Izrael ogólnie

IZRAEL
Państwo w południowo-zachodniej części kontynentu azjatyckiego, na Bliskim Wschodzie. Obszar 21,9 tyś km2 (łącznie z 445 km2 wód śródlądowych oraz tzw. terenami okupowanymi – 7500 km2). Stolica: Jerozolima
Izrael graniczy:
s na północy z Libanem
s na wschodzie z Syrią i Jordanią
s na południowym zachodzie z Egiptem
s Północno-zachodnie granice kraju wyznacza wybrzeże Morza Śródziemnego, na południu teryto-rium Izraela sięga wąskim klinem do Zatoki Akaba (Morze Czerwone).
W skład izraelskich terenów okupowanych wchodzi:
s Zachodni Brzeg (Jordanu)
s okręg Gazy
s Wzgórza Golan
s wschodnia część Jerozolimy, tzw. Stare Miasto
W okręgu Gazy i Jerycha (na Zachodnim Brzegu (Jordanu)) utworzono tzw. autonomię palestyńskie. Zgodnie z deklaracją izraelską z września 1993, obszar autonomii palestyńskiej w okręgu Jerycha ma zostać rozszerzony na cały Zachodni Brzeg (Jordanu).
Większe miasta: Tel Aviv, Hajfa, Holon, Petach-Tikva, Ramat Gan, Beersheba, Bene Beraq oraz w obrębie obszarów okupowanych: Hebron, Nablus, Bethlejem, Jerycho oraz Gaza (Okręg Gazy).
Obszar kraju podzielony jest administracyjnie na 6 dystryktów (mechosot).
Językiem urzędowym jest hebrajski i arabski. Waluta: nowy szekel izraelski.
I. LUDNOŚĆ
6,12 mln mieszkańców, co daje średnią gęstość zaludnienia 278 osób/km2. Poza Izraelczykami (82%) w kraju zamieszkuje duża grupa Palestyńczyków (18%), głównie na terenach okupowanych przez Izrael.
Dominującą religią wśród ludności Izraela jest judaizm, wyznawany przez wszystkich niemal Żydów, mniejsze wspólnoty religijne tworzą muzułmanie, chrześcijanie, druzowie. Zjawisko analfabetyzmu jest rzadkie, czytać i pisać nie potrafi 5% obywateli kraju. Przeciętna długość życia mężczyzn wynosi 77 lat, kobiet – 81 lat.
II. WARUNKI NATURALNE:
Wzdłuż wybrzeży Morza Śródziemnego ciągnie się pas nizin nadbrzeżnych zwanych:
s w części północnej Saronem
s na południu Safelą.
Nizinę Safeli-Saronu cechuje łagodny klimat śródziemnomorski.
Do nadbrzeżnych nizin przylega na wschodzie obszar wyżynny zwany:
s w południowej części Negewem,
s na północy Wyżyną Judzką i Izraelską.
Obszar ten zbudowany jest z silnie skrasowiałych wapieni kredowych.
Na północy kraju, oddzielona od Wyżyny Judzkiej zapadliskiem Jezreel, wznosi się Wyżyna Galilej-ska. Tutaj także silnie rozwinęły się zjawiska krasowe. Dodatkowym elementem urozmaicającym krajobraz są pojedyncze góry wulkaniczne, z najbardziej znaną górą Tabor (560 m n.p.m.). Ku półno-cy Wyżyna Galilejska wznosi się osiągając 1208 m n.p.m. na górze Mejron, najwyższej w Izraelu.
Obszary wyżyn wnętrza kraju są bardzo suche, wykorzystanie rolnicze ziem położonych w ich obrębie uzależnione jest od możliwości sztucznego nawadniania.
Wschodnia granica Izraela opiera się o wielkie zapadlisko tektoniczne Jordanu i Morza Martwego. Obszar zapadliska wokół Morza Martwego stanowi najgłębszą na świecie depresję (392 m p.p.m.). Od morza w kierunku południowym ciągnie się sucha dolina Wadi al-Araba.
Na północy do Morza Martwego uchodzi Jordan, wyznaczający w swym środkowym biegu granicę pomiędzy pozostającą pod kontrolą Izraela tzw. Cisjordanią (Zachodnim Brzegiem Jordanu) a Jorda-nią. Dalej w kierunku północnym do Izraela należy część zapadliska z jeziorami Chule i Genezaret po granicę z Libanem. pora sucha od kwietnia do października.
III. HISTORIA:
Państwo Izrael powstało w 1948 na terytoriach byłej Palestyny, pozostającej pod kontrolą Brytyjczy-ków jako tzw. terytorium mandatowe.
wojna sueska (30 X-7 XI 1956), wojna 6dniowa (5-10 VI 1967), wojna Jom Kippur (6-22 X 1973).
6 lutego 2001 premierem został Ariel Szaron, przewodniczący konserwatywnej partii Likud, zwolen-nik twardej polityki wobec Palestyńczyków.
IV. USTRÓJ POLITYCZNY:
Izrael jest republiką. Funkcje głowy państwa sprawuje prezydent, wybierany przez parlament na okres 5 lat. Władza ustawodawcza w rękach parlamentu (Kneset) o czteroletniej kadencji, w którym zasiada 120 deputowanych. Izrael nie posiada pisanej konstytucji.
V. GOSPODARKA
Izrael zalicza się do grona krajów wysoko rozwiniętych, jest najlepiej uprzemysłowionym krajem Bliskiego Wschodu. W 2002 dochód narodowy na 1 mieszkańca wynosił 19 000 USD.
Na obszarze Izraela znajdują się znaczące zasoby różnorodnych bogactw naturalnych.
s w rejonie miasta Chelec prowadzi się wydobycie ropy naftowej,
s w okolicy Rosz Zohar – gaz ziemny.
s W Oronie i Aradzie - eksploatuje się fosforyty
s w południowym Negewie - rudy miedzi i kamienie szlachetne.
s Z wód Morza Martwego pozyskuje się sole potasowe, tutaj także znajdują się duże pokłady asfaltu. Z zakładów przemysłu przetwórczego znaczny potencjał prezentuje przemysł materiałów budowlanych, maszynowy, samochodowy, metalowy, chemiczny, odzieżowy, włókienniczy, przetwórstwa spożywczego. Do najważniejszych ośrodków przemysłowych, poza stolicą, zalicza się Tel Awiw-Jafa oraz największy port morski kraju – Hajfa.
V a. ROLNICTWO
Tradycyjnie ważną gałęzią gospodarki izraelskiej jest rolnictwo. W początkowym okresie istnienia państwa owoce cytrusowe były głównym produktem eksportowym Izraela. Współczesne rolnictwo, choć relatywnie straciło swą pozycję na rzecz przemysłu, jest bardzo nowoczesne i wysoko zmechani-zowane. Do chwili obecnej najważniejszą rolę w gospodarce rolnej odgrywają sady drzew cytruso-wych. Poza owocami uprawia się pszenicę, jęczmień, ziemniaki, buraki cukrowe, bawełnę, tytoń oraz warzywa. Charakterystycznymi uprawami dla obszarów Negewu są palmy daktylowe i agawy.
W Izraelu prowadzi się intensywną hodowlę, głównie bydła, drobiu i owiec. Pod uprawę wykorzystuje się znaczne obszary ziem sztucznie nawadnianych i osuszonych bagien.
V b. HANDEL
Do największych partnerów handlowych kraju należą: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Niemcy, Japonia, Belgia. Obroty z zagranicą w 2002 wynosiły: import – 30,8 mld USD, eksport – 28 mld USD. Zadłużenie zagraniczne 42,8 mld USD (2002).
INFO TURYSTYCZNE:
Godne odwiedzenia są m.in.: Stare Miasto w Jerozolimie, góry Herzl i Zion, Jaffa, Hajfa, Morze Mar-twe, kibuce (komuny osadnicze), Tel Aviv, Galilea, wzgórze Golgota, Betlejem, Beersheba, Eilat, Jerycho.
IZRAEL. DODATKOWE WARUNKI NATURALNE:
Powierzchnia wyżynno-górska, zbudowana ze skał osadowych (gł. piaskowce i wapienie) i wulkanicznych wieku mezozoicznego i trzeciorzędowego.
s na pn. - wyż. Galilei (Meron, 1208 m, najwyższy szczyt Izraela)
s na pd. - pustynna i kamienista wyż. Negew. Liczne rowy tektoniczne.
s na wsch. - Rów Jordanu z Jez. Tyberiadzkim, doliną rz. Jordan i M. Martwym (najgłębsza depresja świata - powierzchnia wody na 405 m p.p.m.) oraz suchą doliną Wadi al-Araba.
s nad M. Śródziemnym wąska nizina zw. równiną Szaron (dł. 180 km, szer. 6–20 km)
s wybrzeże M. Śródziemnego wyrównane z wałami wydmowymi.
Klimat podzwrotnikowy kontynent. Suchy:
s na pn.-zach. - wilgotny;
s nad zatoką Akaba. opady gł. w zimie.
Nieliczne rzeki stałe:
s na pn. - rz. Jordan, w środkowym biegu (na dł. 118 km) stanowi granicę z Jordanią
s na pd. - rzeki okresowe
Roślinność zmieniona wskutek działalności gosp. człowieka.
s w części pn. i na wybrzeżu - śródziemnomorski (zarośla typu makii),
s na pozostałym obszarze - stepowa, półpustynna i pustynna.
Gleby:
s w pn. i środkowej części brązowe, brunatne i rędziny oraz lokalnie terra rosa,
s na pd. - kamieniste buroziemy i bezglebowe powierzchnie skalne,
s w dolinie Jordanu - żyzne mady.