Wielka Rafa Koralowa

Wielka Rafa Koralowa
Wielka Rafa Koralowa czy też Wielka Rafa Barierowa (ang. Great Barrier Reef) – największa na świecie rafa koralowa, położona u wybrzeży Australii. Jest to wyjątkowy, największy na Ziemi wytwór organizmów żywych, widoczny nawet z kosmosu (jako biała smuga na tle błękitnego oceanu).

Pochodzenie i główne cechy
Rozwój Wielkiej Bariery Koralowej rozpoczął się przed ok. 18 milionami lat. Wiek rafy ocenia się na ok. 2 mln lat, a niektórych jej części nawet na 45,5 mln lat. W obecnej fazie rozwoju, która trwa już od 8 tysięcy lat, budowane są nowe warstwy na "starych" fundamentach. Bariera leży w różnych odległościach od brzegów, wahających się od 15 do 200 km, i rozciąga się na powierzchni ponad 230 tysięcy km². Główna część rafy obejmuje ponad 2100 pojedynczych raf i ponad 100 wysepek, które otoczone są 540 rafami tworzącymi przybrzeżne wyspy. Szerokość rafy wynosi od 2 km do 150 km. Badania przeprowadzone na rafie wykazały, że grubość tworzącej ją warstwy koralowca przekracza 500 m.

W przeciwieństwie do środkowej części, w której rafy są rozproszone, rafy na północy i południu leżą blisko siebie. W północnej części, gdzie rosną lasy mangrowe, jest dużo bagien.

Między Wielką Barierą Koralową i wybrzeżem rozciągają się laguny. Ten obszar płycizn, który rzadko przekracza głębokość 100 m, pokrywa zamuloną warstwę chronioną przez przybrzeżne rafy. Od strony morza, zbocze rafy opada stromo na tysiące metrów w głąb morza. Bariera jest w tym miejscu narażona na działanie fal i wiatrów. Wzrost koralowców jest tutaj najszybszy. Jednocześnie w miejscach, gdzie fale i temperatury są ekstremalne, rafy tracą największe ilości budulca. Duża część luźnego materiału zostaje ponownie związana i tworzy "nowe skały". Rafa poddana jest w ten sposób stałemu procesowi niszczenia i odbudowy.

Powstawanie Rafy Koralowej
Najczęściej używaną nazwą jest rafa koralowa, jednak są one również nazywane "żyjącymi skałami". Zbudowane są z tysięcy żyjątek z rodziny anemonów - polipów, a także innych organizmów rafotwórczych m.in. mszywioły, mięczaki, otwornice i glonów), tworzących podwodny wał lub grzbiet. Polipy te układają się tworząc szkielety wapienne, które można łatwo oddzielić od reszty ciała zwierzęcia. Podczas rozmnażania polipów, rafa rozrasta się wszerz i w górę. Każdy polip połączony jest z sąsiadem przy pomocy powrozu z żywych tkanek i w ten sposób przyczynia się do wzmocnienia struktury. Wodorosty wapienne, które wyglądają jak czerwone kłębki waty, są ważnymi elementami tworzącymi rafę. Produkują one wapień, który umacnia rafę. Inne wodorosty żyjące właściwie na zboczu rafy, wytwarzają pewien rodzaj "zaprawy murarskiej". W ten sposób wspólnota tworzy potężną strukturę, na której tylko na nielicznych niezamieszkanych częściach szkieletów wapiennych żyją koralowce. Każdy gatunek koralowca ma własny wzorzec wzrostu, dlatego właśnie spotykana jest taka różnorodność form - od pagórków, płyt i dużych tafli, po powierzchnie, konary i struktury w formie rogów..

Walory przyrodnicze

Rozgwiazda na tle koralowca
Jest, to piękne miejsce pełne różnych gatunków ryb, mięczaków oraz roślin. Obok ponad 2000 gatunków ryb (około jednej dziesiątej wszystkich znanych gatunków) na rafie żyje 4000, lub więcej gatunków mięczaków, oraz 400 gatunków koralowców i 500 gatunków wodorostów. Większe wyspy pokryte są gęstą roślinnością tropikalną. Wielka Rafa Koralowa jest jedną z większych atrakcji turystycznych Australii.

Fauna Rafy
Większa część koralowca jest biała. Jest to substancja, z której zbudowany jest szkielet nieżyjących już polipów. Żyjące polipy natomiast mają często bogatą kolorystykę. Rożne gatunki koralowców - wachlarzowate i pierzaste oraz spokrewnione z nimi gąbki i inne stworzenia są pięknie ubarwione: od czerwieni, żółci, poprzez kolor pomarańczowy, po fiolety, róż i zieleni. Niebieskie i żółte okonie oraz fosforyzujące fioletowe i żółte wargacze, rywalizują z żywo ubarwionymi, czerwono - białymi ślimakami morskimi, szmaragdowymi rozgwiazdami wężowatymi i niebieskimi rozgwiazdami morskimi. Rafy powstają najczęściej u wybrzeży w strefie szelfu kontynentalnego, ale bywają też samotne np. w kształcie atolu. Korale potrzebują ciepłej wody o temperaturze od 18 do 35C, dlatego nie spotyka się ich powyżej 30-35 szerokości geograficznej północnej i południowej. Zasolenie wody od 27 do 40 ‰. Woda musi być dość ruchliwa, tak by do organizmów docierało pożywienie. Koralowce są też bardzo wrażliwe na zanieczyszczenie wody.

Świat ryb
Rafę koralową zamieszkują niewiarygodnie różnorodne zwierzęta, od malutkich szybkich meduz po olbrzymie rekiny. Żółwie morskie występują tutaj tak licznie, jak w żadnym innym miejscu na świecie. Rafę koralową drąży potężna "armia" zwierząt - m.in. gąbki, robaki, muszle, jeże morskie i ślimaki żywiące się koralowcami. Także różne gatunki ryb zjadają żyjące koralowce: nagozęby np. swoimi ostrymi przednimi zębami odrywają małe kawałki rafy. Przy pomocy zębów trzonowych miażdżą odgryzione kęsy, aby dotrzeć do mięsa polipów. Rozgwiazdy mogą zjeść olbrzymią ilość koralowców. "Wywracają" one swoje żołądki na drugą stronę i rozpryskują soki trawienne na polipy. Następnie wciągają wnętrzności. Połów ich składa się z częściowo już strawionej "zupy" koralowej.

Symbioza ryb
Ryby zamieszkujące rafę koralową zbierają się czasami i czekają wspólnie na pojawienie się określonych gatunków krewetek lub wargaczy. Stworzenia te uwalniają większe ryby od pasożytów i usuwają martwe tkanki. Z takiego układu korzystają obie strony - ryby, które mają stałe źródło pożywienia oraz krewetki pozostające przy życiu. Innym przykładem symbiozy jest "współpraca" małych kiełbi i raków. Para raków wykopuje i utrzymuje tunel, który zamieszkuje wspólnie z kiełbiami. O każdym niebezpieczeństwie dobrze widzące kiełbie powiadamiają gorzej widzące kraby uderzając je ogonem po czułkach.

Typy raf
Rafy dzieli się na trzy typy:
przybrzeżne - występujące u spadzistych brzegów wysp lub stałego lądu
barierowe - występują dalej od brzegu stałego lądu
oceaniczne - występują w oceanie

Geografia Australii
Australia – szósty pod względem wielkości kraj świata położony na kontynencie australijskim będącym najmniejszym spośród wszystkich kontynentów. Najgęściej zaludnione jest wschodnie i południowo-wschodnie wybrzeże. Australia leży na półkuli południowej i wschodniej. Jest też najbardziej płaskim ze wszystkich kontynentów ze średnią wysokością wynoszącą 292 m n.p.m

Położenie
Lokalizacja: Oceania, pomiędzy Oceanem Indyjskim od zachodu i południa a Oceanem Spokojnym od wschodu i północy.

Współrzędne geograficzne:
Rozciągłość południkowa: 3200 km
Rozciągłość równoleżnikowa: 4000 km

Obszar:
całkowity: 7 686 850 km²
ląd: 7 617 930 km²
woda: 68 920 km²

Linia brzegowa: 25 760 km
najniższy punkt: Jezioro Eyre: -15 m
najwyższy punkt: Góra Kościuszki: 2229 m

Klimat
Kraj ten położony jest w zwrotnikowej i podzwrotnikowej strefie klimatycznej. Leży w umiarkowanej i międzyzwrotnikowej strefie oświetlenia Ziemi. Przecina ją zwrotnik Koziorożca. Czynnikami wpływającymi na klimat kontynentu są: bliskość zbiorników wodnych, szerokość geograficzna i odosobnienie kontynentu.

Na kształtowanie się warunków klimatycznych Australii wywiera wpływ położenie, zawartość lądu i nieznaczne urozmaicenie ukształtowania powierzchni, prądy morskie i układ stałych ośrodków barycznych.

Położenie Australii na półkuli południowej warunkuje odmienny rozkład pór roku niż na półkuli północnej. Styczeń jest najcieplejszym miesiącem w roku, zaś lipiec posiada najniższe temperatury. W związku z położeniem lądu na Zwrotniku Koziorożca wnętrze kontynentu ma klimat zwrotnikowy suchy, jego północne części wkraczają w strefę klimatu monsunów międzyzwrotnikowych, a części południowe znajdują się w zasięgu klimatu śródziemnomorskiego. Słabe rozczłonkowanie linii brzegowej, brak większych zatok sprawia, ze przenikanie wpływów oceanicznych do wnętrza kontynentu jest nieznaczne. Wpływy te ogranicza na zachodzie wysoka krawędź Wyżyny Zachodnioaustralijskiej, a na wschodzie bariera Wielkich Gór Wododziałowych. Stąd Australia, mimo oceanicznego położenia, posiada na znacznej przestrzeni suchy klimat kontynentalny.

Góry
Australia jest najniższym z kontynentów, średnia wysokość wynosi tu tylko 292 m n.p.m. a kulminacja, czyli Góra Kościuszki mierzy 2 229 m n.p.m. Wschodnią część kontynentu zajmują Wielkie Góry Wododziałowe. Górzysta jest również Tasmania, wyspa u południowo-wschodnich wybrzeży kontynentu australijskiego. Na zachód od Wielkich Gór Wododziałowych znajduje się południkowy pas Nizin Wewnętrznych, cechujący się w części środkowej endoreicznym układem sieci rzecznej. Na południu w pobliżu wybrzeża występuje południkowe pasmo Gór Flindersa, dochodzące do 1 165 m n.p.m. Na zachód od Nizin Wewnętrznych znajduje się rozległa Wyżyna Australijska.

Pustynie
Ogromne połacie kraju zajmują pustynie, półpustynie i stepy.

Wielka Pustynia Wiktorii
Wielka Pustynia Piaszczysta
Pustynia Gibsona

Przyroda
W Australii żyje mnóstwo endemitów zwierzęcych takich jak torbacze: koala, kangury, wallabie. Stekowce: dziobaki i kolczatki. Ptaki: emu i kazuary czy papugi kakadu oraz wiele innych, jak np. należący do zimorodków - charakterystycznie się "śmiejący" - kukabura chichotliwa. Wzdłuż wschodniego i północnowschodniego wybrzeża stanu Queensland, w płytkich pacyficznych wodach morza Koralowego, znajduje się najwspanialsza osobliwość przyrodnicza Australii: Wielka Rafa Koralowa - Great Barrier Reef, którą Australijczycy określają jako "największą żyjącą istotę na ziemi", bo ciągnie się ponad 2 tysiące kilometrów. Innym cudem przyrody jest, znajdujący się w półpustynnej równinie stanu Terytorium Północne drugi co do wielkości monolit świata: góra Uluru zwana do niedawna Ayers Rock, czerwona skała mająca ok. 9 km obwodu, będąca świętym miejscem dla Aborygenów.

Osobliwościami świata roślinnego są eukaliptusy i roślinność twardolistna.