Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie

Moja praca będzie dotyczyła Giełdy Papierów Wartościowych (GPW) w Warszawie. Na wstępie mojego referatu przedstawię główne pojęcia dotyczące giełdy oraz jej definicję. Następnie opiszę GPW w Warszawie.

1. Podstawowe pojęcia związane z giełdą

a) Inwestor - to podmiot lokujący swój kapitał w celu osiągnięcia zysku lub dochodu, może to być osoba fizyczna lub osoba prawna. Główny inwestor w danym przedsiębiorstwie, który ma największą władzę w podejmowaniu decyzji gospodarczych, zwany jest inwestorem strategicznym.

b) Makler - to osoba zajmująca się zawodowo pośrednictwem w transakcjach kupna i sprzedaży towarów i usług w zamian za prowizję. Najważniejszymi dziedzinami obejmującymi pracę maklera są przewozy morskie i obrót papierami wartościowymi.

c) Przedsiębiorstwo - to zespół osobowych, rzeczowych oraz finansowych czynników wytwórczych zorganizowanych i skoordynowanych w celu prowadzenia działalności gospodarczej związanej z wytwarzaniem dóbr oraz świadczeniem usług - a zatem podejmowanym przedsięwzięciem gospodarczym - i wytwarzania w ten sposób nowych wartości, tworzących w sumie dochód narodowy. Cechami charakteryzującymi przedsiębiorstwa są odrębności: ekonomiczna, organizacyjna, prawna oraz techniczno-produkcyjna, jak również racjonalność ekonomiczna oraz przedsiębiorczość. Osoba tworząca przedsiębiorstwo z rozproszonych i często pojedynczo nieproduktywnych składników zasobów gospodarczych jest określana mianem przedsiębiorcy. W polskiej praktyce gospodarczej przedsiębiorstwa funkcjonują w różnych formach organizacyjno-prawnych, którymi są: spółki prawa cywilnego i handlowego, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie oraz jednoosobowe formy prowadzenia działalności gospodarczej. W skład przedsiębiorstwa wchodzą: nazwa, znaki towarowe, księgi handlowe, nieruchomości i ruchomości, towary, materiały, patenty, wzory użytkowe, licencje, zobowiązania i obciążenia wynikające z faktu prowadzenia działalności, prawa do najmu i prawa do dzierżaw lokali zajmowanych przez przedsiębiorcę. Przedsiębiorstwo dzieli się na przedsiębiorstwo: Państwowe, Prywatne i Spółdzielcze.

d) Zysk - to dodatni wynik finansowy przedsiębiorstwa, oznacza, że ma ono wyższe przychody niż koszty ich uzyskania. Jest jednym z najważniejszych wskaźników pozwalającym określić, czy działalność gospodarcza przedsiębiorstwa jest opłacalna, czy nie. W rachunkowości mówi się o tzw. zysku operacyjnym, który nie uwzględnia dochodów i kosztów związanych z funkcjonowaniem rynku pieniężnego, salda strat i zysków nadzwyczajnych oraz podatku dochodowego. Natomiast czystym zyskiem jest tzw. zysk netto, który obejmuje wszystko to, co nie zostało wliczone lub odjęte od zysku operacyjnego.

e) Hossa - to wzrost kursu papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie, utrzymująca się przez dłuższy okres.

f) Bessa (francuskie baisse) - to długotrwały spadek kursów papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie. Może doprowadzić do załamania się rynku.

g) Różnica między obligacją, a akcją polega na tym, że posiadacz akcji jest posiadaczem kapitału spółki akcyjnej, czyli ma w niej udziały. Uprawnia go to do udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy spółki , na którym ma prawo głosu w ważnych sprawach dot. danego przedsiębiorstwa, np.: wybierania zarządu spółki. Jego zysk lub strata pieniędzy uwarunkowane są tylko notowaniami akcji spółki na giełdzie papierów wartościowych, czyli od rynkowej gry popytu i podaży. Inaczej jest z obligacjami, gdzie posiadacz zyskuje pieniądze z oprocentowania z tytułu udzielonej pożyczki. Obligacja może być przedmiotem obrotu giełdowego (wtedy ulega takim samym prawom jak akcja) lub pozagiełdowego.

h) Papiery wartościowe – to dokument potwierdzający określone prawo majątkowe. Do papierów wartościowych m.in. zalicza się: czeki, weksle, akcje, obligacje. Obligacje mogą być notowane na giełdzie papierów wartościowych.

2. Giełda Papierów Wartościowych

Giełda papierów wartościowych to „miejsce w którym” odbywają się transakcje papierami wartościowymi zorganizowane w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert sprzedaży i kupna wszyscy jej uczestnicy są równi i mają jednakowy dostęp do informacji. Giełda jest, więc formą rynku, a powszechnie stosowane stwierdzenie "instytucjonalna forma rynku kapitałowego" najlepiej odzwierciedla jej naturę.

Zadania giełdy:
Giełda jest jedną z najważniejszych instytucji w współczesnej gospodarce. Dobrze funkcjonującą giełda powinna spełniać następujące kryteria :

a) wypełniać ustawowe wymagania stawiane giełdom,
b) posiadać wewnętrzny, precyzyjny regulamin określający sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji pośredniczących w handlu, np.: biura maklerskie, zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji,
c) dbać o przejrzystość rynku,
d) zapewniać bezpieczne rozliczenia,
e) organizować regularne sesje,
f) posiadać szybki i bezawaryjny system informatyczny zapewniający szybkość transakcji,
g) dbać o to, żeby spółki nie opuszczały w sposób nagły giełdy wycofując swoje akcje z obrotu.

Funkcje giełdy:
W kapitalizmie giełda odgrywa bardzo ważną rolę, gdyż sama w sobie jest spełnia rolę rynku podlegającego prawom popytu i podaży. Dlatego też giełdę "nie interesuje" czy występuje na niej tendencja spadkowa czy wzrostowa, lecz zapewnienie uczestnikom możliwości sprawnego zawarcia transakcji. Giełda pełni następujące funkcje w gospodarce :

a) alokacyjna - umożliwia przepływ kapitału w kierunku ich najefektywniejszego wykorzystania - np. środki finansowe otrzyma ta spółka, która ma najlepsze perspektywy ich wykorzystania i przyniesie największe potencjalne zyski jej akcjonariuszom,
b) wartościująca - ta funkcja giełdy umożliwia dokonanie rynkowej wyceny przewidywanych decyzji ekonomicznych przez podmioty gospodarcze, możemy więc ocenić jak dana spółka gospodaruje w porównaniu z innymi,
c) kontrolna - tworzy pośredni mechanizm kontroli przez akcjonariuszy efektów działań spółki i pracy zatrudnionych managerów

Giełda ponadto daje możliwość:
a) pomnożenia kapitału zarówno podmiotom gospodarczym jak i gospodarstwom domowym,
b) wywoływania we wszystkich podmiotach skłonności do oszczędzania.
Organizacja giełdy papierów wartościowych

Organizacja giełdy papierów wartościowych wymaga:
a) regulaminu giełdy
b) organów giełdowych
c) wyposażenia materialnego giełdy

Regulamin giełdy określa:
a) skład i zadania organów giełdy
b) warunki dopuszczania uczestników giełdy
c) warunki dopuszczania papierów wartościowych do obrotu giełdowego
d) zasady ustalania kursów podczas giełdy
e) zasady działania sądu honorowego i rozjemczego

Organy giełdy to:
a) zarząd giełdy - reguluje handle giełdowy
b) komisja do spraw dopuszczeń papierów wartościowych do obrotu giełdowego
c) izba maklerów
d) sąd honorowy i rozjemczy
e) izba rozliczeń

Wyposażenie materialne giełdy to:
a) pomieszczenia główne - duża hala w centrum, której znajduje się tzw. parkiet (ring oraz świetlna tablica)
b) pomieszczenia pomocnicze - służące pracownikom giełdy oraz uczestnikom giełdy.

3. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie

HISTORIA

Pierwsza giełda papierów wartościowych w Polsce otwarta została w Warszawie 12 maja 1817 roku. W XIX w. przedmiotem handlu na giełdzie warszawskiej były przede wszystkim weksle i obligacje. Handel akcjami rozwinął się na szerszą skalę w drugiej połowie XIX w. W latach między I a II wojną światową giełdy w Polsce działały na podstawie rozporządzenia Prezydenta o organizacji giełd. Oprócz giełdy warszawskiej istniały także giełdy papierów wartościowych w Katowicach, Krakowie, Lwowie, Łodzi, Poznaniu i Wilnie. Podstawowe znaczenie miała jednak giełda w Warszawie, na której koncentrowało się 90% obrotów. W 1938 r. na warszawskiej giełdzie notowano 130 papierów: obligacje (państwowe, bankowe, municypalne), listy zastawne oraz akcje. Z chwilą wybuchu II wojny światowej giełda w Warszawie została zamknięta.

Po roku 1945 podjęto próby reaktywowania działalności giełd w Polsce, jednak ich istnienie było nie do pogodzenia z narzuconym systemem gospodarki centralnie planowanej. We wrześniu 1989 r. nowy, niekomunistyczny rząd rozpoczął program zmiany ustroju i odbudowy gospodarki rynkowej. Głównym motorem zmian strukturalnych była prywatyzacja i rozwój rynku kapitałowego. W przeciwieństwie do doświadczeń innych krajów, gdzie prywatyzacja prowadzona była w ramach istniejącej już struktury instytucji finansowych, w Polsce - równocześnie z prywatyzacją - konieczne było stworzenie niezbędnej infrastruktury rynku kapitałowego. Pięćdziesięcioletnia przerwa w funkcjonowaniu polskiego rynku kapitałowego stworzyła sytuację pustki prawno - instytucjonalnej. Oznaczało to w praktyce brak doświadczeń i wiedzy fachowej, lecz również ogromne możliwości rozwoju. Rozważając kilka alternatywnych rozwiązań, zdecydowano się na bezpośrednie nawiązanie do wzorców zagranicznych rynków kapitałowych, a więc przeniesienie nowoczesnych rozwiązań regulacji prawnych i organizacyjnych. Obserwowana standaryzacja i globalizacja rynków kapitałowych na świecie nie stwarzała większych szans oryginalnym modelom krajowym. Zaletą takiego wyboru było zdecydowane przyspieszenie procesu i przyjęcie od razu rozwiązań docelowych.

Opracowanie szczegółowych procedur nowoczesnego obrotu giełdowego w okresie zaledwie kilku miesięcy było możliwe dzięki pomocy merytorycznej i finansowej Francji, a konkretnie Spółki Giełd Francuskich (Socit de Bourses Franaises) i Centralnego Depozytu SICOVAM. Niezmiernie ważnym elementem powstającego rynku kapitałowego była regulacja prawna, którą należało opracować od początku. Pierwsza wersja projektu ustawy regulującej publiczny obrót papierami wartościowymi została opracowana w lipcu 1990 r. W dniu 22 marca 1991 r. Sejm uchwalił ustawę Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych. Powstały w ten sposób podstawy prawne głównych instytucji rynku kapitałowego: domów maklerskich, giełdy, funduszy powierniczych, jak również Komisji Papierów Wartościowych jako organu administracji rządowej kontrolującego i promującego rynek papierów wartościowych. W niecały miesiąc po uchwaleniu przez Sejm Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, dnia 12 kwietnia 1991 r., Minister Przekształceń Własnościowych i Minister Finansów reprezentujący Skarb Państwa podpisali akt założycielski Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Cztery dni później, 16 kwietnia odbyła się pierwsza sesja giełdowa z udziałem 7 domów maklerskich, na której notowano akcje 5 spółek. Wpłynęło wówczas 112 zleceń kupna i sprzedaży, a łączny obrót giełdy wyniósł 1.990 zł (2 tys. US$).

Uznanie zastosowanych w Polsce rozwiązań znalazło swój wyraz w przyjęciu w grudniu 1991 roku Giełdy Papierów Wartościowych w poczet członków korespondentów Światowej Federacji Giełd (World Federation of Exchanges). W październiku 1994 r. polska giełda została pełnym członkiem tej organizacji, grupującej wszystkie najważniejsze giełdy świata. Zadaniem WFE jest koordynacja współpracy między giełdami poszczególnych krajów, wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań, ujednolicanie standardów i poszerzanie zasięgu transakcji międzynarodowych. Od 1992 r. giełda warszawska jest również członkiem korespondentem Federacji Europejskich Giełd Papierów Wartościowych (FESE), a od 1 czerwca 2004 r. pełnoprawnym członkiem Federacji.

STRUKTURA WŁASNOŚCIOWA
Akcjonariuszami Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. są:
Pozostali akcjonariusze - akcje na okaziciela - 47,92%
Pozostali akcjonariusze - akcje uprzywilejowane - 0,32%
Skarb Państwa - akcje uprzywilejowane - 51,76%

WŁADZE GIEŁDY

Najwyższym organem Giełdy jest Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy Giełdy. Prawo do udziału w walnym zgromadzeniu mają wszyscy akcjonariusze Giełdy. Do kompetencji walnego zgromadzenia należy m.in. dokonywanie zmian w Statucie oraz wybór członków Rady Giełdy.

Rada Giełdy nadzoruje działalność Giełdy. Składa się z 5 do 7 członków. Rada Giełdy odbywa posiedzenia co najmniej raz na kwartał. Kadencja jej członków jest wspólna i wynosi 3 lata.

Zarząd Giełdy kieruje bieżącą działalnością Giełdy, dopuszcza do obrotu giełdowego papiery wartościowe, określa zasady wprowadzania papierów wartościowych do obrotu, nadzoruje działalność maklerów giełdowych i członków giełdy w zakresie obrotu giełdowego.

Zarząd Giełdy składa się z 3 do 5 członków. Pracami Zarządu kieruje Prezes Zarządu powoływany przez Walne Zgromadzenie.

SKŁAD ZARZĄDU GIEŁDY:
- Marek DIETL - Prezes Zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie
- Piotr BOROWSKI - Członek Zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie
- Dariusz KUŁAKOWSKI - Członek Zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie
- Dariusz KUŁAKOWSKI - Członek Zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie

RADA NADZORCZA GPW
- Dominik KACZMARSKI - Prezes Rady Giełdy
- Izabela FLAKIEWICZ - Wiceprezes Rady Giełdy
- Michał BAŁABANOW - Sekretarz Rady Giełdy
- Janusz KRAWCZYK – Członek Rady Giełdy
- Filip PASZKE - Członek Rady Giełdy
- Leszek SKIBA - Członek Rady Giełdy
- Adam SZYSZKA - Członek Rady Giełdy

KOMITET STRATEGII
- Pan Leszek Skiba – Przewodniczący
- Pan Michał Bałabanow – Członek
- Pani Izabela Flakiewicz – Członek
- Pan Dominik Kaczmarski – Członek
- Pan Adam Szyszka – Członek

KOMITET REGULACJI I ŁADU KORPORACYJNEGO
- Pani Izabela Flakiewicz – Przewodnicząca
- Pan Michał Bałabanow – Członek
- Pan Dominik Kaczmarski – Członek
- Pan Filip Paszke – Członek

KOMITET WYNAGRODZEŃ I NOMINACJI
- Pan Janusz Krawczyk – Przewodniczący
- Pan Dominik Kaczmarski – Członek
- Pan Filip Paszke – Członek

KOMITET AUDYTU
- Pan Adam Szyszka – Przewodniczący
- Pan Filip Paszke – Członek
- Pan Leszek Skiba – Członek

Bibliografia:
„Ekonomia – dla lic. ekonomicznych” – A. Stanisz
„Podstawy ekonomii” E. Nojszewska
Podręcznik „Wiedza o społeczeństwie” do klasy II gimnazjum, W-wa 2001, wydawnictwo Żak
Podręcznik „Wiedza o społeczeństwie” do klasy III gimnazjum, W-wa 2001, wydawnictwo Żak
www.mpips.gov.pl
www.kpwig.gov.pl
www.kdpw.com.pl
www.gpw.com.pl
www.gielda.wp.pl
www.gpw.pl