Jakie znaczenie ma dom i rodzina dla człowieka?

Dom tylko pozornie jest pojęciem jednoznacznym. Każdemu kojarzy się z pewną budowlą architektoniczną, różną w rozmaitych epokach; chata, dworek, zamek, a obecnie bloki, wieżowce itp. Inne znaczenia pojęcia dom przynoszą takie treści jak rodzina, ojczyzna, miejsce utracone lub odzyskane.
Źródeł toposu domu, rodziny należy szukać w antyku. Wyraz „Itaka” kojarzy się wiele ludziom zarówno z domem, jak i z rodziną oraz z ojczyzną i celem, do którego dążył Odyseusz. Każde odejście z domu budzi smutek, rozpacz, powroty zaś wywołują radość. Takich uczuć doznawał zapewne mityczny bohater i jego małżonka, kochająca i wytrwała . Przez wiele lat wytrwale oczekiwała powrotu swojego wybranka. Spotkała ją nagroda za cierpliwość i nieugiętość. Po wielu latach wędrówki wrócił do Itaki pielgrzym Odyseusz. Stoczył wcześniej zwycięską walkę z cyklopem, przezwyciężył intrygi nimfy Kirke, udało mu się nawet ujść cało z pułapki zastawionej przez syreny śpiewające głosem tak pięknym, iż prowadził on do śmierci wszystkich tych, którzy go słyszeli. Wszystkich, jednakże nie Odyseusza. Ten bowiem całą swoją inteligencję wykorzystał na to, aby mimo czyhających zewsząd niebezpieczeństw trafić wreszcie cało do domu.
Dzieła literackie jeszcze niejeden raz powrócą do pojęcia domu jako bezpiecznej przystani, do której się wraca wbrew rozmaitym kolejom losu.
Biblijna przypowieść „O synu marnotrawnym” przekonuje, iż mimo grzesznych pokus w świecie człowiek potrafi się opamiętać i odnaleźć w rodzinie. Ojciec przebacza synowi roztrwonienie majątku i wita go z otwartymi ramionami. Rodzina zawsze potrafi wybaczyć i dać jeszcze jedną szansę.
Często przekonanie o wartości domu twórcy literatury czerpali z osobistych doświadczeń. Tak było w przypadku Jana Kochanowskiego. Po studiach i dworskim życiu poeta odnalazł wreszcie upragniony spokój i źródło inspiracji w Czarnolesie. Skromny dworek wypełniły dziecięce głosy i autor „Pieśni” oraz „Fraszek” mógł się cieszyć rodzinnym szczęściem i tworzyć. Tę rodzinną „arkadię” zmąciła dopiero śmierć najmłodszej córeczki-Urszulki „która uczyniła wielkie smutki w domu(...) tym odejściem swoim”.
W Polskiej literaturze romantycznej pojęcie dom zyskuje nowy wymiar. Wiąże się to z sytuacją polityczną, w której znalazł się naród polski po rozbiorach. Dla pisarzy, którzy wyjechali z kraju i pędzili życie emigrantów, dom staje się symbolem ojczyzny, uosobieniem tego, co utracili na zawsze miejscem, do którego ich myśli będą ustawicznie wracały.
Wnętrze dworku Sędziego z „Pana Tadeusza” wypełnione jest znakami polskości. Na ścianach wiszą obrazy przedstawiające narodowych bohaterów, stary zegar wybija rytm Mazurka Dąbrowskiego, serwis rodowy używany od święta przedstawia historię polskich sejmików. Topos domu w dziele Mickiewicza ma również inną płaszczyznę znaczeniową. Kiedy Tadeusz wraca do Soplicowa ze wzruszeniem ogląda miejsce swego dzieciństwa. Chociaż syn Jacka Soplicy wychował się bez opieki rodziców, otoczony był atmosferą rodzinną, stworzoną przez stryja i Wojskiego. W dworku Sędziego czuł się bezpiecznie, bo świat Soplicowa, określany był przez odwieczny ład, porządek i tradycje szlacheckie. Stryj jako gospodarz i wzorowy szlachcic dbał, aby w jego domu szanowano zwyczaje i przestrzegano zasad etykiety towarzyskiej. W Litwie słynął z gościnności, gospodarności oraz głębokiej miłości do ojczyzny.
Zmieniły się warunki polityczne, kulturalne i obyczajowe. Nie sądzę jednak aby XXI wiek przekreślił tak cenioną wartość jak dom i rodzina. W świecie techniki, pogoni za karierą, emigracji zarobkowej, nadal potrzeby psychiczne i emocjonalne zaspokajają dom i rodzina.