Reformacja i kontrreformacja

Reformacja – ruch religijny i społeczny w XV i XVI w., mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był on reakcją na zjawiska, które miały miejsce w Kościele katolickim. Reformację zapoczątkował Jan Hus, który został spalony na stosie 6 lipca 1415 w Konstancji. Jego działalność położyła podwaliny pod wystąpienie Marcina Lutra w sto lat później.
W wyniku reformacji wyłoniły się nowe odłamy chrześcijaństwa:
• Luteranizm – 1517, jego twórcą był Marcin Luter, zaś podstawą Pismo Święte, dwa sakramenty (komunia, chrzest), głośne czytanie Biblii, śpiewanie psalmów, Kościół instytucją tanią, liturgia w języku narodowym, komunia pod dwiema postaciami (chleb i wino). Zanegował nieomylność papieża, sakrament spowiedzi oraz płatne odpusty. Zniósł również celibat, który w Kościele Katolickim został bardzo wypaczony.
• Anglikanizm – 1534, jego twórcą był Henryk VIII, na skutek buntu przeciw papieżowi, który odmówił udzielenia drugiego rozwodu. Henryk VIII rozwiązał zakony, znacjonalizował dobra kościelne, zniósł przymusowy celibat duchownych. Wprowadził liturgię w języku angielskim oraz komunię pod dwiema postaciami.
• Kalwinizm – 1536, jego twórcą był Jan Kalwin, u jego podstaw leżało przekonanie, że Bóg jednych obdarza łaską konieczną do zbawienia, drugich nie. Proste, cnotliwe życie, powodzenie w życiu doczesnym, powaga, rezygnacja z przyjemności oddalających od Boga miały zapewnić zbawienie.
Kontrreformacja - nurt odnowy Kościoła katolickiego w reakcji na wystąpienie protestantyzmu. Widoczny był już pod koniec XV wieku w Hiszpanii, gdy kardynał Franciszek Jimnez de Cisneros rozpoczął reformę kościoła hiszpańskiego. Sobór Laterański V postanowił uwolnić kościół katolicki od trapiących go nadużyć. Często już tak było w historii, że gdy jakaś instytucja zapoczątkowywała swoją reformę, z czasem traciła kontrolę nad biegiem wydarzeń.
Powstały nowe zakony, takie jak: teatyni założeni przez św. Kajetana (1480-1547) i przez Jana Piotra Caraffę, późniejszego papieża Pawła IV (1476-1559), kapucyni założeni przez Matteo Serafini da Bascio (1495-1552). W 1540 św. Ignacy Loyola (1491-1556) założył zakon jezuitów, osobiście podległe papieżowi zgromadzenie, którego celem była czynna walka z poglądami protestantów i odzyskanie dla katolicyzmu ziem angielskich, niemieckich, austriackich i polskich.