Zielenice

Gromada zielenice (Chlorophyta) to duża i bardzo różnorodna grupa roślin. Obejmuje ona zarówno organizmy jednoko-mórkowe, jak i wielokomórkowe. Te ostatnie osiągnęły wysoki stopień organizacji, wyrażający się występowaniem skompliko-wanych systemów rozgałęzień i w wyniku tego zróżnicowaniem ciała.

Najważniejszymi wspólnymi właściwościami dla przedstawicieli tej grupy roślin jest występowanie barwników asymilacyjnych podobnych do barwników zielonych roślin lądowych: chlorofilu, karotenu i ksantofilu. Powszechna jest też obecność skrobi jako materiału zapasowego. Większość zielenic ma ściany komórkowe z celulozy lub hemicelulozy. Stadia ruchliwe opatrzone są dwiema równymi wiciami.

Zielenice rozmnażają się wegetatywnie i płciowo, przy czym występuje różnorodność sposobów rozmnażania. Rozmnażanie wegetatywne jest prostym podziałem komórki, występującym w form najprostszych, natomiast organizmy wyżej postawione wytwarzają jednokomórkowe zarodniki i pływki. Rozmnażanie płciowe występuje u większości przedstawicieli.

Zielenice dzielą się na trzy odrębne grupy – klasy
- prazynofity;
- zielenice właściwe;
- sprzężnice.

Prazynofity (Prasinophyceae) obejmują niewielką grupę jednokomórkowych organizmów. Mają postać wiciowca o spłaszczonych komórkach. Wici umieszczone są szczytowo lub z boku, często w zagłębieniu przypominającym gardziel. Barwnikiem asymilacyjnym jest chlorofil, a materiałem zapasowym skrobia. Rozmnażanie odbywa się przez podział.
Zielenice właściwe (Chlorophyceae) obejmują większość roślin tego gatunki. Należą do nich organizmy jedno- i wielokomórkowe. Form proste często tworzą kolonie. Komórki wytwarzają celulozową ścianę, zróżnicowaną na dwie warstwy: wewnętrzną celulozową i zewnętrzną pektynową. Chloroplasty są duże i występują w komórkach pojedynczo. Jedynie u form wyżej stojących są one drobne, płytkowate i wówczas mieści się ich w komórce znacznie więcej. Znaczna większość tych roślin jest samożywna. Mają barwniki asymilacyjne. Czasem występują formy bezbarwne, pobierające substancje organiczne rozpuszczone w wodzie. Do klasy tej zalicza się m.in. rzędy: toczki, tetrasporowce, chlorokokowce, syfonowce, wstężnice i gałęzatki.

Toczkowce (Volvocales) wykazują tendencję do tworzenia kolonii. Są one bardzo charakterystyczne i wysoko zorganizowane. Przejawia się to w określonej liczbie komórek budujących kolonię oraz w ograniczeniu autonomii pojedynczego osobnika. Często następuje podział pracy pomiędzy częściami kolonii. Pewne komórki przyjmują funkcje ruchome i asymilacyjne, zaś inne – rozmnażania. Komórki części różnią się wielkością oraz wykształceniem organelli. Komórki kolonii połączone są pasemkami plazmy. Odżywiają się fototroficznie. Potrzebują obecności substancji organicznych, dlatego często występują w wodach zanieczyszczonych

Tetrasporowce (Tetrasporales) obejmują nieliczne formy o komórkach w stadium wegetatywnym nieruchomym. Nie mają one wici, lecz inne szczegóły budowy, tj. chromatofor, plamka oczna i wodniczki tętniące, przypominają budowę wiciowca. Komórki rozrodcze uzyskują wici.

Syfonowce (Siphonales) to przeważnie duże glony, o wysokim stopniu zróżnicowania plechy. Ciało ich to przeważnie jedna, wielka komórka zawierająca wiele jąder. Mają dużą, centralną wodniczkę, a protoplazma stanowi jedynie cienką warstwę wyściełającą od wewnątrz ścianę komórkową. W plazmie znajdują się liczne, drobne i płytkowate chromatofory zawierające obok chlorofilu barwnik karoteinoidowy. Ściana komórkowa zbudowana jest w wielocukru z dodatkami węglanu wapnia. Rozmnażanie płciowe występuje często i jest skomplikowane. Gamety są ruchliwe, dwuwiciowe. Rozmnażanie połączone jest z przemianą pokoleń.

Wstężnicowce (Ulotrichales) to nitkowate lub plechowate glony o stosunkowo niskim stopniu organizacji. Komórki organizmu są jednakowe, z wyjątkiem jednej, znajdującej się u podstawy i przekształconej w organ przyczepny. Komórki są jednojądrowe, z jednym chloroplastem, umieszczonym przy ścianie komórkowej. Rozmnażanie wegetatywne odbywa się za pomocą pływek, płciowe zaś za pośrednictwem ruchomych gamet.

Gałęzatki (Cladophorales) to nitkowate glony bogato rozgałęzione. Ciało ich składa się z wielu wielojądrowych komórek. Rozmnażanie związane jest z przemianą pokoleń.
Klasa sprzężnice (Conjugatophyceae) to orgamizny jednokomórkowe, tworzące czasem wielokomórkowe nici. Komórki tych roślin wytwarzają celulozową ścianę, która u form wyspecjalizowanych ma bardzo złożoną strukturę. Posiadają protoplast charakterystyczny i odmienny od innych zielenic. Podkreślić należy centralne, osiowe położenie chloroplastów, które są duże i mają skomplikowane kształty. Centralne położenie chloroplastów ma wpływ na ogólną strukturę protoplastu. Brak w nim centralnej wodniczki, istnieje jednak szereg wodniczek rozmieszczonych nieregularnie w peryferyjnych partiach protoplazmy.

Rozmnażanie płciowe występuje u glonów o rozbudowanych plechach i ma dosyć złożony charakter. Komórki rozrodcze męskie i żeńskie powstają w określonych rejonach plechy. U większości gatunków z tego rodzaju są one wytwarzane na różnych osobnikach (tzw. gatunki dwupienne). Czasami obydwa rodzaje gamet produkuje jedna roślina (tzw. gatunki jednopienne). Męskie plemnie i żeńskie lęgnie odrywają się na wiosnę od roślin i uwalniają do wody gamety. Męskie plemnie posiadają możliwości ruchowe (mają wici). Docierają w pobliże nieruchomych gamet żeńskich i zapładniają je. Powstała zygota wytwarza ścianę komórkową, a następnie kiełkuje i tworzy nową roślinę.

GWIAZDOSZEK BORY’EGO (Pediastrum Boryanum)
Cenobia zamknięte, okrągłe, złożone z 4-128 komórek. Komórki środkowe wielokątne, całkowicie ściśle przylegające. Komórki brzegowe mają po 2 ostro lub tępo zakończone płaty. W Bałtyku występuje w strefie przybrzeżnej w lecie i jesieni.

OOCYSTIS JEZIORNA (Oocystis Lacustris)
Komórki eliptyczne z ostro zakończonymi końcami. Komórki pokryte dość grubą błoną. Występuje pojedynczo albo kolonijnie otoczone wspólną otoczką. Wielkość komórek 13-14 m. W Bałtyku występuje od lipca do września.

OOCYSTIS POJEDYNCZA (Oocystis Solitaria)
Komórki często pojedyncze, eliptyczne lub owalne, otoczone zgrubiałą na obu końcach otoczką. Komórki 6-18 m szer, 14-25 m dług. W Bałtyku występuje jesienią.

SCENEDESMUS CZTEROWYROSTKOWY (Scenedesmus Quadricauda)
Komórki wydłużone, zaokrąglone. Kolonie złożone z 2-3 komórek zrośniętych bokami w jednej płaszczyźnie. Komórki brzegowe mają po 2 wyrostki, w środkowych ich brak. Wielkość 8-44m dług., 3-15m szer. Wystepuje w strefie przybrzeżnej latem i jesienią.

SCENEDESMUS ZAOSTRZONY (Scenedesmus Acuminatus)
Komórki długie, ostro zakończone, sierpowato wygięte, zrośnięte w części środkowej bokami w jednej płaszczyźnie, 30-40 m dług, 6-7 m szer. Występuje latem w strefie przybrzeżnej Bałtyku.

TAŚMA JĘZYKOWATA (Enteromorpha Lingulata)
Plecha wydłużona, rurowata, miejscami ścieśniona, a nawet rozgałęziająca się do 2 dm dług. Komórki plechy cienkościenne, kwadratowe lub 3-5 kanciaste. W starszych plechach komórki biegną w równych rzędach. Przytwierdza się do podłoża.

TAŚMA ŚCIŚNIĘTA (Enteromorpha Compressa)
Plecha taśmowato wydłużona, miejscami poprzewężana . Ma ok. 3 Cm długości i 1-100 mm szer. Jasnozielona, przytwierdza się do podłoża. Komórki plechy nieregularne, okrągławe, rzędami biegnące obok siebie. Występuję przy brzegu latem.

TAŚMA KISZKOWATA (Enteromorpha Intestinalis)
Plecha rurowata lub wydłużona kiszkowato., ścieniającymi się końcami przytwierdzona do podłoża. Jasnozielona. Dług – 30 cm, szer. – 15 mm. Komórki plechy okrągławe lub 3-5kątne. Błona komórek plechy dość gruba. Występuje przy brzegach latem.

TAŚMA PRZEŚWIECAJĄCA (Enteromorpha Clathrata)
Plecha jasnozielona, rurowata, nierozgałęziona, nitkowato wyciągnięta. Komórki plechy ułożone w rzędach nieregularnie, prostokątne. Występuje przy brzegach latem.

GAŁĘZATKA JEDWABISTA (Cladophora Sericea)
Plecha ciemnozielona do 30 cm dług. Gęsto rozgałęziona. Wiotka. Grubość plechy 70 – 100 m, rozgałęzień 30-50m. Komórki 12 razy dłuższe niż szersze. Występuje przy brzegach latem.