Ustroje polityczne wybranych państw świata

Arabia Saudyjska
Monarchia absolutna, dziedziczna. Do króla należy najwyższa władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza, jest on również przywódcą religijnym. Organem doradczym króla jest Rada Konsultacyjna złożona z 60 członków, pochodzących z jego wyboru. Działalność partii politycznych jest zakazana.

Armenia
Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem – Zgromadzeniem Narodowym, z 131 deputowanymi, wybieranymi na 4 lata. Głową państwa jest prezydent, wyłaniany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję. Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem na czele.

Australia
Federacyjna monarchia konstytucyjna z dwuizbowym parlamentem - Senatem z 76 senatorami, wybieranymi na 6 lat (co 3 lata połowa składu jest wymieniana) i Izbą Reprezentantów ze 148 deputowanymi, wybieranymi na 3 lata. Członek brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Głową państwa jest monarcha brytyjski, reprezentowany przez gubernatora generalnego. Władzę wykonawczą pełni rząd z premierem na czele, pod przewodnictwem gubernatora generalnego, który go powołuje. Każdy stan ma własną konstytucję, rząd stanowy i 2-izbowy parlament lokalny (z wyjątkiem Queenslandu, który ma 1-izbowe ciało ustawodawcze). Na czele stanów stoją gubernatorzy, mianowani przez monarchę brytyjskiego na wniosek rządu australijskiego. Stany dzielą się na hrabstwa, okręgi i miasta, mające organy samorządowe - rady municypalne. Sprawami polityki zagranicznej, handlu zagranicznego, obrony oraz imigracji zajmują się wyłącznie władze federalne.

Burkina Faso
Republika prezydencka. W 1991 uchwalono nową konstytucję i wprowadzono system wielopartyjny. Głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 7 lat. Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowy parlament – Zgromadzenie Narodowe ze 111 deputowanymi wybieranym na 4 lata. Władzę wykonawczą sprawuje mianowany przez prezydenta rząd na czele z premierem. Polityka państwa jest niestabilna, często dochodzi do przewrotów rządowych.

Chile
Republika prezydencka od 1925. Funkcję głowy państwa i rządu sprawuje prezydent wybierany na 6-letnią kadencję w wyborach powszechnych. Prezydent stoi na czele Krajowej Rady Bezpieczeństwa, która posiada uprawnienia decyzyjne w sferze obronności kraju. Władza ustawodawcza spoczywa w rękach dwuizbowego parlamentu. Izba niższa, Kongres Narodowy, liczy 120, a izba wyższa, Senat, 48 deputowanych.

Chiny
Chiny są państwem komunistycznym. Niepodzielną władzę w kraju sprawuje Komunistyczna Partia Chin. Niemal wszyscy członkowie parlamentu - Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych liczącego 2979 osób, należą do KPCh. Członkowie parlamentu wyłaniani są w wyborach pośrednich przez zgromadzenia ludowe na 5-letnią kadencję. Osoby mianowane na najwyższe stanowiska państwowe pochodzą z aparatu partyjnego, swą działalność państwową zwykle wiążą z kierowniczymi pozycjami w KPCh.

Czechy
Czeski model demokracji parlamentarnej opiera się na podziale władzy i silnej pozycji prezydenta mającego prawo weta w sprawach ustawodawczych i gwarancję uczestnictwa w finalizowaniu umów międzynarodowych. Prezydent wybierany jest przez parlament na 5 lat, maksymalnie na dwie kadencje. Parlament jest dwuizbowy. Izba Deputowanych składa się z 200 posłów, Senat liczy 81 członków. Izba niższa parlamentu pochodzi z wyboru powszechnego, jej kadencja trwa 4 lata. Członkowie Senatu wybierani są w głosowaniu powszechnym na 6-letnią kadencję, 1/3 składu wymieniana jest co 2 lata.

Francja
Republika parlamentarno-prezydencka, funkcje głowy państwa sprawuje prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję (przed 2000, kadencja trwała 7 lat). Organem władzy ustawodawczej jest dwuizbowy parlament. Izba niższa – Zgromadzenie Narodowe o pięcioletniej kadencji liczy 577 deputowanych, w skład izby wyższej – Senatu wchodzi 321 członków.

Hiszpania
Monarchia konstytucyjna, głową państwa jest król. Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu (Cortes Generales): 350-osobowego Kongresu Deputowanych (Congreso de los Diputados) i 255-osobowego Senatu (Senado), częściowo nominowanego. Funkcjonuje 23-osobowa Rada Państwa (Consejo de Estado) będąca najwyższym organem konsultacyjnym.

Indie
Republika związkowa, członek brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Funkcje głowy państwa sprawuje prezydent, wybierany na okres 5 lat przez kolegium elektorskie składające się z członków obu izb parlamentu i zgromadzeń ustawodawczych wszystkich stanów. Władza ustawodawcza w rękach dwuizbowego parlamentu. Izba Ludowa (niższa), o kadencji pięcioletniej, liczy 545 członków wyłanianych w drodze wyborów bezpośrednich. Izba Stanów (wyższa), liczy nie więcej niż 250 członków, z tego około dwunastu mianuje prezydent, pozostali wybierani są przez zgromadzenia stanowe na okres sześciu lat. 1/3 składu odnawiana jest co dwa lata. Władzę wykonawczą sprawuje prezydent i rząd odpowiedzialny przed parlamentem. Każdy stan posiada własne organy ustawodawcze i wykonawcze. Na czele władz stanowych stoi mianowany przez prezydenta gubernator.

Iran
Islamska republika prezydencka. Formalnie głową państwa jest prezydent, wyłoniony w głosowaniu powszechnym na 4-letnią kadencję spośród kandydatów nominowanych przez Radę Strażników Rewolucji. Jednak najwyższą władzę sprawuje przywódca duchowo-religijny wybierany dożywotnio przez 86-osobowe Zgromadzenie Ekspertów złożone z duchownych islamskich.
Jednoizbowy parlament – Zgromadzenie Rady Islamskiej (Madżlis) liczy 270 członków, wybieranych na okres czterech lat. 12-osobowa Rada Strażników Rewolucji kontroluje zgodność ustaw z prawem islamskim - posiada prawo veta wobec każdej ustawy, którą uzna za niezgodną z prawem islamskim lub konstytucją.

Kanada
Monarchia parlamentarna, głową państwa jest królowa Elżbieta II. Dwuizbowy parlament: Senat (105 członków, mianowanych przez gubernatora na czas nieokreślony, do 75. roku życia), Izba Gmin (308 członków, wybieranych w głosowaniu powszechnym na pięć lat).

Korea
Komunistyczna republika ludowa. Władzę w państwie sprawuje przewodniczący Narodowej Komisji Wojskowej. Parlament – Najwyższe Zgromadzenie Ludowe liczące 687 osób (członkowie wybierani na pięcioletnią kadencję).

Nauru
Republika parlamentarna z jednoizbowym parlamentem - Radą Ustawodawczą z 18 miejscami; jej członkowie wyłaniani są w wyborach powszechnych na trzyletnią kadencję. Prezydent pochodzący z wyborów powszechnych sprawuje funkcję głowy państwa również przez trzy lata, jednocześnie pełni funkcję szefa rządu.

Niemcy
Wielopartyjna republika związkowa z dwuizbowym parlamentem - Bundestag, w którym zasiada 598 posłów (plus tzw. mandaty nadwyżkowe), wybieranych co cztery lata w systemie mieszanym (połowa składu według systemu proporcjonalnego, druga połowa według ordynacji większościowej) i Rada Federalna Niemiec (Bundesrat) grupuje 69 przedstawicieli landów, delegowanych w ilości proporcjonalnej do liczby mieszkańców; jej kadencja trwa 4 lata.
Głową państwa jest prezydent wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na pięcioletnią kadencję (możliwość jednej reelekcji). Posiada on głównie uprawnienia reprezentacyjne, powołuje członków korpusu dyplomatycznego.
Władze wykonawczą sprawuje rząd federalny z kanclerzem na czele. Kanclerz wybierany przez Bundestag ustala wytyczne polityki rządu oraz reprezentuje państwo na zewnątrz.

Rosja
Na mocy konstytucji z 1993 Rosja jest wielopartyjną republiką federacyjną z dwuizbowym parlamentem, w którego skład wchodzi: Rada Federacji (178 miejsc, czteroletnia kadencja) i Duma (450 miejsc, czteroletnia kadencja). Na czele władzy wykonawczej stoi wyłaniany w głosowaniu bezpośrednim prezydent, sprawuje on urząd przez cztery lata. Prezydent powołuje, za akceptacją Dumy, premiera. Jeśli izba niższa parlamentu trzykrotnie odrzuci prezydenckiego kandydata na urząd, może on rozwiązać parlament i ogłosić przedterminowe wybory. Rząd ponosi odpowiedzialność przed prezydentem.

RPA
Republika z dwuizbowym parlamentem o pięcioletniej kadencji: Zgromadzenie Narodowe z 400 miejscami (skład wybierany w głosowaniu powszechnym według ordynacji proporcjonalnej) i Senat z 90 miejscami (skład wybiarany przez władze lokalne). Na czele państwa stoi prezydent wyłaniany przez parlament na pięcioletnią kadencję. Pełni on również funkcje szefa rządu. Podział administracyjny: kraj jest podzielony na 9 prowincji: KwaZulu/Natal, Orania, Północnoprzylądkowa, Wschodnioprzylądkowa, Zachodnioprzylądkowa, Północno-Zachodnia, Północna, Mpumulanga, Gauteng (Pretoria-Witwatersrand-Vereeniging).

Sri Lanka
Członek brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Obowiązuje konstytucja z 1978, na mocy której Sri Lanka jest wielopartyjną republiką z jednoizbowym parlamentem – Zgromadzeniem Narodowym z 225 miejscami (członkowie wybierani na sześcioletnią kadencję). Na czele państwa stoi prezydent wyłaniany w głosowaniu powszechnym na sześcioletnią kadencję. Posiada on uprawnienie powoływania i odwoływania premiera oraz członków rządu.

Suazi
Monarchia absolutna z dwuizbowym parlamentem (Libandla) - Senat z 30 członkami (pięcioletnia kadencja), Izba Zgromadzenia z 65 członkami (pięcioletnia kadencja). Większość deputowanych do Izby Zgromadzenia pochodzi z list zatwierdzanych przez rady lokalne. 10 wybiera bezpośrednio król.
Głowa państwa powołuje również premiera i rząd.

Szwajcaria
Wielopartyjna republika związkowa z dwuizbowym parlamentem – Radą Narodową z 200 miejscami (czteroletnia kadencja) i Radą Kantonów z 46 miejscami (czteroletnia kadencja). Władzę wykonawczą sprawuje Rada Związkowa złożona z 7 członków wybieranych przez parlament na 4-letnią kadencję; jej przewodniczący pełni tę funkcję tylko przez 1 rok, występując zarazem w roli prezydenta Konfederacji Szwajcarskiej, po czym zastępuje go kolejny członek Rady. Podobna rotacja obejmuje stanowisko wiceprzewodniczącego Rady. W Radzie Związkowej reprezentowane są wszystkie wspólnoty językowe.
Główne partie polityczne: SPS – Socjaldemokratyczna Partia Szwajcarii, FDP – Szwajcarska Partia Radykalno-Demokratyczna, CVP – Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Ludowa Szwajcarii, SVP – Szwajcarska Partia Ludowa, GPS – Zielona Partia Szwajcarii, EVP – Ewangelicka Partia Ludowa Szwajcarii.

Szwecja
Wielopartyjna, dziedziczna monarchia konstytucyjna z jednoizbowym parlamentem (Riksdag - "królewski dzień", nazwa wywodzi się ze średniowiecza, określała "dzień stanowienia prawa" przez władcę i stany generalne) z 349 miejscami. Członkowie parlamentu wyłaniani są w wyborach powszechnych według ordynacji proporcjonalnej, na czteroletnią kadencję. Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem na czele. Premier, powoływany przez parlament, wyznacza członków rządu.

Wielka Brytania
Brak pisanej konstytucji, zasady sprawowanie władzy określają normy prawa pisanego, np. Wielka Karta Swobód, orzeczenia sądowe - prawo precedensowe oraz zwyczaje i konwenanse konstytucyjne. Wielopartyjna monarchia dziedziczna, system parlamentarno-gabinetowy. Głowa państwa pełni funkcje reprezentacyjne oraz na wniosek rządu zwołuje i rozwiązuje parlament, powołuje i dymisjonuje ministrów, zawiera i ratyfikuje umowy międzynarodowe. Monarcha jest także najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych.
Dwuizbowy parlament - Izba Gmin z 646 miejscami (skład pochodzi z wyborów powszechnych przeprowadzanych w okręgach jednomandatowych według ordynacji większościowej, na maksymalnie pięcioletnią kadencję) oraz Izba Lordów z 1 223 miejscami. Władzę wykonawczą sprawuje gabinet złożony z premiera i ok. 20 ministrów mianowanych przez króla na wniosek premiera, wchodzi on w skład blisko 100-osobowego rządu. Premierem zostaje lider większości parlamentarnej, posiada on m.in. uprawnienie do składania wniosku o rozwiązanie Izby Gmin i rozpisanie przedterminowych wyborów.

Wietnam
Republika jednopartyjna (Komunistyczna Partia Wietnamu) z jednoizbowym parlamentem - Zgromadzeniem Narodowym z 450 członkami (głosowanie powszechne, pięcioletnia kadencja). Głowa państwa jest prezydent wybierany przez parlament spośród jego członków, na pięcioletnią kadencję. Władze wykonawczą sprawuje rząd, z premierem na czele.