Zestawienie zmian w kapitale własnym

ZESTAWIENIE ZMIAN W KAPITALE (FUNDUSZU) WŁASNYM

- to element sprawozdania finansowego, który przedstawia informacje o zmianach poszczególnych składników kapitału własnego za bieżący i poprzedni rok obrotowy. Podaje się w nim kolejno informacje na temat stanu początkowego, zwiększeń i zmniejszeń w trakcie roku obrotowego poszczególnych elementów składowych kapitału własnego oraz stanu końcowego tych elementów. Obowiązek sporządzania zestawienia zmian w kapitale własnym dotyczy wszystkich jednostek, których sprawozdania finansowe podlegają corocznemu badaniu i ogłaszaniu. Spółki, które nie sporządzają tego zestawienia, powinny zamieścić informację o zmianach w kapitale zapasowym i rezerwowym w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego.

Celem tego zestawienia jest dostarczenie informacji o:
- zmianach w źródłach finansowania kapitałami (funduszami) własnymi jednostki i ich przyczynach,
- pozostającym w przedsiębiorstwie zysku lub wymagającej pokrycia stracie,
- kosztach i przychodach, które jako błąd podstawowy zaliczono bezpośrednio do kapitału (funduszu) własnego, z ominięciem rachunku zysku i strat.

Informacje o składnikach kapitału (funduszu) własnego prezentowane są w następujących ujęciu:
- kapitał na początek okresu,
- zmiany kapitału: zwiększenie, zmniejszenie,
- kapitał na koniec okresu.

Przedstawienie zmian poszczególnych składników kapitału własnego ułatwi analizę dynamiki i struktury tego kapitału, a więc i aktywów netto przynależnych akcjonariuszom. Umożliwi to ponadto przedstawienie skutków zdarzeń odnoszących się do kapitału własnego i ich przyczyn.

1. Zmiany kapitału (funduszu) podstawowego mogą obejmować:
- zwiększenie z tytułu:
a) emisji akcji
b) podwyższenia wartości nominalnej lub wydania nowych udziałów, akcji;
- zmniejszenie z tytułu:
a) umorzenia akcji (udziałów) własnych;
b) zmniejszenia liczby lub wartości nominalnej akcji, udziałów;
c) pokrycia straty bilansowej, jeśli kapitał zapasowy jest niewystarczający.

Podwyższenie i obniżenie kapitału podstawowego wymaga zmiany statutu lub umowy spółki. Uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego ze środków spółki może być powzięta, jeżeli zatwierdzone sprawozdanie finansowe za ostatni rok obrotowy wykazuje zysk i opinia biegłego rewidenta nie zawiera istotnych zastrzeżeń co do sytuacji finansowej spółki. Walne zgromadzenie może podwyższyć kapitał zakładowy, przeznaczając na to środki z kapitału zapasowego lub z innych kapitałów rezerwowych utworzonych z zysku, przy uwzględnieniu rozwiązań zawartych w k.s.h. (kodeksie spółek handlowych). Kapitał zakładowy spółek może również zostać obniżony. Z posiadaniem akcji własnych wiąże się obowiązek utworzenia kapitału rezerwowego. Akcje nabyte i nieumorzone do dnia bilansowego wykazuje się w pasywach bilansu i w zestawieniu zmian w kapitale własnym. W większości przypadków podjęcie uchwały o obniżeniu kapitału zakładowego wymaga niezwłocznego ogłoszenia. W ogłoszeniu tym zarząd wzywa wierzycieli spółki do wniesienia sprzeciwów (w terminie trzech miesięcy, licząc od dnia ogłoszenia), jeżeli nie zgadzają się na obniżenie kapitału.


2. Zestawienie zmian wpłat na kapitał podstawowy obejmują:
a) zwiększenia z tytułu zadeklarowanych, lecz nie wniesionych wkładów kapitałowych (wartość ujemna);
b) zmniejszenia z tytułu wniesienia zadeklarowanych wkładów pieniężnych (wartość dodatnia).

3. Zmiany akcji (udziałów) własnych dotyczą:
a) zwiększenia z tytułu nabycia akcji od akcjonariuszy (wartość ujemna),
b) zmniejszenia z tytułu umorzenia nabytych akcji w drodze obniżenia kapitału (wartość dodatnia)

Spółka akcyjna nie może właściwie nabywać akcji własnych z wyjątkiem sytuacji określonych w ust. Art. 362 k.s.h. dopuszcza możliwość nabywania akcji własnych m.in.:
- w celu zapobieżenia poważnej szkodzie, bezpośrednio zagrażającej spółce;
- w celu zaoferowania do nabycia pracownikom lub osobom, które były zatrudnione w spółce przez okres co najmniej trzech lat;
- w celu ich umorzenia;
- w drodze egzekucji celem zaspokojenia roszczeń spółki, których nie można zaspokoić w inny sposób z majątku akcjonariusza;
- w innych przypadkach przewidzianych w ustawie.

4. Zmiany kapitału (funduszu) zapasowego mogą obejmować:
- zwiększenia z tytułu:
a) emisji akcji (objęcia udziałów) powyżej ich wartości nominalnej;
b) podziału zysku;
c) obniżenia kapitału zakładowego;
d) przeniesienia z kapitału z aktualizacji wyceny skutków uprzedniej aktualizacji środków trwałych zbywanych lub zlikwidowanych;
e) dopłat wspólników.
- zmniejszenia z tytułu:
a) pokrycia straty;
b) utworzenia kapitału rezerwowego przeznaczonego na wypłatę dywidendy (spółki akcyjne);
c) utworzenia kapitału rezerwowego przeznaczonego na umorzenie akcji własnych (sp. akcyjnej);
d) przeznaczenia części kapitału na podwyższenie kapitału zakładowego;
e) kosztów emisji akcji poniesionych przy powstaniu spółki akcyjnej lub podwyższeniu kapitału zakładowego do wysokości nadwyżki wartości emisyjnej akcji nad ich wartością nominalną.

5. Zmiany kapitału (funduszu) z aktualizacji wyceny obejmują:
- zwiększenia z tytułu:
a) zwiększenia wartości netto środków trwałych na skutek aktualizacji wyceny;
b) wzrostu wartości inwestycji długoterminowych do poziomu cen rynkowych;
c) ujęcia elementu kapitałowego wyemitowanych instrumentów finansowych;
d) różnic kursowych dotyczących inwestycji długoterminowych wyrażonych w walutach obcych na dzień wyceny;
e) naliczenia aktywów z tytułu podatku odroczonego od operacji kapitałowych;
f) rozwiązania rezerwy z tytułu podatku odroczonego od operacji kapitałowych.
- zmniejszenia z tytułu:
a) zmniejszenia wartości netto środków trwałych powstałego na skutek aktualizacji wyceny;
b) przeniesienia na kapitał zapasowy różnic z aktualizacji wyceny zbywanych lub zlikwidowanych środków trwałych;
c) odpisu aktualizującego wartość środków trwałych z tytułu trwałej utraty wartości;
d) obniżenia wartości inwestycji długoterminowych do wysokości uprzednio utworzonego kapitału z aktualizacji;
e) różnic kursowych dotyczących inwestycji długoterminowych wyrażonych w walutach obcych na dzień wyceny;
f) przeniesienia nierozliczonego kapitału z aktualizacji zbytych inwestycji o charakterze długoterminowym do przychodów finansowych;
g) rozliczenia kapitału z aktualizacji w przypadku przekwalifikowania inwestycji długoterminowej na krótkoterminową;
h) rozliczenia elementu kapitałowego wyemitowanych instrumentów finansowych na kapitał podstawowy wraz z wydaniem akcji;
i) wyceny aktywów jednostki po cenach sprzedaży netto oraz utworzenia rezerw w związku z zaniechaniem lub utratą zdolności do kontynuowania działalności;
j) rozwiązania zbędnych lub niewykorzystanych aktywów z tytułu podatku odroczonego od operacji kapitałowych;
k) naliczenia rezerwy z tytułu podatku odroczonego od operacji kapitałowych.

6. Zmiany pozostałych kapitałów (funduszy) rezerwowych.
Zwiększenie tego kapitału może być wynikiem przeznaczenia części zysku przy jego podziale na dywidendy do wypłaty w latach przyszłych, utworzenia kapitału rezerwowego w celu umorzenia akcji w kwocie odpowiadającej wartości nabytych przez spółkę akcji własnych, przesunięcia kwot z obniżenia kapitału zakładowego równych wartości nominalnej umorzonych akcji.
Zmniejszenie kapitałów rezerwowych jest wynikiem pokrycia strat, wypłaty dywidendy z zysku lat ubiegłych, umorzenia akcji własnych i przeznaczenia części tego kapitału na podwyższenie kapitału zakładowego.

7. Zmiany zysku (straty) z lat ubiegłych.
Zysk (strata) z lat ubiegłych może powstać najczęściej w wyniku braku decyzji zwyczajnego zgromadzenia akcjonariuszy (walnego zgromadzenia wspólników) co do podziału zysku (pokrycia straty) oraz wskutek błędu podstawowego w poprzednich latach obrotowych. Zmiany w tej pozycji sprawozdania będą wynikiem skutków finansowych zastosowania zmian zasad wyceny oraz skutków błędów podstawowych popełnionych w poprzednich latach obrotowych wykrytych przy sporządzaniu sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy. Błędy te mogą być wynikiem niewłaściwego stosowania zasad rachunkowości, błędnej interpretacji przepisów prawnych, przeoczeń bądź zamierzonych oszustw. Skutki takich błędów nie obciążają wyniku finansowego za bieżący rok obrotowy, lecz są przenoszone na kapitał własny w pozycji zysk (strata) z lat ubiegłych. Błędy podstawowe mogą dotyczyć zarówno pozycji bilansowych, jak i rachunku zysków i strat.

8. Zmiany wyniku netto
W pozycji tej ujmuje się wynik finansowy netto (zysk, strata) z roku bieżącego. Może on podlegać zmianom w efekcie podziału w trakcie roku obrotowego. W spółce akcyjnej oraz w sp. zo.o. zarząd może wypłacać akcjonariuszom (udziałowcom) dywidendę zaliczkową, jeżeli jej sprawozdanie finansowe za ostatni rok obrotowy zbadane przez biegłego rewidenta wykazuje zysk. Dywidenda zaliczkowa nie może być większa niż połowa zysku osiągniętego od końca ostatniego roku obrotowego wykazanego w sprawozdaniu finansowym zbadanym przez biegłego rewidenta. Kwotę tę powiększa się o niewypłacone zyski z poprzednich lat obrotowych, figurujące w kapitałach rezerwowych przeznaczonych na wypłatę dywidendy, oraz pomniejsza się o stratę i kwoty obowiązkowych kapitałów rezerwowych, tworzonych zgodnie z ustawą lub statutem. Wypłata zaliczki wymaga zgody rady nadzorczej. Jest ona zazwyczaj uzależniona od tego, czy spółka posiada środki wystarczające na wypłatę. Poziom odpisów z zysku netto w ciągu roku obrotowego jest uwidoczniony w bilansie w pozycji IX kapitałów własnych.