Sztuka romantyczna

Podobnie jak w literaturze, tendencje antyklasycystyczne ujawniają się również w malarstwie i muzyce omawianej epoki. Malarstwo romantyczne powstaje w opozycji do XVIII-wiecznego neoklasycyzmu i cechuje się wielością tendencji rozwojowych, trudno zatem mówić o jednej szkole romantycznej w malarstwie. Znamienne jest subiektywne podejście ówczesnych malarzy do tradycyjnych tematów malarstwa europejskiego, nastawienie na ekspresję artysty w dziele sztuki. Tym, co ich łączy, jest nowe pojmowanie człowieka (jego uczuciowości) i natury, a także zainteresowanie historią (zwłaszcza dramatyzmem jej wydarzeń) czy tematami narodowymi (także egzotycznymi), jak również zwrócenie szczególnej uwagi na kwestię formy, jej indywidualnego ukształtowania (dużą rolę odgrywa tu koloryzm, przeciwstawiany klasycystycznemu prymatowi rysunku, a także dynamika obrazu i jego zmysłowość). W malarstwie epoki ujawniają się ponadto tendencje wizjonerskie. Jeśli chodzi o naturę, to np. w malarstwie niemieckim, w twórczości C.D. Friedricha pojawia się specyficzne ujęcie pejzażu jako medium treści religijnych (np. Ołtarz dzieczeński). Friedrich ukazuje w swoich obrazach doświadczanie przez człowieka nieskończoności w naturze i jego tęsknotę za nią (np. Mnich na morskim brzegu, Wędrowiec ponad morzem mgieł). Z kolei w twórczości malarzy angielskich J. Constable’a (np. Chmury) czy J.W. Turnera (np. Szybkość, para i deszcz) pojawia się ujęcie natury (pejzażu) jako treści samoistnej, niezwykłej, zmysłowej, często żywiołowej. Tematyka historyczna obecna jest np. w malarstwie francuskiego twórcy E. Delacroix (np. Rzeź na wyspie Chios czy Wolność wiodącą lud na barykady), a także u malarza polskiego P. Michałowskiego (np. Szarża w wąwozie Somosierry). Z kolei charakter wizjonerski mają obrazy i ryciny W. Blake’a (np. jego ilustracje do Boskiej komedii Dantego), jak również twórczość hiszpańskiego malarza F. Goi (np. jego cykl graficzny Kaprysy).

Muzykę epoki charakteryzuje eklektyzm. Również ta dziedzina jest niezwykle zróżnicowana. Romantyczni muzycy dążyli do rozbicia kompozycji klasycznej (rygorystycznej struktury melodii i tonacji) oraz maksymalizacji ekspresji (wartością staje się siła uczuć oraz wyobraźnia, genialność artysty). Utwory muzyczne tej epoki nawiązują do tradycji narodowych i ludowych. I w tym przypadku w nurcie muzyki romantycznej skupiają się tak różne indywidualności, jak Weber, Schubert, Berlioz, Mendelssohn, Chopin, Schumann, Liszt, Wagner czy Brahms bądź Czajkowski. Muzyka romantyczna przybierała bowiem rozmaite, często kontrastowe, formy. Np. Wagner dość swobodnie traktował tradycję muzyczną – cenił głównie Mozarta i Beethovena. Z kolei Brahms tworzył swoje kompozycje, odwołując się do utworów poprzedników. W utworach Chopina znajdujemy wiele motywów intymnych, osobistych, natomiast u Wagnera zaznacza się dążenie do monumentalności i teatralności. Wagner stworzył subiektywny język ekspresji, podczas gdy np. Schubert – odwołujący się do tradycji, a więc języka obiektywnego – tworzył zgodnie z ideałem prostoty, z myślą o ludzie (dla Berlioza liczyła się natomiast publiczność elitarna). Verdi tworzył opery wywodzące się z dawnych konwencji, Wagner był natomiast rewolucjonistą, który wypracował nowe formy operowe. Twórczość Mendelssohna zdaje się jasna i harmonijna, z kolei Berlioza – ciemna i chaotyczna. Mendelssohn odwoływał się do idei muzyki czystej, Berlioz – programowej, związanej z innymi sztukami. Takich różnic, występujących również w obrębie twórczości jednego kompozytora, można by wymienić więcej. Elementem jednoczącym muzyczną twórczość romantyzmu jest eksponowanie na niespotykaną dotychczas skalę wartości dźwięku, a także innowacje w zakresie harmonii. Tendencje owe widoczne są w nowym ujęciu roli orkiestry (eksponowanie kontrastów, dialogu instrumentów, ich nowych kombinacji) i w kompozycji melodii. Romantyzm był ponadto epoką artystów-wirtuozów, kompozytorów, którzy często sami wykonywali swoje utwory (np. Chopin).

Wydawnictwo Park