek Morski VERSUS Sparta i Związek Peloponeski (coś jak Związek Morski).

Przyczyna wojny? Zewnętrzny kryzys polis.

Wojna ogarnęła ogromny teren, rozszerzyła się nawet o Sycylię i państwa ościenne, w tym naszą ukochaną Persję. Przez prawie trzydzieści lat wszyscy wzajemnie się wybijali, równie brutalnie, co skutecznie. Grecja wyszła z tej przygody niezwykle wyniszczona. Światopogląd pewnych siebie Greków został zachwiany. Polis zaczęły odchodzić do reliktów przeszłości…

Wojnę wygrała Sparta, Grecja pogrążyła się na kilkadziesiąt lat w chaosie. Nie przedłużając, fakt ten wykorzystała Macedonia, podbijając w krótkim czasie niemal całą Grecję. Władca Macedonii, Filip II w 338 pokonał pod Cheroneją sprzymierzoną armię Aten i Teb.
W 337 utworzono Związek Koryncki, przewodnictwo oddano Filipowi II. W skład Związku wchodziły wszystkie państwa prócz Sparty, a ich celem było ukaranie Persji za zniszczenie świątyń greckich 100 lat temu. To oczywiście bzudra, co tak wspaniale tłumaczyła nam pani przez pół lekcji, bo to był tylko pretekst, by podbić Persję.
DEMOKRACJA ATEŃSKA

Demokracja ateńska swój triumf święciła za rządów Peryklesa, w drugiej połowie V w.

Struktura społeczeństwa:

NIEWOLNICY

Najważniejszym organem państwa stała się eklezja – zgromadzenie ludowe. Wszyscy obywatele mogli nie tylko głosować, ale też dyskutować i występować z własnymi projektami uchwał. Posiedzenia odbywały się często – około 40 razy w roku i trwały cały dzień. Biedniejsi obywatele nie mogli sobie pozwolić na zabawę w rządzenie, więc w VI w wprowadzono „diety poselskie”, by zachęcić ich do wspólnego budowania demokracji.

Oczywiście, obywatelami nie byli wszyscy. Trzeba było być pełnoletnim, na dodatek mężczyzną i nie należeć do grupy OBCYCH (metojkowie i obcy w ścisłym znaczeniu). Podsumowując, w Atenach obywateli było 30-40 tys, natomiast całkowita ludność liczyła ponad 250 tys. osób.

Mimo tego, Ateny wykształciły najdoskonalszy system demokracji… oczywiście, jak na starożytność.