Negatywne skutki działania niektórych substancji chemicznych na organizm człowieka.

Niebezpieczeństwo związane z substancjami wpływającymi na psychikę człowieka drastycznie wzrosło w wyniku postępu technicznego, zwłaszcza w dziedzinie transportu i chemii. Poważne kłopoty pojawiły się w różn7ych krajach, gdy zaczęto importować tego rodzaju substancje z innych obszarów kuli ziemskiej. Za przykład może posłużyć alkohol, który w Europie był znany i używany od lat. Po sprowadzeniu go do Ameryki Północnej spowodował tam spustoszenie wśród ludności tubylczej- Indian. Jest to chyba najdrastyczniejszy w historii przykład tego, że substancje uzależniające stosowane bez ograniczeń, a zwłaszcza przy aprobacie i zachęcie władz, mogą wyniszczyć całe kultury i społeczeństwa, tak jak to się stało z wieloma plemionami amerykańskich Indian. Do Europy natomiast dotarły narkotyki z krajów, w których używano ich do celów religijnych (kultowych). Jako pierwsze przywieziono w XVIII i XIX wieku opium, nikotynę, haszysz i kokainę. Stosowanie tych środków przez człowieka powoduje tzw. uzależnienia. Uzależnienie to zaburzenie zdrowia polegające na tym, że człowiek czuje silną potrzebę lub przymus ciągłego zażywanie danego środka, ponieważ umożliwia mu to dalsze normalne funkcjonowanie i staje się jedynym sposobem doznania przyjemności lub ucieczki od cierpienia, stresu czy lęku.
Groźniejszy jednak od rozwoju transportu stał się rozwój chemii, który umożliwił obróbkę surowców naturalnych w celu uzyskania znacznie czystszych i silniej działających substancji uzależniających. Te stężone substancje są niebezpieczne z dwóch powodów:
q Łatwo je przedawkować i zażyć dawkę śmiertelną,
q Działają szybciej i intensywniej na centralny układ nerwowy, uzależniając szybciej i mocniej
Wśród uzależnień, z którymi najczęściej można się spotkać, wyróżnia się między innymi: alkoholizm, lekomanię, nikotynizm, narkomanię. Każde z nich inaczej szkodzi organizmowi. Działaniem substancji uzależniających na organizm żywy, a także szukaniem możliwości ich zastosowania w leczeniu chorób zajmuje się nauka, zwana farmakologią.
Narkomani jest uzależnieniem od środków odurzających, narkotyków, takich jak np.: kokaina, morfina, marihuana, haszysz, amfetamina itp. Narkotyki są tzw. alkaloidami, substancjami pochodzenia naturalnego, głównie roślinnego, które silnie działają na organizm w różny sposób: niektóre pobudzająco, inne nasennie, znieczulająco czy halucynogennie. W większości są truciznami i powodują uzależnienie. Kokainę pierwotnie zażywano- tak jak peruwiańscy Indianie- żując liście koki (kokainowego krzewu). Żucie koki stanowiło nieodzowny element życia górali żyjących w Andach. Z czasem wydzielono kokę z rośliny i zaczęto stosować jako wyciąg (napar) do picia, potem oczyszczono i stosowano jako proszek wciągany do nosa i wchłaniany przez śluzówkę. Jej działanie było wówczas znacznie silniejsze. Obecnie kokaina używana jest w postaci papierosów i przenika do organizmu przez cała powierzchnię płuc.
Zażywanie narkotyków, zwłaszcza przez młodych ludzi, stanowi tragedię dla rodziców, którzy widzą jak ich ukochane dzieci marnują sobie życie, ulegają degradacji, tracą godność ludzką, powoli- często w bólu- umierają.

Postęp technologii chemicznej zwiększył także niebezpieczeństwo związane z piciem alkoholu. Do czasu opracowania przez Arabów procesu destylacji, napoje alkoholowe były nisko lub średnio procentowe. Na drodze destylacji można bez większych problemów uzyskać stężenia do 95%.
Istnieje wiele społeczeństw, w których alkohol stanowi tabu. Muzułmanom, mormonom i wyznawcom niektórych innych religii nie wolno pić alkoholu. Stwierdzają oni, i słusznie, że alkohol uzależnia, powoduje choroby (poprzez osłabienie organizmu), rujnuje życie, zazwyczaj wywołuje agresję i jest główną przyczyną wypadków drogowych. Systematyczne picie alkoholu prowadzi do ostrych stanów zapalnych żołądka, jego owrzodzenia, uszkadza wątrobę, powodując jej marskość. Nadużycie alkoholu może spowodować też zaburzenia pamięci, zmiany w funkcjonowaniu mózgu oraz raka przełyku.

Lekomania jest to uzależnienie od różnego rodzaju środków medycznych używanych nie zawsze w celach medycznych, tj. leczniczych. Mowa tu o każdej substancji (leku), która zadziała na psychikę człowieka. Dotyczy to także placebo, czyli tabletki pustej, nie zawierającej żadnego leku, lecz tylko glukozę lub inną substancję neutralną. Zażywając ją, pacjent jest przekonany, że pomaga mu w jego dolegliwościach. Najczęściej ludzie nadużywają: środków nasennych, przeciwbólowych, uspokajających, przeciwgorączkowych, oraz pobudzających i dopingujących. Te ostatnie stosuje się często, by odnosić sukcesy np. sportowe. Skutki działania tych środków są złudne, ponieważ podwyższenie aktywności centralnego układu nerwowego i redukcja przykrych stanów napięć psychicznych trwają krótko. Natomiast stałe stosowanie lub nadużycie amfetamin prowadzi do zaburzeń i chorób psychicznych. Szkodliwy ich wpływ zależy oczywiście od samego środka, dawki, sposobu przyjęcia i od osobowych właściwości danego organizmu. Zawsze jednak skutkiem jest trwała zmienność nastrojów, rozdrażnienie, brak możliwości koncentracji- po prostu niezrównoważenie psychiczne.

Nikotynizm to inaczej palenie papierosów. Papierosy zawierają drobno pocięte, przefermentowane w odpowiednich warunkach i wysuszone liście tytoniu- rośliny zawierającej nikotynę. Nikotyna jest to związek chemiczny, alkaloid będący bardzo silną trucizną. W małych dawkach pobudza układ nerwowy, w większych zaś poraża ten układ i mięsień sercowy, powoduje kurczenie się naczyń krwionośnych, czyli podwyższa ciśnienie krwi. Te same objawy następują po zapaleniu jednego papierosa, kilku, aż nastąpi uzależnienie. Dodatkowo podczas palenia palacz wciąga do płuc tlenek węgla, który, łącząc się z hemoglobiną, zmniejsza ilość tlenu rozprowadzanego w organizmie, co powoduje niedotlenienie. Przy stałym paleniu papierosów, czyli nałogu palenia, pojawiają się zaburzenia emocjonalne, nerwica, lęki, bezsenność. Palenie papierosów może być przyczyną powstawania różnych form nowotworów, np. dróg oddechowych, przewodu moczowego, pęcherza. Nowotwór płuc u nałogowych palaczy występuje 20-krotnie częściej niż u osób niepalących. Dzieje się tak, gdyż system odpornościowy palaczy jest znacznie osłabiony. Również rany skóry goją się u nich dużo wolniej. Na utratę zdrowia narażeni są także bierni palacze, czyli ci, którzy sami nie palą, ale wdychają dym z papierosów, przebywając w pomieszczeniach, w których pali ktoś inny. Nałogiem jest również bardzo częste picie mocnej kawy lub herbaty. Kawę lub herbatę spożywa się w postaci naparu. Okazuje się, że szklanka mocnej kawy (np. 2łyżeczki ekstraktu lub kawy mielonej) zawiera mniej kofeiny bo ok. 2%, niż taka sama szklanka herbaty (np. 2 łyżeczki suchej herbaty), która zawiera aż ok. 3,5% kofeiny.
Stopień fizycznego uzależnienia jest różny po różnych środkach. Dużym niebezpieczeństwem związanym z zażywaniem różnych substancji narkotycznych jest przymusowe poszukiwanie następnych porcji. Często prowadzi to do zachowań kryminogennych. Oznacza to, że alkoholik, aby zdobyć pieniądze na alkohol dokonuje kradzieży, narkoman, aby zdobyć narkotyki jest zdolny nawet popełnić zbrodnie. Ponadto stosowanie niektórych narkotyków oraz picie alkoholu w nadmiernych ilościach powoduje wzrost agresywności, co jest niebezpieczne nie tylko dla samego zażywającego, ale także dla całego społeczeństwa.