Konflikt na bliskim wschodzie, konflikty izraelsko-arabskie.

Konflikt- definiowany jest z reguły jako niezgodność, sprzeczność interesów, poglądów, ich kolizję, spór o nie, jako zatarg. Konflikty dzielą się na wewnętrzne i międzynarodowe. Słowo „konflikt” występuje często jako określenie sporu, jako czegoś łagodniejszego. Ważne jest zachowanie stron, czy między nimi konflikt ma charakter werbalny, ograniczający się do składania protestów, ostrzeżeń czy nawet gróźb. Ostrzejszy konflikt ma charakter wtedy, gdy następuje zerwanie stosunków dyplomatycznych, gdy ma miejsce demonstracja siły militarnej a nawet jej użycie. Wtedy mamy do czynienia z konfliktem zbrojnym, który może przerodzić się w wojnę. W konflikcie występują minimum dwie strony, ale mogą włączyć się inne siły, czasem w roli mediatorów.
Utworzenie w 1948 r. Państwa Izrael stało się źródłem wielu konfliktów na Bliskim Wschodzie. Państwo to nie zostało zaakceptowane przez kraje arabskie. Także ludność arabska , która od wieków mieszkała w Palestynie i po powstaniu Izraela znalazła się na terytorium tego państwa, nie pogodziła się ze swym statusem. Region bliskowschodni leży na pograniczu Azji, Afryki i Europy. Posiada olbrzymie pokłady ropy naftowej. Tu krzyżują się ważne szlaki komunikacyjne. Istnieje rywalizacja państw o panowanie, wpływy i kontrolę nad państwami tego regionu. Tu występują też wielkie religie : islam, katolicyzm i prawosławie. Po II wojnie światowej trwa niezakończony konflikt z różnym jego nasileniem.
Najpoważniejszym i najdłużej trwającym jest konflikt izraelsko –arabski, w wyniku którego miały miejsce cztery wojny izraelsko-arabskie (od czasu powstania państwa Izrael) były to :
I wojna- wojna palestyńska,
II wojna- wojna sueska,
III wojna- wojna sześciodniowa,
IV wojna- wojna Jom Kippur,

I Wojna-wojna palestyńska.
29 listopada 1947 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło plan podziału Palestyny. Państwo żydowskie miało objąć 14,1 tys. km² obszaru, zaś arabskie 11,7 tys. km². Jerozolima miała być strefą neutralną. Kiedy 14 maja 1948 r. Dawid Ben Gurion ogłosił powstanie państwa Izrael, do ataku ruszyli arabowie. Wojska Ligi Państw Arabskich, czyli Libanu, Syrii, Jordanii i Egiptu zaatakowały natychmiast. Walki trwały ponad pół roku. Wojna zakończyła się rozejmem z 7 stycznia 1949 r., zawartym między Egiptem a Izraelem. Przyłączyły się do niego także Jordania, Liban i Syria. W rezultacie tej wojny państwo Izrael powiększyło swój obszar o 7 tys. km². Transjordania zajęła resztę Palestyny i Jerozolimy, a Egipt strefę Gazy. Tragicznym efektem wojny stał się problem 1 mln. uchodźców palestyńskich, osiadłych w obozach w Libanie i Jordanii ( dawna Transjordania). Izrael nie wykonał rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ, która domagała się powrotu uchodźców palestyńskich do ich ojczyzny. W taki sposób powstało trwałe podłoże konfliktu izraelsko-arabskiego, przejawiającego się w trzech kolejnych wojnach oraz kwestii budowy autonomii, a później państwowości palestyńskiej.

II Wojna-wojna sueska.
Wojna ta toczyła się o objęcie kontroli nad Kanałem Sueskim oraz opanowanie Półwyspu Synaj przez Izrael. 26 lipca 1956 r. Prezydent Egiptu Gamal Abdal Naser ogłosił nacjonalizację Kanału Sueskiego. Nastąpiło to po wycofaniu się wojsk brytyjskich ze strefy kanału. USA i Wlk. Brytania odmówiły Egiptowi pomocy w finansowaniu budowy tamy w Asuanie na Nilu. Miał to być rodzaj kary dla Egiptu za nawiązanie stosunków dyplomatycznych z ZSRR oraz zakupy broni w Czechosłowacji. 29 października 1956 r. Wojska izraelskie przekroczyły granicę Egiptu. Wlk. Brytania i Francja wystosowały ultimatum do obydwu stron. Wojska Egiptu i Izraela miały wycofać się na 10 mil od Kanału Sueskiego. Żądano także zgody na okupację tego obszaru przez wojska brytyjsko-francuskie. Egipt odrzucił to ultimatum i 31 października 1956 r. Rozpoczął się atak lotniczy Anglików i Francuzów na egipskie pola naftowe. Wojska izraelskie błyskawicznie zajęły Strefę Gazy, część Półwyspu Synaj, a Francuzi i Anglicy dokonali desantu na północy, zajmując Port Said i Port Fuad. Zarówno USA, jak i ZSRR skrytykowały działania Izraela, Wlk. Brytanii i Francji.
W tym czasie w USA toczyła się kampania prezydencka (Eisenhovera), a ZSRR był zajęty powstaniem na Węgrzech. 7 listopada 1956 r. ONZ zażądała wycofania wojsk francusko-brytyjskich z Suezu. 21 listopada 1956 r. przybyły do Suezu pierwsze oddziały wojsk pokojowych ONZ. 22 grudnia 1956 r., ostatnie oddziały wojsk brytyjskich i francuskich opuściły Suez. Na przerwanie walki 7 listopada 1956 r. miały wpływ groźby premiera ZSRR Bułganina, że ZSRR użyje siły, oraz aktywna dyplomacja USA. Interwenci w wojnie sueskiej nie osiągnęli zamierzonych celów. Kanał Sueski pozostał znacjonalizowany pod kontrolą Egiptu. Sam Egipt popadł na szereg lat w zależność polityczną, gospodarczą i militarną od ZSRR. Sztandarowymi symbolami tego była budowa tamy w Asuanie i powstanie olbrzymiego zbiornika im G. Nasera oraz kombinat hutniczy w Heluanie. Zbudowano to przy wydatnej pomocy ZSRR. Radziecka pomoc gospodarcza i wojskowa pozwoliła Egiptowi zająć dominującą pozycję w świecie arabskim.
Należy zaznaczyć, że w kilkudziesięcioletniej historii Kanału Sueskiego Egipt, na terenie którego on leżał, nigdy go nie kontrolował. Rok 1956 oznaczał całkowitą zmianę w tej materii.

III Wojna-wojna sześciodniowa.
5 czerwca 1967 r. wybuchła trzecia wojna Izraelsko-arabska. W ciągu 6 dni Izrael zadał miażdżące ciosy o wiele liczniejszym armiom Egiptu, Jordanii i Syrii. Wojna była wynikiem działań Syrii i Egiptu. W kwietniu doszło do bombardowań pozycji izraelskich przez lotnictwo syryjskie. Jednocześnie Egipt z rozkazu prezydenta Gamala Abdala Nassera zamknął dostęp do Zatoki Akaba. W maju 1967 r. Egipt zażądał opuszczenie Półwyspu Synaj przez wojska ONZ i wprowadził tam swoje oddziały. Naser oświadczył, że nadszedł czas zniszczenie Izraela. W Izraelu został powołany Rząd Jedności Narodowej. Odpowiedzialnością za obronę kraju obarczono Mosze Dajana, szefa sztabu. 5 czerwca wczesnym rankiem lotnictwo izraelskie zaatakowało egipskie lotniska. Samoloty leciały na niskiej wysokości od strony zachodniej, a nie od wschodniej, jak spodziewali się Egipcjanie. Atak znacznie słabszego lotnictwa syryjskiego i jordańskiego bardzo szybko został odparty. Po zniszczeniu lotnictwa wojska izraelskie zaatakowały Egipcjan na Półwyspie Synaj. W ciągu trzech dni Izrael zajął cały Zachodni Brzeg Jordanu i zdobył Starą Jerozolimę. Korzystając z okazji wojska izraelskie zajeły syryjskie Wzgórza Golan. 10 czerwca zawarto rozejm. Izrael rozszerzył w znacznym stopniu swoje terytorium Początkowo traktował ich okupację jako kartę przetargową w rozmowach z Arabami. Z biegiem czasu zaczął traktować je jak własne, realizując hasło budowy „Wielkiego Izraela”.
W aspekcie militarnym „wojna sześciodniowa” był wielkim sukcesem narodu żydowskiego. Straty izraelskie to 26 samolotów oraz 700 żołnierzy a straty arabskie to około 500 samolotów oraz 20 tys. poległych . Jeżeli chodzi o korzyści terytorialne, są to : zdobycie kontroli nad Półwyspem Synaj, Zachodnim Brzegiem Jordanu, Jerozolimą oraz Wzgórzami Golan. Zakończenie wojny nie przyniosło pokoju, gdyż Izrael atakował Egipt z umocnień na Kanale Sueskim, a Egipt na te ataki odpowiadał. Do całkowitego zawieszenia broni doszło tuż przed śmiercią prezydenta Egiptu G. A. Nasera w 1970 r. Egipt nie zaakceptował utraty Półwyspu Synaj i utraty dochodów z zamkniętego Kanału Sueskiego. Następca Nasera- Anwar Sadat szykował się do odbicia Kanału Sueskiego i Półwyspu Synaj.

IV Wojna- wojna Jom Kippur.
We wrześniu 1970 r., po śmierci Nasera prezydentem Egiptu został już wcześniej wspomniany Anwar Sadat. Doprowadził do sojuszu także różnych państw arabskich, czyli rewolucyjnej Syrii z konserwatywno- monarchistyczną Jordanią. Sam, biorąc przykład z taktyki izraelskiej, dokonał niespodziewanego ataku na Izrael. 6 października 1973 r., wojska egipskie przekroczyły Kanał Sueski i uderzyły na Synaj. Z kolei wojska syryjskie uderzyły na Wzgórza Golan. Po pewnym szoku spowodowanym zaskoczeniem Izrael przystąpił do kontrofensywy. Jej sukces to także efekt wielkich dostaw sprzętu z baz amerykańskich w Europie Zachodniej, co uratowało armię izraelską. 11 listopada 1973 r., pod protektoratem ONZ uzgodniono warunki zawieszenia broni między Izraelem a Egiptem. Wojna Jom Kippur wykazała o wiele lepsze przygotowanie Arabów do działań wojennych. Zastosowali oni także broń ekonomiczną. 17 października 1973 r., arabscy producenci podnieśli ceny ropy, ograniczyli jej produkcję oraz wprowadzili embargo na jej dostawy dla państw popierających Izrael. Wymierną korzyścią dla Egiptu było doprowadzenie do otwarcia Kanału Sueskiego oraz rozpoczęcie rozmów egipsko-izraelskich. Z taką inicjatywą wystąpił prezydent Egiptu A. Sadat. W 1977 roku podczas przemówienia w Knesecie przedstawił pięciopunktowy plan pokojowy. 19 listopada 1977 r. Zaproponował on :
1. wycofanie wojsk izraelskich z obszarów zajętych w 1967 r.,
2. utworzenie państwa palestyńskiego,
3. zagwarantowanie bezpieczeństwa granic wszystkim państwom regionu,
4. oparcie stosunków między państwami regionu na zasadach Karty ONZ,
5. zakończenie stanu wojny i podpisanie pokoju.
Był to początek drogi, która doprowadziła do pokoju między Egiptem a Izraelem. 17 września 1978 r., w Camp David (USA) prezydent A. Sadat oraz premier Izraela Menachem Begin, w asyście prezydenta J. Cartera, podpisali traktaty, które umożliwiły początek pokojowych rozwiązań na Bliskim Wschodzie. A. Sadat został uznany za zdrajcę sprawy arabskiej. Egipt wykluczono z Ligi Państw Arabskich, z organizacji POEC, a większość państw arabskich zerwała z nim stosunki dyplomatyczne.
26 marca 1979 r., w Waszyngtonie podpisano układ pokojowy, będący wynikiem porozumień z Camp David. Dla Egiptu najcenniejszą zdobyczą było wycofanie wojsk Izraela z Półwyspu Synaj. Z kolei Izrael zneutralizował najsilniejszego sąsiada arabskiego. W uznaniu zasług dla pokoju światowego A, Sadat i M. Begin w 1978 r. Otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla. Fundamentaliści islamscy w Egipcie nie wybaczyli nigdy Sadatowi tego kroku. Zginął on w 1981 r., podczas uroczystej parady wojskowej, kiedy to żołnierze otworzyli ogień do trybuny prezydenckiej. Jednakże Camp David rozpoczął – uważany za dotychczas niemożliwy- żmudny proces pokojowy na Bliskim Wschodzie. Dla samego Izraela był to olbrzymi sukces taktyczny, gdyż z gry wojennej wyeliminowany został w tym czasie najpotężniejszy militarnie i politycznie arabski przeciwnik, jakim był Egipt.
Zawarcie pokoju między Izraelem a Egiptem w 1979 r. było początkiem załagodzenia konfliktów bliskowschodnich. W kolejnych latach był zawarty miedzy innymi pokój Izraela z Jordanią w 1994 r., porozumienia izraelsko- palestyńskie w 1995 ( o rozszerzeniu autonomii palestyńskiej na Zachodni Brzeg Jordanu).
Podsumowując źródłem konfliktów na Bliskim Wschodzie było powstanie państwa Izrael w 1948r. A efektem tego bliskowschodniego konfliktu były wcześniej opisane wojny izraelsko- arabskie, które dla państw arabskich zakończyły się klęską. Dopiero na początku lat dziewięćdziesiątych doszło do jakiegoś porozumienia, w skutek czego w 1995 r. powstała Autonomia Palestyńska. Wbrew nadzieją nie zakończyło to ostatecznie konfliktu arabsko- izraelskiego, w którym obie strony dopuszczają się ataków terroru.





Bibliografia :

1. Janusz Micuń - „Historia Najnowsza po 1945 roku”.
2. Czesław Mojsiewicz - „Leksykon problemów międzynarodowych i konfliktów zbrojnych”.
3. Artur Patka, Jan Rydl - „ Najnowsza historia świata 1945-1995”.
4. Grażyna Szelągowska – „Historia XIX i XX wieku”.