Spis treści:
1) Charakterystyka płazińców
2) Budowa zewnętrzna płazińców
3) Budowa wewnętrzna płazińców
4) Charakterystyka obleńców
5) Czym jest pasożyt?
6) Przystosowania do pasożytniczego trybu życia:
7) Przystosowania płazińców i obleńców do pasożytniczego trybu życia
Charakterystyka płazińców
Płazińce, robaki płaskie (Platyhelminthes) - typ zwierząt o prymitywnej budowie.
Filogeneza - Przypuszcza się, że wirki (Turbellaria) pochodzą od parzydełkowców, a ich przodkowie mogli być podobni do planuli. Pozostałe gromady pasożytów takich jak: przywry (Trematoda), skrzelowce (Monogenea), tasiemce (Cestoda) wywodzą się od pierwotnych wirków.
Informacje ogólne
- trójwarstwowce
- dwubocznie symetryczne
- grzbietowo-brzuszne spłaszczone
- bez jam ciała
- przestrzenie między ścianą ciała a narządami wewnętrznymi wypełnione parenchymą
- acelomata - zwierzęta parenchymatyczne
- robaki drapieżne, niebezpieczne
Budowa zewnętrzna płazińców
Ciało możemy podzielić na przód, tył, stronę brzuszną i grzbietową. Pokryte jest ono jednowarstwowym nabłonkiem (pochodzenia ektodermalnego) u wirków pokryty jest rzęskami, u pasożytów komórki nie są orzęsione i zlewają się w jedną warstwę zwaną syncytium. Pasożyty posiadają dodatkowo pokryty nabłonek oskórkiem, który chroni przed strawieniem. Pod nabłonkiem znajdują się mięśnie gładkie u wirków tworzące kilka warstw, u pasożytów mają postać pojedynczych włókienek. Nabłonek oraz mięśnie tworzą wór powłokowo-mięśniowy nadający kształt. Wewnętrzna jama ciała wypełniona jest parenchymą.
Parenchyma jest to typ tkanki różnorodnego pochodzenia, która wypełnia przestrzeń ciała u niektórych grup zwierząt lub miękisz roślin.
U zwierząt bezjamowych, takich jak płazińce i wstężnice, parenchymą nazywa się tkankę pochodzenia mezodermalnego, która wypełnia przestrzenie między narządami wewnętrznymi. Powstaje z trzeciego listka zarodkowego - mezodermy.
Parenchyma płazińców jest gąbczastą masą zawierającą dość luźno powiązane ze sobą komórki. Spełniają one czynności takie jak gromadzenie zapasów pokarmowych i rozprowadzanie drogą osmozy produktów trawienia pokarmu. Niektóre z nich wytwarzają rabdity, które wnikają do nabłonka. Szczeliny w parenchymie łączą się ze sobą w jamę zwaną schizocelem, która jest odpowiednikiem pierwotnej jamy ciała.
Budowa wewnętrzna płazińców
Układ pokarmowy
Rozpoczyna się otworem gębowym, dalej przechodzącym w gardziel (może być wynicowana na zewnątrz), za nią znajduje się jelito. Otwór odbytowy tylko u niektórych wirków i przywr, u większości nie występuje.Tasiemce nie posiadają układu pokarmowego.
Układ oddechowy
Do wymiany gazowjej dochodzi bespośrednio przez powierzchnię ciała. Nie posiadają układu oddechowego. U pasożytów wewnętrznych jak np. tasiemiec podstawowym procesem dostarczającym energii jest oddychanie beztlenowe. Jednak niektóre płazińce oddychają tlenowo np. wirki.
Układ krążenia
Występuje otwarty układ krążenia: substancje odżywcze rozprowadzane są przez płyn znajdujący się w parenchymie.
Układ nerwowy
Układ charakteryzujący się prostą budową zbudowany z dwóch zwojów nerwowych oraz z odchodzących pni nerwowych połączonych poprzecznymi spoidłami.
Układ wydalniczy
Składający się z kanalików znajdujących się w parenchymie zakończonych protonefrydiami, do których uchodzą komórkami płomykowymi. Taki układ nosi nazwę układu protonefrydialnego.
Rozmnażanie
Charakteryzuje je hermafrodytyzm. Najczęściej występuje zapłodnienie krzyżowe. Zróżnicowany jest również rozwój osobnika. Wirki charakteryzują się rozwojem prostym, zaś pasożyty rozwojem złożonym.
Charakterystyka obleńców
Obleńce, robaki obłe (Nemathelminthes, Aschelminthes) - tradycyjna nazwa grupy1 bezkręgowców obejmującej:
- Acanthocephala - kolcogłowy
- Gastrotricha - brzuchorzęski
- Gordiacea-Nematomorpha - nitnikowce
- Kinorhyncha - ryjkogłowy
- Nematoda - nicienie
- Rotifera - wrotki
Występowanie
Obleńce żyją wszędzie - zarówno w gorących źródłach, jak i w krajach polarnych. Żyją w ciałach innych organizmów, w ich odchodach, a także w mule i w glebie.
Budowa
Obleńce różnią się od płazińców kształtem ciała - są robakami o obłym ciele. Większość z nich to nicienie. Wykonując energiczne ruchy całym ciałem, potrafią utrzymać się w jelicie żywiciela. Dwubocznie symetryczne, nieczłonowane, wydłużone i cylindryczne ciało, zwykle zwężające się na końcach. Pokryte są kolagenowym oskórkiem, pod którym znajdują się mięśnie. Mięśnie i oskórek tworzą razem wór skórno-mięśniowy. Jama ciała jest wypełniona płynem, a jelito jest drożne.
Rozmnażanie
Obleńce są w większości rozdzielnopłciowe i rozmnażają się przez gonady. Bardzo często nie mają żywiciela pośredniego.
Czym jest pasożyt?
Pasożyt - organizm cudzożywny, który wykorzystuje stale lub okresowo organizm żywiciela jako źródło pożywienia i środowisko życia. Pasożytnictwo jest formą współżycia między organizmami, która przynosi korzyść jedynie pasożytowi; żywicielowi, zwanemu czasem gospodarzem, związek ten przynosi wyłącznie szkody (straty substancji odżywczych, destrukcja tkanek, zatrucie produktami przemiany materii pasożyta itp.). Pasożyt może doprowadzić organizm żywiciela do wyniszczenia a nawet śmierci.
Ze względu na stopień zależności od żywiciela pasożyty dzieli się na:
- fakultatywne, okolicznościowe, względne - mogące rozwijać się zarówno na żywych organizmach, jak również na materii nieożywionej. Forma odżywiania zależy od predyspozycji genetycznych, dostępu do rośliny żywicielskiej, jej podatności na zakażenie oraz warunków pogody
- obligatoryjne, ścisłe, bezwzględne i względne - mogące rozwijać się w fazie wegetatywnej tylko w lub na organizmach żywych. Poza organizmem żywiciela pasożyty te mogą przetrwać tylko jako niektóre formy rozwojowe organizmu - przetrwalniki
Ze względu na środowisko życia pasożyty dzieli się na:
- pasożyty zewnętrzne
- pasożyty wewnętrzne
Ze względu na czas trwania związku z żywicielem pasożyty dzieli się na:
- pasożyty stałe – bytujące na lub w organizmie żywiciela,
- pasożyty czasowe – wykorzystujące żywiciela okresowo, np. podczas pobierania pokarmu (kleszcze, pijawki) lub na niektórych stadiach rozwojowych (gzy).
Przystosowania do pasożytniczego trybu życia
- nabłonek odporny na strawienie
- brak ubarwienia, narządów zmysłów i narządów ruchu
- brak układu krwionośnego, oddechowego i pokarmowego (wchłanianie pokarmu strawionego przez żywiciela)
- narządy czepne: przyssawki (tasiemiec nieuzbrojony), przyssawki i haczyki (tasiemiec uzbrojony)
- oddychanie beztlenowe
- produkowanie olbrzymich ilości jaj, obojnactwo, możliwość samozapłodnienia
- wykorzystywanie żywicieli pośrednich (rozmnażanie bezpłciowe) i żywicieli ostatecznych (rozmnażanie płciowe)
Przystosowania płazińców i obleńców do pasożytniczego trybu życia
PŁAZIŃCE:
Przystosowanie do pasożytnictwa: organy czepne, odporność naskórka na działanie enzymów trawiennych, taśmowate, silnie spłaszczone ciało, zredukowane narządy zmysłów.
Układ wydalniczy jest zwykle złożony z 2 kanałów, które wychodzą na zewnątrz otworami wydalniczymi. Od gł. kanałów odchodzą liczne rozgałęzienia, zakończone komórkami płomykowymi. Każda posiada pęczek rzęsek (płomyk), którego ruch wywołuje przepływ cieczy dyfundującej z parenchymy do kanalików wydalniczych. Zasadniczą funkcją tego układu jest osmoregulacja.
Cykl rozwojowy tasiemca nieuzbr. Żywicielem pośrednim jest bydło, które zaraża się zjadając trawę zanieczyszczoną odchodami człowieka. W żołądku zwierzęcia z jaja wydostaje się onkosfera, która przebija ściany jelita i wędruje do mięśni, gdzie przekształca się w wągra. Człowiek zaraża się zjadając surowe lub półsurowe mięso wołowe. Dojrzałe człony mogą wydostawać się przez odbyt dzięki skurczom wora powłokowo - mięśniowego.
OBLEŃCE:
Wór powłokowo-mięśniowy: okrywa ciało obleńców. Jego zewn. warstwę stanowi bezpostaciowy oskórek, który jest wydzieliną nabłonka. Przez nabłonek może swobodnie przenikać woda, jednakże dla innych substancji jest nieprzenikliwy (np. dla enzymów trawiennych – pasożyty). Pod nabłonkiem leżą podłużne pasma mięśni gładkich (lokomocja). Nie mają mięśni okrężnych.
Układ wydalniczy jest protonefrydialny, nie ma komórek płomykowych, co upraszcza budowę. Są to dwa kanały wydalnicze ciągnące się po bokach ciała, z przodu łączą się kanałem poprzecznym, uchodzącym na zewnątrz. Służy bardziej do osmoregulacji.
