1. Motywacja wewnętrzna i zewnętrzna.
Motywy wewnętrzne – uczestnictwa w sporcie to podniecenie, radość zamiłowanie do działania oraz możliwość zaprezentowania i poprawy swoich umiejętności – czyli w skrócie to wszystko co sprawia, że sport nas bawi i cieszy.
Motywy zewnętrzne – mogą przejawiać się w formie trofeów, nagród, oraz korzyści niematerialnych, jak sława czy pozycja społeczna.
Zasada addytywna – głosi, że zawodnik o Niskiem motywacji wewnętrznej może ją poprawić dzięki wzmocnieniom zewnętrznym. Jednakże zasada ta nie zawsze ma zastosowanie w praktyce, bo przecież wielu zawodników po podpisaniu kontraktów opiewających na wysokie sumy „spoczęło na laurach”. Ponadto zawodnicy zorientowani na wygraną mają mniejsze motywy wewnętrzne do uprawiania sportu, niż ci, którzy uprawiają sport dla zabawy. Przykładem skuteczności motywów zewnętrznych do zwiększania motywacji wewnętrznej jest hierarchiczność wschodnich sztuk walki, gdzie poziom zaawansowana, a zatem pozycja w grupie symbolizowana jest kolorem pasa.
2. Motywacja w perspektywie humanistycznej.
a) Teoria potrzeb Maslowa – opracował on teorię motywacji odnoszącą się do potrzeb wyszczególniając jakie potrzeby musza być zaspokajane w pierwszej kolejności, dopiero po zaspokojeniu potrzeb niższego rzędu rodzi się w nas motywacja do zaspokojenia kolejnej potrzeby w hierarchii potrzeb. Priorytetem są potrzeby fizjologiczne (jedzenie, czy ciepło) bez których nie jesteśmy w stanie żyć, gdy zaspokoimy te potrzeby szukamy bezpieczeństwa. Kiedy już czujemy się bezpieczni odczuwamy potrzebę przynależności i miłości. Zaspokojenie tych potrzeb rodzi potrzebę szacunku, do której doprowadzą nas nasz osiągnięcia, uzyskane kompetencje i uznanie w oczach innych. Kiedy także to osiągniemy koncentrujemy się na potrzebach poznawczych, które tworzą w naszej głowie obraz otaczającego nas świata poprzez zrozumienie go. Dalej pragniemy piękna porządku i równowagi, czyli potrzeby estetyczne. Potrzeba najwyższego rzędu jest potrzeba samorealizacji, czyli osobistego spełnienia i rozwinięcia w pełni własnego potencjału. Sport pomaga spełniać potrzeby wymienione prze Maslowa po potrzebę samorealizacji włącznie, jednak nienależny jej mylić z osiągniętym sukcesem, gdyż osiągnięcie klasy mistrzowskiej niekoniecznie jest spełnieniem tej potrzeby.
Ocena teorii Maslowa – dzięki teorii tej wnioskować możemy, że aby ktoś osiągnął wysoki poziom w sporcie musi po kolei zaspokajać swoje potrzeby. Głodny bądź zastraszony człowiek nie będzie raczej myślał o uprawianiu sportu, zadaniem trenerów więc jest poznanie potrzeb swoich zawodników i stworzenie warunków, mogących je zaspokoić, aby można było przejść na wyższy poziom potrzeb dążąc do samorealizacji (będącej motywem wewnętrznym). Jak pokazuje praktyka sportowcy często borykają się z kontuzjami, czyli ich potrzeba fizjologiczna nie jest zaspokojona, a to stanowi zaprzeczenie teorii potrzeb, gdyż ich potrzeba wyższego rzędu jest tak wysoka, że poświęcają potrzebę niższego rzędu.
3. Motywacja osiągnięć.
a) Teoria potrzeby osiągnięć McClellanda i Atkinsona – jest związkiem między pragnieniem sukcesu, a lękiem przed porażką można to zobrazować w następującym równaniu – motywacja osiągnięć = pragnienie sukcesu – lęk przed porażką – wynika z tego, w celu osiągnięcia większej motywacji musimy bardziej pragnąć sukcesu, niż obawiać się porażki. Ponadto, duży wpływ na motywację ma sytuacja. Jeżeli zawodnik ma niską motywację sukcesu, ale z okoliczności wynika, ze będzie miał duża szansę na sukces i nagroda duża to jest szansa, ze jego motywacja wzrośnie.
Ocena teorii motywacji osiągnięć – w myśl tej teorii ludzie nastawieni na sukces wybierają zadania trudniejsze, a pozbawieni tego zadania łatwiejsze. Nie jest ona jednak do końca wiarygodna w przewidywaniu wyniku. Ale dzięki niej jako trenerzy możemy określać, jakie zadania możemy postawić przed naszymi zawodnikami, znając ich motywację do osiągnięć.
b) Lęk przed sukcesem – przy badaniu powyższej teorii na grupach mężczyzn i kobiet ujawniono, że u kobiet występuje jeszcze jedna cecha, która przeciwstawia się wymienionym w równaniu wyżej. Jest to lęk przed sukcesem, który może obniżyć ich motywację. Kobiety które kulturowo wychowywane do wychowywania dzieci i dbania o dom, mogą odczuwać dyskomfort, gdy w zasięgu ich reki znajdzie się sława i uwielbienie innych i to może u nich budzić niepokój obniżający motywację w dążeniu do sukcesu.
Ocena teorii leku przed sukcesem – z przeprowadzonych badań wynika, że podobne objawy lęku występują również u mężczyzn i dlatego nie może ona tłumaczyć różnic płci. W rozprawianiu nad ich motywacją.
4. Podejście poznawcze do motywacji.
a) Atrybucja – czyli, szukanie przyczyn zachowań innych poprzez zadawanie pytań „dlaczego tak postąpili”.
b) Atrybucje wewnętrzne i zewnętrzne.
- atrybucja wewnętrzna – oznacza przypisanie odpowiedzialności za zachowanie i wynik samemu sobie. ( np. po przegranym meczu tłumaczymy przyczyny porażki tym, ze byliśmy słabo zaangażowani w grę, za mało trenowaliśmy przed meczem, jesteśmy po prostu gorsi)
- atrybucja zewnętrzna – szukanie przyczyn w sytuacji (powodami nasze porażki będzie nieprzychylność sędziego, fakt, ze graliśmy przed obcą publicznością, że przeciwnik dłużej gra w swoim składzie niż my)
- atrybucja w służbie ego – to zjawisko, kiedy nie chcemy być upokarzani i porażki przypisujemy czynnikom zewnętrznym, natomiast lubimy być sprawcami własnych sukcesów i tłumaczymy je osobistymi umiejętnościami.
c) Model atrybucji Weinera – jeżeli stale wygrywamy lub przegrywamy nasze atrybucje będą stabilne, czyli, ze rezultat będziemy przypisywali albo naszym umiejętnościom, albo stopniowi trudni zadania. Gdyby jednak rezultaty nie były jednakowe, wyniki przypisywalibyśmy je własnemu wysiłkowi, lub szczęściu. W obu przypadkach wykorzystywalibyśmy atrybucje w służbie ego kierując się atrybucjami wewnętrznymi w przypadku sukcesu i zewnętrznymi w przypadku porażki. Model ten daje nam możliwość poprawy atrybucji zawodników poprzez zastosowanie treningu przeorganizowania atrybucji poprzez zmianę atrybucji opieszałego zawodnika na atrybucje niestabilna w celu zwiększenia jego wysiłku, z drugiej strony możemy zmienić atrybucje sportowca aby przestał obawiać się swoich umiejętności.
ATRYBUCJA
WEWNĘTRZNA ZEWNĘTRZNA
STABILNA umiejętności trudność zadania
NIESTABILNA wysiłek szczęście
d) Wyuczona bezradność i trening przeorganizowania atrybucji – wyuczona bezradność zachodzi wówczas, gdy dzieci pomimo wielu wysiłków w określonej dziedzinie doświadczają za każdym razem porażki. Konsekwencją tego jest fakt, że nie chcą dalej już angażować się w tą dziedzinę. Wybitni sportowcy po doświadczeniu kilku porażek mogą również utracić motywację. Z drugiej strony jednak, jeżeli bezradności można się nauczyć, to w drga stronie powinno działać podobnie. Jeżeli po każdym działaniu występować będzie sukces postawa ich zostanie odwrócona. Istnieją dwa sposoby na zmianę postaw właśnie w taki sposób. Jeden to zaprezentowanie dzieciom programu przedstawiającego cele, w których osiągnięcie sukcesu jest nieuniknione. Dugi natomiast to trening przeorganizowania atrybucji, czyli stawiano im cele trudniejsze i w przypadku porażki uczono ich obwiniać za wynik okoliczności towarzyszące, a nie ich umiejętności. Po takich działaniach dzieci przejawiać będą większą motywację.
e) Poczucie własnej skuteczności – samoocena odnosi się do naszych odczuć w stosunku do samych siebie niezależnie od czynników sytuacyjnych, natomiast poczucie własnej skuteczności dotyczy naszych przekonań w kwestii posiadanych umiejętności. Jest ono zależne od sytuacji. Jeżeli ktoś jest urodzonym sportowcem jego skuteczność będzie większa na arenach sportowych, niż w szkole. Na poczucie własnej skuteczności mają wpływ własne sukcesy, perswazje werbalne (np. zapewnienia trenera – jesteś lepszy) lub reakcje zwrotne związane z działaniem (pochwały za osiągnięte wyniki). Poczucie własnej skuteczności jest szczególnie przydatne, kiedy jest niewielka różnica poziomów w umiejętnościach rywalizujących zawodników.
