Jan Henryk Dąbrowski

Jan Henryk Dąbrowski

Urodzony 2 lub 29 sierpnia 1755 roku w Pierzchowcu (Krakowskie). Zmarł 6 czerwca 1818 roku w Winnogórze (Wielkopolskie). Był generałem i twórcą Legionów Polskich we Włoszech, syn Jana Michała oficera wojsk Saskich i Zofii z Lettowów. Od 1771 ochotnik w wojsku Saskim.W roku 1792 podał się do dymisji i wrócił do kraju, gdzie rozpoczął służbę w armii polskiej. Jednak w wojnie z Rosją nie zdążył wziąć czynnego udziału. W 1793 roku wysunął projekt walki z Prusakami, potem zaś przebicia się przez Śląsk, Morawy, Bawarię do Francji. Po sejmie grodzieńskim prawdopodobnie wszedł do komisji przeprowadzającej redukcję wojska. Do powstania kościuszkowskiego przystąpił po wyzwoleniu Warszawy, w czasie oblężenia stolicy odparł najgroźniejsze uderzenia wojsk rosyjskich od strony Powązek (28 sierpnia), za co uzyskał stopień generała. Na czele trzytysięcznego korpusu wyruszył do Wielkopolski w celu poparcia powstania na tym terenie. Dotarcie korpusu do Gniezna i zdobycie Bydgoszczy poruszyło Poznań, Toruń i Gdańsk. Po upadku powstania pozostawał w kraju, pracował nad planami przymierza z Prusami przeciwko Rosji i Austrii. Plan wojenny oparty na tym założeniu przedłożył królowi pruskiemu. Jesienią 1796 przybył do Paryża i w porozumieniu z Agencją zaproponował rządowi francuskiemu utworzenie Legionów Polskich we Francji. 9 stycznia 1797 roku podpisał w Mediolanie z rządem lombardzkim układ powołujący Legiony Polskie. Jako korpus posiłkujący Lombardię, został zatwierdzony przez naczelnego wodza armii włoskiej Bonapartego. Większość lewicy emigracyjnej odniosła się niechętnie do Legionów, a Deputacja starała się pozbawić Dąbrowskiego dowództwa. Dąbrowski bronił polskiego charakteru Legionów wbrew naciskowi włoskich czynników rządowych. Wprowadził niektóre z urządzeń francuskich w zakresie organizacji pułku, służby wewnętrznej, czy też sądownictwa wojskowego. Dbał o dokształcanie oficerów, wprowadził naukę czytania i pisania dla szeregowców. Mimo narodowego charakteru Legionów walczących pod hasłami wolności, braterstwa i równości ludów dowództwo francuskie używało ich do zwalczania lokalnych powstań chłopskich. Dąbrowski brał udział na czele I Legii nad Trebią (17 – 19 czerwca 1799), gdzie został ranny. Jego osoba walczyła również pod Novi ( 15 sierpnia i 24 października). Po pokoju w Luneville (1801) część żołnierzy opuściła Legiony, a część zginęła w walce z powstaniem Murzynów na San Domingo, jak również w skutek chorób tropikalnego klimatu. We Włoszech pozostała jedynie półbrygada Dąbrowskiego. Choć formalnie piastował on stanowisko naczelnego inspektora wojsk polskich faktycznie nie miał na nie żadnego wpływu. Dopiero po zwycięstwie Napoleona pod Jenną, (1806) gdy wojska francuskie wkroczyły do Poznania, Dąbrowski zorganizował w Wielkopolsce powstanie przeciwko Prusakom. Mianowany dowódcą pospolitego ruszenia, a następnie III Dywizji wojsk polskich zdobył Tczew ( 23 luty 1807), oblegał Gdańsk, a następnie walczył pod Friedlandem. Pragnął rozszerzyć powstanie na Galicję i Litwę plany te jednak spotkały się ze sprzeciwem Napoleona odsuwamy coraz bardziej przez marszałka Davouta (stanowisko dyrektora wydziału wojny powierzono księciu Józefowi Poniatowskiemu ) stracił komendę zajął się sprawami majątkowymi i rodzinnymi (ożenił się po raz drugi z Barbarą Chłapowską) W 1809 na wieść o wtargnięciu Austriaków przybył do Warszawy i wziął udział w reorganizacji armii Księstwa warszawskiego i w ofensywie na Galicję. W okresie kampanii 1812 na czele dywizji XVII walczył nad Berezyną. W bitwie pod Lipskiem bronił odcinka od strony Holle. Po śmierci księcia Józefa Poniatowskiego 28 października 1813 objął naczelne dowództwo. Od 1814 przebywał we Francji, po powrocie do kraju wszedł do Komitetu Wojskowego, a w przededniu kongresu wiedeńskiego reorganizował wojsko polskie. W Królestwie Polskim piastował godność senatora – wojewody, ale przebywał głównie w swych dobrach w Poznańskiem. W pamięci potomnych pozostał jako organizator pierwszego polskiego czynu zbrojnego po rozbiorach. Pieśń jemu poświęcona Mazurek Dąbrowskiego, stała się narodowym hymnem Polski.