Renesans we Francji

RENESANS WE FRANCJI

Renesans pojawił się we Francji pod koniec XV w., miał początkowo charakter dworski. Do Francji przybywali tacy artyści, jak Leonardo da Vinci, Vignola, B. Cellini, G.B. Rosso.

ARCHITEKTURA

We Francji tradycje gotyckie łączyły się z włosko-antycznym detalem, z gotyku wywodziły się strome, wysokie dachy z lukarnami, wieżyczkami i licznymi kominami; z Włoch przejęto kompozycję fasad, obramienia okien i ozdobne portale.
W okresie renesansu pojawiły się w architekturze francuskiej dwa elementy typowo włoskie, które na dwa następne stulecia stały się cechą charakterystyczną wznoszonych budowli:
- obniżony, półkolisty łuk (po raz 1-szy zastosowany w fasadzie skrzydła pn-wsch zamku w Blois)
- apartament (przedsionek, sień i gabinet)- po raz 1-szy pojawił się jako element makiety zamku Chambord w dolinie Loary, projektu Domenica da Cortona.

1) Wznoszono przede wszystkim budowle świeckie:
a) zamki w dolinie Loary (zamki zaczęto wznosić w XI-XII w. jako obronne twierdze, w 2. poł. XV w. i w XVI w. przebudowywano je na okazałe rezydencje renesansowe, w których elementy wł. odrodzenia mieszały się z miejscowymi tradycjami budowlanymi ):

-Blois- zamek z partiami gotyckimi i renesansowymi - m.in. słynne skrzydło Franciszka I (z 1515-24) z arkadowymi loggiami.
-Chambord- zamek na planie prostokąta z cylindrycznymi basztami w narożach i przystawionym w środkowej części budynkiem gł. z 4 okrągłymi wieżami i monumentalną klatką schodową; całość przykrywa wysoki dach z niezliczoną ilością lukarn, kominów, sterczyn, które nadają budowli niezwykłą i malowniczą sylwetkę.
-Azay-le-Rideau- zamek zbudowany 1518-27 na wysepce rz. Indre; łączy cechy późnogotyckie (bryła budowli, wieżyczki, machikuły, strome dachy) z renesansowymi (kompozycja elewacji, lukarny, klatka schodowa, stropy z medalionami)

b) zespól pałacowo- parkowy Fontainebleau: przebudowano średniowieczny zamek Fontainebleau – prace modernizacyjne rozpoczęły się w 1527 roku pod kierunkiem Gillesa Le Bretona, rozpoczął on budowę nowych skrzydeł zamku Fontainbleau, tzn. nowego wejścia, Złotej Bramy, na dziedzińcu dawnego zamku, a także Dziedzińca Owalnego oraz nowej galerii a wieżyczką, nazwanej później Galerią Franciszka I. Ponadto wzniesione zostały dwa pawilony łączące nowe wejście z wieżyczką. Do wykonania bajecznych dekoracji Franciszek I sprowadził na dwór rzeszę znakomitych artystów włoskich (m.in. Primaticcia, Rossa).
- przebudowano Luwr

2) We Francji przykłady renesansowej architektury sakralnej są dość nieliczne.
Budownictwo sakralne przede wszystkim ograniczało się do przebudowy i modernizacji obiektów a jedynymi wyjątkami są te dwa kościoły:
- kościół Saint Pierre w Caen powstały w dolinie Loary, wzniesiony przez Hectora Sohiera, o zewn. strukturze , sklepieniu i obejściu w stylu gotyku płomienistego, kontrasującymi z ornamentyka wokół okien i fantazyjnymi plecionymi balustradami.
- kościół Saint- Eustache w Paryżu. Plan, sklepienia, przypory i rozwiązanie całości są jeszcze gotyckie, lecz zastosowanie klasycznych pilastrów w elewacji zwiastuje bliskie nadejście stylu włoskiego renesansu.
Architekci:

1) Pierre Lescot- łączył formy włoskiego renesansu z tradycjami budownictwa franc. (np. typowe dla Francji strome dachy z lukarnami), jego budowle odznaczają się harmonią proporcji brył i podziałów elewacji, bogatym klasycznym detalem; działał w Paryżu:
- lektorium w kośc. St.-Germain-l'Auxerrois (zburzone),
- Fontanna Niewiniątek (współpraca z rzeźbiarzem J. Goujonem),
- przebudowa Luwru: z pełnego rozmachu projektu opracowanego przez Lescota (wraz z J. Goujonem), za jego życia powstało jedynie skrzydło zach. otaczające Cour Carr(Dziedziniec kwadratowy), jedno z najwybitniejszych dzieł francuskiego renesansu.

2) Philibert Delorme- architekt francuski i teoretyk architektury. Jego budowle cechuje harmonijna kompozycja elementów, wyważenie proporcji, symetria, oszczędna dekoracja; wprowadził wiele nowych rozwiązań konstrukcyjnych oraz tzw. porządek francuski (kolumny z poprzecznymi pierścieniami na trzonach). Gł. Dzieła:
- zamek w Anet- zachowały się tylko trzy fragmenty: kaplica, główne wejście oraz fragment elewacji z portalem. Najsłynniejszą budowlą w zespole zamku w Anet jest kaplica. Delorme jako 1-szy we Francji zastosował plan centralny głównej kaplicy, przed którą umieścił prostopadłościenną fasadę zwieńczoną dwiema wieżami, ozdobionymi złotymi kulami na szczycie ostrosłupowych dachów.
- zamek Saint- Maur;- pałac Tuileries,- prace architektoniczne w zamkach Fontainebleau, Vincennes i innych.
3) Jean Bullant- zbudował Petit Chateau przy zamku Chantilly- w fasadzie architekt celowo rezygnuje z symetrii i podnosi okna do takiej wysokości, że wystają one ponad gzyms. Podnosi też pilastry tak że przekraczają wysokość kondygnacji. Takie przełamanie klasycznej konwencji jest 1-szym zabiegiem typowo manierystycznym we Francji.
RZEŹBA
Dla rzeźby charakterystyczne są pomniki nagrobne - tzw. tumba - z wizerunkami leżących postaci i nagrobki przyścienne, rozwija się rzeźba figuralna oraz dekoracje stiukowe;
Rzeźbiarze:
1) Jean Goujon- pierwsze rzeźby wykonał dla katedry i kośc. St.-Maclou; od 1543 w Paryżu, współpracował z P. Lescotem; płaskorzeźby dla lektorium w kośc. St.-Germain-l'Auxerrois. gł. dzieło Goujona – płaskorzeźby zdobiące Fontannę Niewiniątek. Jednak miejscem, w którym najpełniej możemy podziwiać talent GoujonA jest Luwr i dekoracje jego wnętrz. Ulubioną techniką Goujona był płaski relief; stosował wydłużone proporcje i wytworną, manierystyczną, linearną formę.
2) Germain Pilon - rzeźby religijne, portretowe i sepulkralne w kamieniu i brązie, m.in. Św. Franciszek w ekstazie, grupa Trzy Gracje ( fragm. Pomnika na urnę z sercem Henryka II) z marmuru. Postacie Trzech Gracji harmonijnie ze sobą połączone tworzą pogodną kompozycję pełną chłodnego idealizmu. Do jego dzieł należy również: seria portretowych medali w brązie, nagrobek Henryka II i Katarzyny Medycejskiej, nagrobek Walentyny Balbiani, dekoracja mauzoleum Walezjuszy w Saint-Denis.


MALARSTWO
Malarstwo renesansowe przejawia się w malowidłach ściennych (tematy mitologiczne, historyczne, alegorie), w miniaturach, w dworskim malarstwie portretowym(umiejętne oddanie głębi psychologicznej i wierne odtworzenie rysów twarzy); ostatni okres rozkwitu przeżywa malarstwo witrażowe.
1) Jean Bourdichon- wykonywał miniatury. Jego prace charakteryzuje niezwykle prosta forma i kompozycja, postacie na 1-szym planie i pejzaż w tle, np.: miniatura „Dziki”- wchodząca obok miniatur ”Biedny”, „Rzemieślnik”, „Bogaty”- w skład cyklu obrazującego Cztery stany społeczeństwa.
2) Jean Clouet- jego obrazy olejne, gł. portrety charakteryzowały się realizmem, wielką dbałością o detal i stosowaniem silnych kontrastów światłocieniowych., utrzymane w stylu szkoły nadreńskiej i niderlandzkiej, odznaczają się elegancją i dystansem. Dzieła: Człowiek z tomem Petrarki, portret Claude’a de Lorraine( jest to wybitny przykład stylu Cloueta, natchnionego manieryzmem przejawiającym się w pięknym ułożeniu dłoni i ukazaniem detali stroju) , Portret Franciszka I . Jean Clouet pozostawił też ok. 130 rysunków, w których można rozpoznać wpływy Leonarda da Vinci.
3) Francois Clouet- syn Jean’a; Malował portrety i sceny mitologiczne. Z dorobku Francois pozostały dwa podpisane obrazy, jeden przedst. przyjaciela artysty zatytułowany „ Aptekarz Pierre Quthe”- styl tego portretu odzwierciedla proces ewolucji, jakiemu uległ Clouet, gdyż choć w dalszym ciągu okazuje się on mistrzem delikatności i precyzji, mamy tu do czynienia ze znawcą malarstwa włoskiego, na co wskazuje naturalizm twarzy ustawienie postaci z łokciem wspartym na stoliku, jak również kompozycja obrazu, z kotarą dzieląca go na dwie części. Drugi obraz „ Damy w kąpieli’. Ten sam temat został powtórzony w obrazie „ Diana w kąpieli”, najprawdopodobniej jego autorstwa.
4) Nicollo dell’ Abbate- innowator francuskiego malarstwa pejzażowego. Jego obrazy: „Pejzaż z Orfeuszem i Eurydyką”, „Porwanie Persefony”
SZKOŁA Z FONTAINEBLEAU: MALARSTWO I RZEŹBA
Szkoła Fontainebleau był to zespół artystów pracujących w XVI w. przy dekoracji pałacu w Fontainebleau, reprezentujących kierunek manierystyczny, sprowadzonych przez Franciszka I z Włoch i Niderlandów: G.B. Rosso, F. Primaticcio, N. dell'Abbate (ich dziełem były wspaniałe manierystyczne dekoracje malarskie i stiukowe o tematyce mitologicznej i alegorycznej w Galerii Franciszka I, Galerii Ulissesa i sali balowej. Dekoracje stanowią łączone kompozycje, składające się z malowideł i stiukowych reliefów o tematyce mitologicznej, przedstawień figuralnych i zdobnictwa). oraz artystów rodzimych: J. Cousin starszy(autor licznych witraży) i J. Cousin młodszy, A. Caron i wielu anonimowych artystów franc., m.in. tzw. Mistrz Flory. Stanowili oni tzw. pierwszą Szkołę Fontainebleau, dzięki której w sztuce francuskiej dokonała się synteza form włoskiego renesansu i manieryzmu z gotyzującą tradycją rodzimą i z elementami sztuki niderlandzkiej. Za panowania Henryka IV (koniec XVI w.) ukształtowała się druga Szkoła Fontainebleau( opuścili zamek Fontainebleau mistrzowie włoscy, ale prace dekoracyjne trwały nadal, lecz teraz pod kierunkiem Francuzów i Flamandów) reprezentowana m.in. przez: T. Dubreuila, M. Frmineta, F. Quesnela, A. Dubois; jej znaczenie było już mniejsze.