Gioacchino Rossini (ur. 29 lutego 1792, zm. 13 listopada 1868) - kompozytor włoski, twórca 39 oper. Mistrz stylu bel canto, szczególną popularnością cieszą się jego opery komiczne (Cyrulik sewilski, Włoszka w Algierze, Kopciuszek), choć również zyskał uznanie jako twórca oper seria (najwybitniejszym przykładem w tej dziedzinie jest opera Wilhelm Tell). Pisał również (zwłaszcza w późniejszym okresie) utwory religijne (Stabat Mater), kameralne oraz pieśni.
Rossini urodził się w Pesaro – niewielkiej miejscowości nad Adriatykiem w środkowych Włoszech. Jego ojciec Giuseppe był trębaczem miejskim, a matka Anna – śpiewaczką. Edukację muzyczną Rossini rozpoczął bardzo wcześnie, w wieku sześciu lat grał już na trójkącie w kapeli swojego ojca. W roku 1796, po uwięzieniu Giuseppe z powodów politycznych, Anna zabrała syna do Bolonii. Giuseppe dołączył do nich po wyjściu z więzienia.
W roku 1807 Gioacchino rozpoczął naukę kontrapunktu u P. S. Mattei, a jakiś czas potem naukę gry na wiolonczeli w Konserwatorium Bolońskim. W wieku 16 lat zdobył nagrodę Konserwatorium za kantatę Il piant d'armonia per la morte d’Orfeo. Dwa lata później ukończył i wystawił w Wenecji swoją pierwszą operę La Cambiale di Matrimonio. Do roku 1813 skomponował jeszcze kilka oper dla teatrów w Rzymie, Bolonii, Wenecji i Mediolanie. Upragnioną sławę przyniósł mu jednak dopiero Tankred, którego premiera w Teatro La Fenice w Wenecji, 6 lutego 1813 była oszałamiającym sukcesem.
Opery pisane dla teatrów w Wenecji i Mediolanie w latach 1813-1815 nie powtórzyły sukcesu Tankreda (choć Włoszka w Algierze wciąż cieszy się sporą popularnością). W roku 1815 Rossini pojawił się w Bolonii, gdzie impresario neapolitańskich teatrów San Carlo i Del Fondo, Barbaja, zaoferował mu posadę dyrektora artystycznego obu teatrów. Artysta zobowiązał się również pisać po jednej operze rocznie dla każdego z nich.
20 marca 1816 r. w Teatro Argentina w Rzymie odbyła się premiera Cyrulika sewilskiego – opery komicznej na podstawie dramatu Pierre Beaumarchais – uznawanej za jedno najwybitniejszych dzieł w historii muzyki operowej. Według niektórych źródeł napisanie Cyrulika zajęło Rossiniemu 8 dni, on sam twierdził, że było to 12-13 dni – najprawdopodobniej trwało to jednak około 25 dni. Z niewiadomych przyczyn premiera Cyrulika okazała się klęską. Kolejne przedstawienie (na którym sam kompozytor się nie pojawił, symulując chorobę) spotkało się już jednak z entuzjastycznym przyjęciem i aż po dzień dzisiejszy Cyrulik sewilski jest najczęściej wykonywaną operą Rossiniego.
W latach 1815–1823 Rossini napisał 20 oper. W 1821 poślubił śpiewaczkę Isabellę Colbran. W roku 1822 wybrał się do Wiednia, gdzie dyrygował wykonaniem oper Kopciuszek i Zelmira. Z Wiednia wrócił do Bolonii i jeszcze w tym samym roku stawił się na kongresie w Weronie na zaproszenie księcia Metternicha.
W roku 1823 odwiedził Paryż i Londyn. W roku 1824 został dyrektorem Thatre Italien w Paryżu, a po wygaśnięciu kontraktu został pierwszym kompozytorem króla oraz głównym inspektorem do spraw śpiewu we Francji. W 1829 powstała jedna z najważniejszych oper w karierze Rossiniego – Wilhelm Tell (o której Gaetano Donizetti powiedział: Pierwszy i trzeci akt opery z pewnością napisał Rossini, ale drugi musi być dziełem Boga!) – była to jednocześnie jego ostatnia opera. Odtąd Rossini zaprzestał pisania oper, tłumaczył to w sposób następujący: Wszyscy pracują dla trzech rzeczy: sławy, złota i przyjemności. Sławę już mam, złota mi nie trzeba, a przyjemności już dawno mnie znudziły.... Tego samego roku kompozytor wyjechał do Bolonii, zaniepokojony stanem zdrowia ojca po śmierci matki. Powrót do Paryża został opóźniony przez Rewolucję Lipcową w 1830 roku i kompozytor znalazł się w stolicy Francji dopiero w listopadzie.
W roku 1832 napisał pierwszych 6 części Stabat Mater. Resztę dopisał dopiero w roku śmierci swojego ojca (1839). Od roku 1832 do śmierci w roku 1868 komponował już bardzo niewiele. Na przestrzeni lat stworzył luźny zbiór utworów kameralnych i wokalnych Grzechy starości, a pod koniec życia, w roku 1863 swoje ostatnie wielkie dzieło lub, jak je sam nazywał, swój ostatni grzech śmiertelny – Petite Messe Solennelle (Mała Msza Uroczysta) na 12 śpiewaków, fortepian i harmonium. Biografowie przedstawiają go w tym okresie jako człowieka obdarzonego błyskotliwym, choć nieco cynicznym poczuciem humoru i jednocześnie zakompleksionego, upokorzonego i przekonanego o zmarnowaniu swojego talentu. To wszystko widoczne jest w dedykacji Mszy: Drogi Boże, oto jest, ukończona, moja mała Msza. Czy to, co stworzyłem, to na pewno święta muzyka (musique sacre), czy może raczej muzyka potępiona (sacre musique)? Dobrze wiesz, że urodziłem się dla opery buffa! Trochę umiejętności, trochę serca, to wszystko. Bądź więc błogosławiony i przyjmij mnie do Raju.
Dzieła
Opery
- La Cambiale di Matrimonio - 1810
- L'equivoco stravagante - 1811
- Demetrio e Polibio - 1812
- L'inganno felice - 1812
- Ciro in Babilonia - 1812
- La scala di seta - 1812
- La pietra del paragone - 1812
- L'occasione fa il ladro - 1812
- Il Signor Bruschino - 1813
- Tancredi (Tankred) - 1813
- L'Italiana in Algeri (Włoszka w Algierze) - 1813
- Aureliano in Palmira - 1813
- Il Turco in Italia - 1814
- Sigismondo - 1814
- Elisabetta regina d'Inghilterra - 1815
- Torvaldo e Dorliska - 1815
- Il Barbiere di Siviglia (Cyrulik sewilski) - 1816
- La gazzetta - 1816
- Otello - 1816
- La Cenerentola (Kopciuszek) - 1817
- La gazza ladra (Sroka złodziejka) - 1817
- Armida - 1817
- Adelaide di Borgogna - 1817
- Mosè in Egitto - 1818
- Adina - 1818
- Ricciardo e Zoraide - 1818
- Ermione - 1819
- Eduardo e Cristina - 1819
- La donna del lago - 1819
- Bianca e Falliero - 1819
- Maometto secondo - 1820
- Matilde Shabran - 1821
- Zelmira - 1822
- Semiramide (Semiramida) - 1823
- Il viaggio a Reims (Podróż do Reims) - 1825
- Le Siège de Corinthe - 1826
- Moïse et Pharaon - 1827
- Le Comte Ory - 1828
- Guillaume Tell (Wilhelm Tell) - 1829
Inne utwory
Utwory sakralne
- Stabat Mater
- Petite Messe Solennelle (Mała Msza Uroczysta)
Utwory kameralne
- 6 sonat na dwoje skrzypiec, wiolonczelę i kontrabas
- Pchs de vieillesse (Grzechy starości)
