Zasady odpowiedzialności karnej skarbowej na podstawie kodeksu karnego skarbowego

Podstawowe zasady (przesłanki) odpowiedzialności karnej skarbowej wg kodeksu karnego skarbowego.


I. Zasadniczym warunkiem odpowiedzialności karnej skarbowej jest uznanie czynu tj. przestępstwa, bądź wykroczenia skarbowego jako społecznie
szkodliwego. (art.1 2 k.k.s.).
Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu zabronionego bierze się pod uwagę rodzaj i charakter zagrożonego lub naruszonego dobra, wagę naruszonego przez sprawcę obowiązku finansowego, wysokość uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej, sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonej reguły ostrożności i stopień jej naruszenia.
Czyn – będący przestępstwem (wykroczeniem) skarbowym musi być społecznie szkodliwy i to w stopniu wyższym niż znikomy. Nie jest przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.
Ocena stopnia społecznej szkodliwości czynu każdorazowo zależy od decyzji sądu lub organów dochodzenia wszczynających postępowania karne skarbowe

II. Kolejnym warunkiem odpowiedzialności karnej jest możliwość przypisania sprawcy winy w czasie czynu (art.1 3 k.k.s.).
Przedstawiona zasada tzw. nullum crimen sine culpa a więc nie ma kary bez winy , została podniesiona do rangi zasady konstytucyjnej . Wyraźnie z postanowień Konstytucji RP wynika że kara nie może być orzeczona bez stwierdzenia winy w czasie czynu .
Kodeks Karno Skarbowy przewiduje niezbędne przesłanki przypisania sprawcy winy:
Sprawca musi być dojrzały, czyli musi być w stanie rozpoznać ujemne znaczenie społeczne popełnionego przestępstwa lub wykroczenia skarbowego.
Według Kodeksu taką możliwość mają osoby powyżej 17 roku życia i tylko one mogą podlegać represji karnej.
W chwili popełnienia czynu sprawca musi być poczytalny, a więc wiedzieć co robi i mieć możliwość pokierowania swoim postępowaniem.
Okolicznościami wyłączającymi winę jest choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe lub doznanie innych zakłóceń czynności psychicznych.
Natomiast, jeżeli niepoczytalność jest wywołana nietrzeźwością lub odurzeniem sprawcy, który sam wprawił się w taki stan, nie jest już przesłanką wyłączającą winę w czasie czynu. Taki sprawca ponosi pełną odpowiedzialność.
Sprawca musi mieć możliwość rozpoznania, że dany czyn jest karalny, a przez to bezprawny, sprzeczny z określonymi normami prawnymi.
Sprawca w chwili czynu nie może błędnie ocenić okoliczności wyłączające bezprawność czynu.
Generalnie możliwość przypisania sprawcy winy w czasie czynu sprowadza się do stwierdzenia, że jest on zdatny do poniesienia kary za swój czyn.
III. Następną zasadą odpowiedzialności jest umyślne popełnienie przestępstwa lub wykroczenia skarbowego (art.4 k.k.s.).
Zamiar popełnienia czynu przestępczego:
- bezpośredni: sprawca chce popełnić czyn
- ewentualny: sprawca nie chce popełnić czynu ale przewiduje realną możliwość jego popełnienia i godzi się na to
- quasi- ewentualny: sprawca chce dokonać czynu, ale nie ma pewności co do jego znamion i godzi się na jego zaistnienie .
Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo, przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.
Za działania nieumyślne sprawca może ponieść karę, ale wtedy tylko , gdy kodeks tak stanowi.

IV. Kolejnym warunkiem jest odpowiedni czas popełnienia czynu zabronionego
(art.2 k.k.s.).
Sprawca możne odpowiadać jedynie za czyn zabroniony w chwili jego popełnienia. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy w czasie orzekania i popełnienia czynu obowiązywały dwie różne ustawy. Organy procesowe stosują wtedy ustawę nową, z zastrzeżeniem, że stosuje się ustawę poprzednio obowiązującą, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.
Do odpowiedzialności karnej może zostać pociągnięty sprawca tylko wówczas, o ile czyn, którego się dopuścił, był zabroniony i karalny już w momencie popełnienia.

V. Zasada humanitaryzmu (art. 12 k.k.s.)
Kary, środki karne oraz inne środki przewidziane w kodeksie stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka.
Sąd wymierza karę, środek karny lub inny środek według swego uznania, w granicach przewidzianych przez kodeks, bacząc, aby ich dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które mają one osiągnąć w stosunku do sprawcy, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.
Wymierzając karę, środek karny lub inny środek młodocianemu albo nieletniemu, sąd kieruje się przede wszystkim tym, aby sprawcę wychować.



Reasumując odpowiedzialności karnej skarbowej podlega tylko taka osoba, której w czasie czynu można przypisać winę, nie zachodzą okoliczności wyłączające odpowiedzialność, popełniony czyn jest zabroniony w czasie jego popełnienia, a zachowanie sprawcy jest umyślne.
Odpowiedzialność karną skarbową ponoszą wyłącznie osoby fizyczne, żadne inne natomiast podmioty zbiorowe (osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej) odpowiedzialności karnej nie ponoszą. Odpowiada tylko ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat, chyba że przepis ustawy stanowi inaczej. Czyn sprawcy, aby stanowił przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, musi być bezprawny, czyli sprzeczny
z obowiązującym porządkiem prawnym. Przestępstwo (wykroczenie) skarbowe jest ponadto zachowaniem karalnym, to znaczy zabronionym pod groźbą kary.