Przyczyny upadku powstania narodowego w 1846 roku .

Gdy "Polska" znalazła się pod zaborami próbowano za wszelką cenę odzyskać niepodległość i stworzyć suwerenne, silne państwo. Ówczesne warunki nie sprzyjały tej koncepcji a sytuacja w poszczególnych zaborach przedstawiała się różnorako. Najtrudniej mieli Polacy mieszkający w zaborze pruskim i rosyjskim. Na nich to, bowiem spływało okrucieństwo takich ludzi jak Otto von Bismarck (w zaborze pruskim, który ustawicznie prowadził antypolską politykę, godzącą przede wszystkim w oświatę i życie kulturalne społeczeństwa polskiego). Ale również Polacy z zaboru austriackiego nie mieli łatwego życia, choć jakby się zdawało mieli o wiele lepsze warunki. Pomimo tych wszystkich trudności i problemów, wiek XIX, jest tym stuleciem, w których Polacy oddają zdrowie i życie, w imię przyszłej wolności. Idea walki narodowo- wyzwoleńczej rodzi się jeszcze przed trzecim rozbiorem.
Przedstawmy w skrócie sytuację w Polsce .
Początek wieku XIX, to udział Polak6w, w kampaniach Napoleońskich. W 1807 roku utworzono, Księstwo Warszawskie. Miała to być namiastka przyszłego państwa, przynajmniej tak sądzili nasi pradziadowie. Z osobą Napoleona wiązano wiele nadziei, na uzyskanie pełnej niepodległości. Naiwność i bezgraniczne zaufanie polskich polityków, była tak wielka, ze wojska nasze stanowiły jedną z największych formacji w armii napoleońskiej. Gdy jednak przyszły trudne chwile jakimi niewątpliwie była porażka Napo1eona w Rosji, oraz późniejsza przegrana w bitwie pod Waterloo, Polacy musieli słono zapłacić. W latach 1814/15, utworzono tzw. Kró1estwo Polskie ,które było połączone wieczystą unią z Cesarstwem Rosyjskim. Szczegó1nie więcej I miejsca poświęcę na temat, Królestwa Polskiego, ponieważ, tam '" przejawiała się największa aktywność polityczna oraz narodowa- wyzwoleńcza. Zacznijmy od osoby ministra przychodów i skarbu ks. Ksawerego Druckiego-Lubeckiego oraz Stanisława Staszica, który stał na czele Dyrekcji Przemysłu i Kunsztów przy komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji. Drucki-Lubecki uważał walkę zbrojną z zaborcami za szaleństwo, proponował natomiast rozwój gospodarczy. Wzorował się na systemie angielskim, gdzie szczegó1ny nacisk kładziono na przemysł włókienniczy, górnictwa oraz hutnictwo. Lubecki początkowo, zastał pusty skarb, oraz wielce przestarzały tzw. Staropolski Okręg Przemysłowy. W wyniku energicznych działań, doprowadził do stabilizacji oraz rozwoju finansów i ekonomiki kraju m.in. Bank Polski- 1828, Towarzystwo Kredytowe Ziemskie 1825, budowa kanału Wisła- Niemen, cła na wywóz polskiego sukna da Rosji. Drugą ważną osobą mającą wpływ na rozwój "autonomii polskiej" był wspomniany wcześniej Stanisław Staszic. Jego koncepcja budowy dobrze rozwiniętego Kró1estwa Polskiego, była trochę inna od tej, którą proponował Drucki- Lubecki. Staszic chciał przede wszystkim rozwijać przemysł i rynek wewnętrzny i był stanowczym zwolennikiem niezależności Kró1estwa Polskiego. Lubecki zmierzał da rozwoju gospodarczego autonomii polskiej w oparciu a ścisłą współpracę z Rosją. W tym czasie doszło na ziemiach polskich do silnego rozwoju przemysłu, jak również co się z tym wiąże rolnictwa. Ale oprócz wspomnianego udziału Polaków w rozwoju gospodarczym inni woleli działać natychmiast, do tego grona można zaliczyć osoby działające w opozycji legalnej i nielegalnej. Legalnie działali posłowie z województwa kaliskiego m.in. Bonawentura i Wincenty Niemojowscy. Przeprowadzili oni śmiałą krytykę rządu ,która doprowadziła, że car zawiesił ich w swych prawach, aby w końcu zabronić działalności opozycji wogóle. Opozycję nielegalną tworzyły; tajne związki młodzieżowe, Związek Przyjaciół pod godłem Panta Koina, Związek Wolnych Braci Polaków Towarzystwo Filomatów, Wolnomularstwo Narodowe (późniejsze Towarzystwo Patriotyczne) oraz Sprzysiężenie Podchorążych. Sytuacja w kró1estwie stawała się coraz trudniejsza! car nie przestrzegał konstytucji, wprowadził cenzurę oraz zakazał działalności opozycji. W takiej sytuacji oraz w obawie, że wojska polskie zostanie użyte da tłumienia powstania belgijskiego i rewolucji lipcowej we Francji, na ziemiach polskich wybuchło Powstanie Listopadowe. Głównym jego inicjatorem było sprzysiężenie podchorążych. Podobny plan miało Towarzystwo Patriotyczne któremu również zależało na walce a niepodległość Polski. Przeciwnikami powstania był obóz konserwatystów pad przywództwem Adama Czartoryskiego któremu zależało na pokojowym, dyplomatycznym rozwiązaniu problemu. Natomiast centrowy obóz Kaliszan wiązał swe nadzieje na niepodległość Polski, we współpracy z Francją oraz w reformach wewnętrznych Kró1estwa Polskiego. Powstanie Listopadowe, z góry skazane było na porażkę, ponieważ na jego czele stał obóz konserwatystów, który zamiast walczyć wolał negocjować z carem. Utworzono Rząd Tymczasowy , w końcu zdetronizowano rosyjską Dynastię Romanowów, wydarzenia te spowodowały natychmiastową reakcję ze strony cara. 5. II 1831 roku armia rosyjska pod dowództwem gen. Iwana Dybicza przekroczyła granice Kró1estwa Polskiego. Polakom udało się zwyciężyć pod Stoczkiem Łukowskim, nie rozstrzygnięto bitwy pod Grochowem (24/25 II), wygrano pod Wawrem, Dębem Wielkim, Iganiami. Punktem zwrotnym okazała się przegrana z gwardią carską, w maju i czerwcu klęskę poniosło powstanie na Ukrainie i na Litwie. W lipcu nastąpiła kontrofensywa rosyjska, Rosjanie sforsowali Wisłę i podeszli pod Warszawę. W Warszawie w sierpniu trwały rozruchy, szukano winnych poniesionych klęsk, a w międzyczasie zaczęły już nacierać oddziały carskie. Polacy bronili się dzielnie, m.in. altyrerzyści pod dowództwem gen. Józefa Sowińskiego. Ostatecznie po podpisaniu aktu kapitulacji stolicy (8 IX), powstanie trwało jeszcze do 21 X gdy upadły twierdze Modlin i Zamość. Przyczyn klęski można by szukać wiele, ale do najważniejszych można zaliczyć; przewagę militarną Rosjan, błędy w dowodzeniu, brak udziału całego społeczeństwa w tym czynie niepodległościowym, chybione nadzieje na pomoc zagraniczną jak również brak woli walki u dowódców, postępująca demoralizacja armii. Powstanie Listopadowe pociągnęło za sobą szereg represji, wobec powstańców i nie tylko. Konfiskowano majątki, prześladowano, zsyłano w głąb Rosji, skazywano na karę więzienia lub śmierci. W sprawach politycznych zastąpiono konstytucję, Statutem Organicznym. W gospodarce wprowadzono rosyjski system monetarny, miary i wagi. W sprawach kulturalno- społecznych; zamknięto Uniwersytet Warszawski, zlikwidowano Wileński, wprowadzono rosyjski kodeks karny, główne stanowiska urzędnicze zajmowali Rosjanie. Wszystkie te decyzje wpłynęły na stopniowe ograniczenie autonomii Kró1estwa Polskiego, oraz postępującą na jego ziemiach rusyfikacją. Zapanował w dziejach Polski, okres "Wielkiej emigracji", wiązało się to z działalnością polskich obozów politycznych na obczyźnie. Najważniejszymi z nich były, Komitet Narodowy, Towarzystwo Demokratyczne Polski, Gromady Ludu Polskiego oraz Hotel Lambert. Na emigracji skupili się czołowi twórcy polskiego romantyzmu, m.in. Adam Mickiewicz, Zygmunt Krasiński, Juliusz Słowacki, Fryderyk Chopin, malarz Piotr Michałowski, historycy Joachim Lelewel, Maurycy Mochnacki. Na emigracji osiągali sukcesy polscy lekarze, inżynierowie i fabrykanci. Emigracja była stałym rzecznikiem przypominającym obywatelom państw europejskich o konieczności wskrzeszenia suwerennej i niepodległej Polski. Lata trzydzieste i czterdzieste XIX wieku w zaborze pruskim to okres rozwoju gospodarczego i walki z szerzącą się germanizacją. W tym czasie na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej istniały organizacje spiskowe, które działały w obronie interesów Polaków i dążyły do niepodległości. Do tych ugrupowań można zaliczyć Stowarzyszenie Ludu Polskiego, Komitet Poznański, Związek Narodu Polskiego, Związek Chłopski i Związek plebejuszy. Organizacje te przygotowywały społeczny grunt pod powstanie ogólnozaborowe, starając się uświadomić i zorganizować całe społeczeństwo. W 1846 roku na terenach wolnej Rzeczpospolitej Krakowskiej wybuchło powstanie. To natychmiastowe spontaniczne działanie było spowodowane, głównie tym, ze nie powiodła się koncepcja powstania w trzech zaborach, oraz tym, ze do Krakowa wkroczyły oddziały austriackie. Powstanie Krakowskie miało niesłychanie krótki przebieg, upadło po zaledwie miesiącu czasu. Następstwem tego wydarzenia była tzw. "rabacja galicyjska". Sprowokowani, działaniem administracji austriackiej, chłopi masowo, palili, łupili, dwory szlacheckie, jak również mordowali swoich panów. W latach czterdziestych XIX wieku istniały wyraźne napięcia polityczno gospodarczo- społeczne. Robotnicy zaczęli walczyć o swoje prawa, a burżuazja dążyła do władzy. Wydarzenia rewolucji lutowej we Francji były sygnałem, ze nadszedł kres starego ładu. Ruchy rewolucyjne objęły także tereny Polski.

Manifest .
Polacy! Godzina powstania wybiła - cała rozszarpana Polska dźwiga się i zrasta - powstali już bracia nasi w Księstwie Poznańskim, w Polsce Kongresowej, w Litwie i na Rusi biją się z wrogiem. Biją się o najświętsze prawa wydarte im podstępem i przemocą. - Wszak wiecie, co się działo i co się ciągle dzieje, kwiat naszej młodzieży gnije w więzieniach, starcy, co wspierali nas radą, oddani bezcześci, księża obrani z wszelakiej powagi, słowem, każdy, kto czynem a myślą tylko pragnął żyć, umierać dla Polski, jest zniszczony lub gnije w więzieniu, lub co chwila jest na to wystawiony. Odbiły się w sercach naszych i rozdarły je aż do krwi jęki milionów zaknutowanych, wywiędłych w podziemnych lochach, pędzonych w szeregach ciemięzców, męczonych wszystkim, czemu tylko siła człowieka wystarczy - wydarli nam sławę - zabraniają nam naszego języka - nie pozwalają wyznawać wiary ojców naszych - kładą nieprzebyte tamy ulepszeniom składu towarzyskiego - uzbrajają braci przeciw braci - sieją potwarze na najgodniejszych synów Ojczyzny. Bracia! jeszcze krok tylko, a nie będzie już Polski i ani jednego Polaka - wnuki nasze przeklinać będą pamięci naszej, żeśmy z najpiękniejszej krainy ziemi zostawili im tylko gruzy i pustynie - żeśmy lud najbiedniejszy dozwolili okuć w kajdany, że muszą wyznawać obcą wiarę, mówić obcym językiem i być niewolnikami gwałcicieli praw swoich, wołają na nas z grobu prochy ojców naszych, męczenników za sprawę narodową, abyśmy ich pomścili, wołają na nas niemowlęta, abyśmy im utrzymali Ojczyznę od Boga nam powierzoną - wołają na nas wolne narody całej ziemi, ażebyśmy nie dali upaść najświętszej zasadzie narodowości - woła na nas Bóg sam, który od nas kiedyś rachunku żądać będzie. Jest nas dwanaście milionów, powstańmy razem jak mąż jeden, a potęgi naszej żadna nie przemoże siła, będzie nam wolność, jakiej dotąd nie było na ziemi, wywalczymy sobie skład społeczeństwa, w którym każdy podług zasług i zdolności z dóbr ziemskich będzie mógł użytkować, a przywilej żaden i pod żadnym kształtem mieć nie będzie miejsca, w którym każdy Polak znajdzie zabezpieczenie dla siebie, żony i dzieci swoich, w którym upośledzony od przyrodzenia na ciele lub duszy znajdzie bez upokorzenia niechybną pomoc całego społeczeństwa, w którym ziemia, dzisiaj przez włościan warunkowo tylko posiadana, stanie się bezwarunkową ich własnością, ustaną czynsze, pańszczyzny i wszelkie tym podobne należytości bez żadnego wynagrodzone, a poświęcenie się sprawie narodowej z bronią w ręku będzie wynagrodzone ziemią z dóbr narodowych. Polacy! nie znamy odtąd między sobą żadnej różnicy, jesteśmy odtąd braćmi, synami jednej matki Ojczyzny, jednego ojca Boga na niebie! Jego wezwijmy na pomoc, a On pobłogosławi orężowi naszemu i da nam zwycięstwo; ale, aby wysłuchał głosów naszych, nie kalajmy się pijaństwem ani rabunkiem, nie plammy poświęconej broni samowolnością lub morderstwem bezbronnych różnowierców i cudzoziemców, bo nie z ludami, ale z ciemięzcami naszymi bój prowadzimy. A teraz na znak jedności przypinajmy kokardy narodowe i wykonajmy przysięgę:" Poprzysięgam radą, mową i czynem służyć Ojczyźnie mojej, Polsce! Poprzysięgam poświęcić jej wszystkie moje widoki osobiste, majątek i życie! poprzysięgam posłuszeństwo bezwarunkowe Rządowi Narodowemu, w Krakowie w dniu 22 m.t. o godzinie 3 wieczorem w domu Pod Krzysztoforami zawiązanemu, i wszystkim władzom od tegoż postawionym, tak mi Panie Boże dopomóż!"
Powstanie zapowiedziane na noc z 20 na 21 lutego 1846 r. wybuchło wcześniej - 18 lutego, gdy grupy powstańców złożone na ogół ze szlachty i inteligencji wyruszyły do miast rozbroić austriackich żołnierzy, żandarmów, strażników. Chcieli uwolnić Ojczyznę z rąk austriackich zaborców, którzy już ponad pół wieku sprawowali tu władzę na ziemi małopolskiej. Tymczasem Austriacy ani palcem nie kiwnęli i nie tknęli polskich powstańców, ale zrobili to polscy chłopi namówieni przez austriackich urzędników. “O hańbo, o ślepoto w ludziach niepojęta!”
Plan tego powstania został zaplanowany za granicami zaboru. . Dokonała tego Centralizacja Towarzystwa Demokratycznego Polski . Tworzyli ją politycy , których sięgnęła Wielka Emigracja Termin wybuchu był wyznaczony na noc z 21/22 II 1846 r. Powstanie miało wybuchnąć równolegle na terenie trzech zaborów , ale głównie skierowane było w stronę Rosji . Umiejscowienie powstania nie było przypadkowe . Na terenie całego Krakowa jak i jego okolic , działała znakomicie zorganizowana akcja spiskowa . W ówczesnym czasie ziemie polskie podzielono na pięć części ( Królestwo , Ukraina i Litwa , zabór pruski i Galicja ) .
Tendencje radykalno-demokatyczne konspiracji spowodowały , że wśród konserwatystów i liberałów , znalazły się osoby , które postanowiły zdradzić , wyjawiając wszystkie fakty odpowiednim służbom . Wskutek tego przeprowadzono masowe aresztowania , ujęto ponad 100 osób , wśród nich byli K. Libelt oraz L. Mierosławski .
Mimo tego powstanie wybuchło . Największy zasięg miało w Rzeczypospolitej Krakowskiej . Austriacy jako pierwsi wprowadzili swoje wojska . 20 II rozgorzała walka w wyniku , której Austriacy wycofali się w ciągu kilku dni . 22 II rewolucjoniści ogłosili powstanie Rządu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej .




Nowy rząd wydał Manifest do Narodu Polskiego ( treść umieściłem wyżej ) . Wzywał w nim wszystkich Polaków do walki o niepodległość , zapowiadając jednocześnie reformy społeczne . Zostaną zniesione nierówności i przywileje stanowe także pańszczyzna , miano wprowadzić uwłaszczenie . Chłopi mieli otrzymać użytkowaną przez siebie ziemię na własność . Uboga ludność miała zostać objęta opieką społeczną - co zważywszy na te czasy , było ewenementem . Masy chłopskie były bardzo zainteresowane tym dokumentem , ale nic nie zrobiono , aby ich z tym zapoznać , uważano należy unikać rewolucyjnej propagandy wśród chłopstwa i że wystarczy ogłosić „uwłaszczenie” w dniu powstania . A „zdradzieccy” konserwatyści po prostu odrzucili program zawarty w manifeście . W nowym rządzie wybuchł konflikt pomiędzy Tyssowskim a Gorzkowskim . Ten pierwszy nie godził się radykalnymi poglądami Gorzkowskiego , próbując pozyskać zaufanie szlachty i burżuazji , z tego powodu , że myślał więcej o rozszerzeniu powstania , 24 II ogłosił się dyktatorem powstania .
Cały rząd nie był konsekwentny w swoich poczynaniach , i liczył że powstanie bardzo szybko się rozwinie . Wykorzystali to Austriacy , którzy w Galicji rozpuszczali wśród chłopów wieści o przygotowywanym powstania anty chłopskim i przestrzegali przed przystąpieniem do walki , która nie poprawi doli chłopów .Część chłopstwa w to uwierzyła i pomagała Austriakom tłumić powstanie . Jakub Szela ze Smarzowy koło Jasła stanął na czele grup chłopskich , które gromiły oddziały powstańcze i niszczyły dworki szlacheckie .
26 II chłopi rozbili wysłany z Krakowa przeciw idącej na miasto kolumnie austriackiej 500-osobowy oddział płk. Suchorzewskiego w Gdowie koło Bochni . W następnym dniu jeden z najbardziej demokratycznie usposobionych przywódców powstania E. Dembowski , stanął na czele procesji , mającej na celu wyjaśnienie wszystkich kwestii spornych „sprawy chłopskiej” , jednak nie wiedział , że chłopi galicyjscy , bardzo brali do siebie austriackie perswazje i obietnice . Żołnierze austriaccy, którzy przebrali się za chłopów , skierowali właśnie na Dembowskiego pierwszą salwę . Jego śmierć właściwie przerwała powstanie .
To właśnie „dzięki” chłopom , pokrzyżowano plany i zatrzymano rozwój tego najbardziej demokratycznego powstania . W ten sposób mściła się wielokrotnie podejmowana sprawa chłopska. Ruch chłopski w Galicji spowodował upadek powstania , które i tak nie miało szans rozwoju , przyspieszył jednak proces uwłaszczenia chłopów , z którymi od tego momentu zaczęto się liczyć .
2 III J . Tyssowski ( jeden z przywódców rządu ) , złożył władzę i bez walki przeszedł granicę pruską , Wydarzenia lutowe 1846 r. w Galicji przeszły do historii pod nazwą rabacji chłopskiej . To pogłębiło podziały klasowe i zaostrzyło nienawiść , ułatwiając tym samym zaborcom panowanie w Polsce . Bezpośrednim skutkiem powstania była likwidacja Rzeczypospolitej Krakowskiej , której obszar wcielono do Austrii . Sądzono wielu uczestników powstania , zapadło wiele wyroków śmierci , ale żadnego nie wykonano , natomiast większość została zesłana na Syberię .
Podsumowując można powietępuć , że powstanie , które trwało tylko 9 dni upadło z nasochających powodów :


- niefortunny plan działania

- zbyt pospieszne przygotowania

- aresztowanie większości działaczy powstania

- bagatelizowanie żądań chłopów


Jednak głoszone przez powstanie zasady spowodowały , że uzyskanie niepodległości trwale związało się już z rewolucją agrarną .Wysunięto postulat o całkowite uwłaszczenie chłopów , oraz zapowiedź rychłego wykorzenienia feudalizmu z ziem polskich .Rewolucja Krakowska dała całej Europie przykład , utożsamiając sprawę wagi narodowej ze sprawą demokracji , oraz wyzwolenia klasy uciskanej .
Chciałbym bardziej rozszerzyć rolę chłopstwa w powstaniu .
Józef Nocek, ludowy poeta z przełomu XIX-XX wieku wydał w 1908 r. w Bielsku-Białej zbiór wierszy w książce “Z serca pod siermięgą”/1/, gdzie umieścił wiersz napisany w 1906 r. w 60 rocznicę tej masakry, zawierający trafną ocenę zajść, tło i sylwetki oprawców i tych, którzy popchnęli ciemne masy chłopskie do zbrodni, rabunku wobec swoich rodaków. Oto ów wiersz:

“Straszny wicher z śniegiem wyje
Tłum pijany w dwory wali,
I niewinnych braci bije
Rąbiąc, siekąc, niszczy, pali.
Tańczą jak z piekła szatani,
Śnieg z gorącą krwią mieszają,
Mordem i rzezią zagrzani
Śród cepów i kos hulają.
Ten tłum bratnią krwią zbryzgany,
Od radości dzikiej wyje
Nie wie, że cięższe kajdany
Zaciągnął sobie na szyję.
Ci co zeń zrobili kata
I skusili w tej robocie,
Radzi, że brat zabił brata
Że Polska zginie w sromocie.
O nie ciesz się zgrajo wroga,
Wnet stopnieją twe uciechy,
Bo dzień przyjdzie z łaski Boga
Który zmyje ludu grzechy.”

Tak okiem poety wyglądała ta wrzawa bratobójcza w noc lutową przy mrozie do - 20 stopni Celsjusza. Nie było telefonu, radia, prasy szeroko dostępnej, a zresztą mało kto z chłopów czytał i pisał, jednak spontanicznie się zorganizowali do tej haniebnej roboty i uderzyli na wszystkie dwory, a w wielu miejscowościach i na plebanie, i kościoły. Taka reakcja spowodowana była ciemnotą chłopstwa które nigdy nie było edukowane . Przeraża mnie fakt że obecne władze chcą doprowadzić do bardzo podobnego stanu rzeczy .
I co ci chłopi wiedzieli o miłości Ojczyzny, o Polsce ? Spojeni alkoholem przez żydowskich karczmarzy i austriackich urzędników na widok nielicznych powstańców z przerażeniem wołali, że “Polacy idą wyrzynać do szczętu chłopów”. Czy można było z takimi nieoświeconymi obywatelami wywalczyć wolną Polskę? Być może nie wiedzieli co to znaczy.
Tłumy zbuntowanego chłopstwa krążące po wsiach były dość liczne, jak choćby w Dęborzynie 20 lutego /wtorek/ w nocy zleciało się ok. 3000 ludzi przerażonych, bo “Polacy chłopom gardła podrzynają”. Z różnych stron co raz odzywały się dzwony na alarm i trwogę, a chłopi umazani krwią niewinnych, uzbrojeni w cepy, kosy, widły, drągi, żarnówki rządzili po swojemu i polowali na szlacheckich powstańców.
Taki oto przebieg miało najgłupsze i najkrótsze powstanie polskie . Uczmy się bo pokazało ono nam jak ważna jest nauka i publiczne oświecenie .


Bibliografia :
1- „Informator o historykach polskich zajmujących się dziejami wojskowymi ”,Poznań 1998, s. 47

2- „Rewolucja czy praca organiczna drogami do niepodległości?”
red. M. Drozdowski, Poznań 1997, s. 204

3- rękopis Jana Laskowskiego – załączony