Ocena powstań z XIX wieku

Wraz z nadejściem XIX wieku w Polsce można było zaobserwować wiele ruchów ku wyzwoleniu ojczyzny. W powstaniu Listopadowym (1830 - 1831), Krakowskim (1846), w czasie Wiosny Ludów (1848- 1849), czy w powstaniu Styczniowym (1863 –1864) Polacy potwierdzili, iż chcą walczyć o swobodę i życie we własnym kraju. W dzisiejszych czasach historycy różnie oceniają te zrywy niepodległościowe. Jedni twierdzą, iż były to niepotrzebne i bezcelowe sprzeciwy wobec zaborców, inni zaś uważają je jako żywy dowód na waleczność naszego narodu w tamtych czasach. W swojej pracy spróbuję sam wysnuć wnioski i ocenić te karty historii Polski.
Rozpocznę może od krótkiego streszczenia tego okresu historycznego. Po Kongresie Wiedeńskim (1814- 1815) na części terytorium Księstwa Warszawskiego utworzono Królestwo Polskie zwane Królestwem Kongresowym, któremu car Aleksander I nadał konstytucję, a Kraków z najbliższa okolicą przekształcono na Rzeczpospolita Krakowską. Niestety władca rosyjski notorycznie łamał swoje przyrzeczenia. Zauważyła to pewna grupa Polskich posłów, wśród nic bracia W. i B. Niemojowscy, których potem car skazał na areszt domowy. Od tego czasu na ziemiach Polskich zaczęły powstawać tajne organizacje takie jak: Towarzystwo Filomatów w Wilnie czy Towarzystwo Patriotyczne na czele z W. Łukasińskim. W Warszawie powstało Sprzysiężenie Podchorążych, które było głównym inicjatorem Powstania Listopadowego. Walki rozpoczęto w przyśpieszonym terminie 29 listopada 1830 r. Najpierw zdobyto Belweder, a potem warszawski Arsenał. Dyktatorem powstania został gen. Józef Chłopicki. Armia polska zwyciężała pod Grochowem, Wawrem, Dębe Wielkie i Iganiami, a głównie dzięki postaci I. Prądzyńskiego. Niestety następne bitwy pod Ostrołęką i w Warszawie nie były już tak pomyślne i ostatecznie powstanie zostało stłumione. Winą obarczono dyktatorów naczelnych, czyli J. Chłopickiego, J. Skrzyneckiego, H. Dębińskiego i J. Sowińskeigo, ponieważ sami nie wierzyli w powodzenie ich celów.

Następnym zrywem niepodległościowym były walki w Krakowie w 1846r. Trwały one zaledwie kilka dni, ponieważ brak doświadczenia i niewielkie siły spowodowały jego upadek. Wojska austryjackie wkroczyły do miasta i dały kres jego istnieniu. Jego terytorium włączono do cesarstwa austryjackiego.

Wydarzenia w Krakowie były zapowiedzią Wiosny Ludów, która ogarnęła Europę w 1948 r. W Polsce działania miały miejsce głównie po zaborem pruskim i w Galicji. Pod zaborem rosyjskim nie było to możliwe, ponieważ po powstaniu listopadowym car nałożył ogromne ograniczenia. Na Wielkopolsce rozpoczęto tworzenie Wojska Polskiego. Na jego czele stanął L. Mierosławski. Polacy odnieśli zwycięstwa w bitwach pod Miłosławiem i Sokołowiem. Siły wroga były jednak zbyt duże i Wielkopolanie zrezygnowali z dalszej walki. W Galicji nie prowadzono żadnych walk, ponieważ cesarz austryjacki wydał dekret o uwłaszczeniu chłopów i ci nie poparli działań niepodległościowych.

Ostatnim wydarzeniem jest Powstanie Styczniowe, które wybuchło w nocy z 22 na 23 stycznia 1863r. Ważną postacią w tym okresie był Aleksander Wielopolski, (polityk, zwolennik Rosji), który nie chciał dopuścić do wybuchu powstania. Ogłosił brankę, w której do wojska chciano wcielić około 10 tys. młodych mężczyzn. Nie udało mu się. Komitet powstania ogłosił się Tymczasowym Rządem Narodowym. Kiedy nie udało się stworzyć regularnej armii, wojsko rozpoczęło wojnę partyzancką. Zaczęło stawać się oczywiste, że powstanie nie ma szans. W tym momencie władze dyktatorską przekazano Romualdowi Trauguttowi, lecz teraz było już za późno. W kwietniu 1864 został aresztowany i powieszony wraz z innymi członkami Rządu Narodowego.

Według mnie powstania w XIX w. Miały dla ówczesnej Polski i Polaków ogromne znaczenie. Rozbudziły one wolę walki w naszym narodzie. Walki o niepodległą, niezależną, silną i potężną Polskę. Mimo niepowodzenia powstania Listopadowego, a wcześniej Kościuszkowskiego nie stracili wiary w to, że kiedyś się uda osiągnąć ich cel. Odrębną grupą społeczną odciętą od spraw powstańczych byli niestety chłopi, szczególnie galicyjscy. Dla nich nie było znaczenia czy są pod panowaniem austryjackim, pruskim czy rosyjskim. Gdziekolwiek by się nie znaleźli to i tak nie mieliby godziwych warunków życia. Lekarstwem na to powinien być uniwersał ogłoszony na początku XIX w. Jednak nasza szlachta była zbyt przywiązana do swoich przywilejów. Wykorzystali to austryjacy, którzy przed Wiosną Ludów ogłosili taki dekret i zyskali przychylność tej grupy społecznej. Myślę, że był to jeden z najważniejszych powodów naszych klęsk. Następnym zaś byli źle dobierani dowódcy, szczególnie podczas Powstania Listopadowego. Według mnie był to ewidentny powód klęski tego zrywu narodowościowego. No cóż nie można również ukryć, że dzięki tym wydarzeniom możemy dzisiaj rozmawiać po polsku, czytać polskie gazety i książki. Jestem pewien, że utrzymanie świadomej polskości przez 123 zaborów było niezmiernie trudne i nie wszystkim zniewolonym w tym czasie narodom europejskim ta sztuka się udała.