Litosfera

1. Litosfera – składa się ze skorupy ziemskiej i leżącej pod nią górnej części zewnętrznego płaszcza Ziemi.

2. Minerał – powstały w naturalny sposób, bez ingerencji człowieka, składnik skorupy ziemskiej, będący pierwiastkiem, związkiem chemicznym, zwykle o stałym stanie skupienia, np. złoto, srebro, grafit, diamenty, węgiel.

3. Skały – powstałe w sposób naturalny zespół jedno- lub różnorodnych minerałów. Dzieli się je na podstawie pochodzenia:
a) magmowe – powstał w wyniku krystalizacji magmy, dzielą się na:
- głębinowe – ich stygnięcie i krystalizacja odbyły się pod powierzchnią Ziemi w wysokiej temperaturze i pod dużym ciśnieniem, stygną bardzo wolno, posiadają wyraźne kryształy, czyli mają budowę jawnokrystaliczną, zalicza się do nich granity, dioryty, kwarc, bagro.
- wylewne – powstają z lawy, stygną szybko i kryształy się nie wykształcają, mają budowę skrytokrystaliczną, zalicza się do nich bazalt, riolt. Skały te mogą mieć również budowę porfirową, powstają pod powierzchnią Ziemi po czym dochodzi do wyrzucenia stygnącej skały na powierzchnię gdzie pozostałe składniki szybko się krystalizują, należą do niej m.in. porfir, andezyt.
b) osadowe – powstałe w wyniku nagromadzenia się materiałów pochodzących z niszczenia innych skał, czyli tzw. sedymentacji,
- okruchowe – powstają w wyniku nagromadzenia rozdrobnionych okruchów innych skał, wcześniej istniejących. Należą do niej skały luźne m.in. piasek, żwir, pył, muł, a skały zwięzłe to ił, less, glina. Ulegają one diagenezie, czyli przemianie w skały lite,
- organogeniczne – powstają ze szczątków zwierzęcych i roślinnych, dzielimy je na:
* bitumiczne – zawierające substancje chemiczne będące mieszaniną węglowodorów, m.in. gaz ziemny, ropa naftowa, asfalt,
*węglanowe – zbudowane z węglanów, głównie wapnia (CaCO3), należą do nich:
▪ wapienie – utworzone z węglanowych szczątków szkieletu zwierząt morskich,
▪ dolomity – skała się z minerału dolomitu oraz małych ilości kalcytu i minerałów ilastych,
▪ kreda piaszczysta – powstała z maleńkich pancerzyków otwornic,
▪ margiel – mieszanina węglanu wapnia pochodzenia organicznego i iłu,
* krzemieniowe – powstałe z krzemionkowych szkieletów zwierząt
* chemiczne – powstałe wskutek wytrącenia się związków chemicznych zawartych w wodzie, m.in. sól kamienna, sole magnezowo-potasowe, gips,
c) metamorficzne – powstają w wyniku przeobrażenia się skał pod wpływem wysokiej temperatury i dużego ciśnienia, wskutek czego powstają: granit w gnejs, piaskowce w kwarcyty, wapienie w marmury.

4. Czynniki geologiczne i ich przemiany, czyli procesy geologiczne:
a) procesy endogeniczne (wewnętrzne)
- plutonizm – uwięziona magma pod powierzchnią Ziemi w obrębie skorupy ziemskiej, obejmuje krzepnięcie magmy, przemieszczenia i zmiany chemiczne wywołane przetapianiem skał skorupy ziemskiej,
- wulkanizm – wydostanie się magmy na powierzchnie Ziemi, powstają stożki wulkaniczne. Zachodzi proces metamorfizm, pod wpływem wysokiej temperatury ulegają przemianie skały skorupy ziemskiej, zachodzi głównie pod powierzchnią Ziemi,
- epejrogenizm – powolne ruchy skorupy ziemskiej, niepowodujące jej zaburzeń, prowadzące do obniżenia lodów lub obniżenia mórz,
- epejroforizm – poziome ruchy poszczególnych płyt skorupy ziemskiej, w wyniku ścieranie się płyt wypiętrzają się pasma górskie, przemieszczają się kontynenty,
- orogeniczne – ruchy górotwórcze to ruchy skorupy ziemskiej, powodujące sfałdowania, a następnie wypiętrzenie osadów skalnych,
- trzęsienia ziemi – to wstrząsy sejsmiczne wywołane przez ścieranie i przesuwanie się płyt litosfery
b) procesy egzotermiczne
- wietrzenie – niszczenie postaci fizycznej lub zmiana składu chemicznego skał w sposób powstania zwietrzeliny (produktu wietrzenia) mogący podlegać transportowy. Następuje w skutek działania energii słonecznej, powietrza, wody i organizm. Dochodzi do procesu denudacji, czyli do odkrywania zwietrzeliny,
- erozja – niszczące działanie wody, lodu lub powietrza na podłoże. Wyróżnia się erozje wodną, lodowcową i eoliczną (działanie wiatru).