Systemy Ustrojowe: USA,Włochy, wielka Brytania, Francja

Stany Zjednoczone

Najszersze uprawnienia w USA posiada prezydent. Prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych (wyborca wybiera skład Kolegium Elektorów - w większości stanów "zwycięzca bierze wszystko", tzn. wszyscy elektorzy są kandydatami zgłoszonymi przez zwycięzcę w danym stanie; elektorzy nie są związani z kandydatem, którzy ich wyznaczył - zdarzały się przypadki głosowania na innego kandydata).

Prezydent tworzy rząd (nazywany administracją, gabinetem) i sprawuje ogólne kierownictwo nad polityką państwową. Dlatego też ustrój USA określa się jako prezydencjalizm.

Parlament amerykański (Kongres) składa się z dwóch izb: niższej Izby Reprezentantów i wyższej Senatu, w których zasiadają w przytłaczającej większości członkowie tylko dwóch partii politycznych - Partii Demokratycznej i Partii Republikańskiej. Wybierani są oni w wyborach powszechnych, jako przedstawiciele (odpowiednio) jednomandatowych okręgów wyborczych (z ordynacją większościową) i stanów.
władza wykonawcza - prezydent jako głowa państwa i szef rządu
władza ustawodawcza - Kongres, dwie izby: Senat i Izba Reprezentantów,
Władza sądownicza:
Sądy tworzy Kongres, który określa ich właściwości i organizację, a także wynagrodzenie sędziów. Natomiast sędziów sądów federalnych mianuje prezydent, jeżeli stanowisko opróżni się w wyniku rezygnacji lub śmierci.
W Stanach Zjednoczonych obowiązuje system prawa precedensowego (common law). Sąd sam ustanawia normę prawną, w przypadku gdy brakuje podstaw w prawie pisanym do rozstrzygnięcia danej sprawy. Powstaje w ten sposób precedens, który staje się podstawą rozstrzygnięcia w przyszłości takich samych bądź bardzo podobnych spraw.
Sądownictwo federalne składa się z trzech szczebli:
· sądy dystryktowe – sądy najniższe w hierarchii, rozstrzygają sprawy cywilne i karne w I instancji, w składzie jednego sędziego zawodowego i ławy przysięgłych. Takich sądów jest 94.
· sądy apelacyjne – umiejscowione wyżej, sądy odwoławcze od wyroków sądów dystryktowych (II instancja); jest ich 13.
· Sąd Najwyższy – ostateczna instancja odwoławcza, dla niektórych spraw uprawnienia I instancji i ferowanie w tych kwestiach ostatecznych wyroków, np. w sporach pomiędzy federacją a stanem.



Włochy

Włochy to demokracja parlamentarna. Ustrój państwa można określić jako odmianę systemu parlamentarno-gabinetowego, w której wzmocniono jednak rolę prezydenta - dysponuje on na przykład swobodnym prawem desygnowania premiera

Głową państwa jest Prezydent Republiki, wybierany na 7 letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe (obecnie na 5)- wspólnie obradujące obie izby parlamentu, wraz z reprezentantami regionów
Władza wykonawcza: rząd na czele z premierem, powoływany przez prezydenta
Władza ustawodawcza: dwuizbowy parlament wybierany na 5 lat, składający się z Izby Deputowanych (630 członków wybieranych w wyborach powszechnych) oraz Senat (315 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych i 11 dożywotnio mianowanych przez prezydenta)

Struktura sądownictwa:
· Sędziowie pokoju
· Sądy pretora
· Trybunały
· Sądy przysięgłych
· Sądy apelacyjne
· Najwyższy Sąd Kasacyjny
· Najwyższa Rada Sądownictwa


Wielka Brytania

Wielkiej Brytanii obowiązuje dziedziczna monarchia konstytucyjna, więc głową państwa jest król (bądź królowa).

Władza ustawodawcza należy do króla i dwuizbowego parlamentu, na który składają się:
Izba Gmin (659 miejsc) oraz Izba Lordów (1223 miejsc).

Co istotne, Zjednoczone Królestwo nie ma pisanej konstytucji. Podstawy ustroju i funkcjonowania władz państwowych określają 3 rodzaje norm:
- normy prawa pisanego przyjęte przez parlament (najstarszą z nich jest Wielka Karta Wolności z 1215);
- prawo precedensowe (tzw. normy case law), są to orzeczenia sądowe, które regulują istotne problemy z zakresu prawa konstytucyjnego;
- konstytucyjne zwyczaje i konwenanse. Funkcję głowy państwa pełni dziedziczny monarcha, będący też głową Kościoła anglikańskiego i Kościoła prezbiteriańskiego w Szkocji oraz niektórych państw wchodzących w skład Wspólnoty Narodów.

Władzę wykonawczą sprawuje 100-osobowy rząd, w skład którego wchodzi premier, ministrowie i ministrowie niższej rangi. Premierem jest przywódca większości w parlamencie. Podstawową częścią władzy wykonawczej jest gabinet złożony z premiera i ministrów (łącznie ok. 20 osób) mianowanych przez króla na wniosek premiera. Gabinet podejmuje wszystkie najważniejsze decyzje w sprawach państwowych. Członkowie gabinetu ponoszą odpowiedzialność polityczną przed Izbą Gmin za naruszenie prawa w drodze procedury impeachment, która umożliwia postawienie w stan oskarżenia osób zajmujących najwyższe stanowiska w państwie (np. premiera, ministrów) za czyny sprzeczne z prawem.

Władza sądownicza - Wymiar sprawiedliwości należy do sądów, naczelnym organem sądownictwa jest Sąd Najwyższy, orzeka on ponadto o zasadności impeachmentu. Instytucją rewizyjną jest Izba Lordów, która działa jako Najwyższy Sąd Apelacyjny (parowie prawa są faktycznie sędziami Sądu Najwyższego, mianowanymi przez króla dożywotnio).


Francja

Francja jest republiką. Władzę sprawuje tu prezydent, rząd i Zgromadzenie Narodowe. Prezydent jest wybierany bezpośrednio przez obywateli na okres siedmiu lat.

Na wniosek premiera prezydent mianuje ministrów i przewodniczy Radzie Ministrów. Sprawy istotne może on poddać referendum. Za swoje działania rząd odpowiada przed Zgromadzeniem Narodowym, które prezydent może rozwiązać.

Parlament składa się z dwóch izb: Zgromadzenia Narodowego i Senatu. Choć Francja ma wieloletnią tradycję rządów centralistycznych, w ostatnich latach władze lokalne ( gminy, regiony, departamenty) stopniowo uzyskują coraz większą autonomię.

Władza ustawodawcza: Dwuizbowy Parlament, składający się ze Zgromadzenia Narodowego i Senatu. Zgromadzenie Narodowe wybierane jest w wyborach bezpośrednich na 5 lat. W dwóch turach, Francuzi wybierają wg systemu większościowego 577 deputowanych. Senat składa się z 321 senatorów, wybieranych w głosowaniu pośrednim na 9-letnią kadencję. (1/3 składu jest odnawiana co 3 lata).

Władza wykonawcza: Rząd powoływany przez prezydenta. Na czele rządu stoi premier.

Władza sądownicza: Francuski system prawny opiera się na prawie stanowionym, jednak wyroki sądów mają znaczenie w interpretacji niektórych przepisów. Sądownictwo jest podzielone na powszechne oraz administracyjne.
Niemcy
Niemcy to republika związkowa. Głową państwa jest prezydent federalny, wybierany przez Zgromadzenie Narodowe (złożonego z Bundestagu i Bundesratu - przedstawicieli krajów związkowych) na pięcioletnią kadencję. Jest możliwość jednokrotnego powtórzenia kadencji. Ma on czysto reprezentacyjne znaczenie - jest symbolem państwa, moderatorem. Nie ma prawa wetowania ustaw (może je jedynie odesłać do Trybunału). Posiada prawo mianowania ambasadorów i konsuli oraz wysuwania kandydatury kanclerza
Władza ustawodawcza: dwuizbowy parlament, składający się z Sejmu Federacyjnego (Bundestag liczący 662 członków wybieranych w wyborach powszechnych na cztery lata) oraz Rada Federalna (Bundesrat liczący 68 członków delegowanych przez władze krajowe)
Władza wykonawcza: rząd federalny na czele z kanclerzem wybieranym przez parlament na wniosek prezydenta. Pozycja kanclerza jest mocniejsza niż polskiego premiera. Ma on prawo bezpośrednio ingerować w prace swoich ministrów.
Władza ustawodawcza Niemiec składa się z pięciu gałęzi:
· Sądy powszechne, jak np. sąd rejonowy, są sądami właściwymi w sprawach karnych i cywilnych łącznie ze sprawami małżeńskimi i rodzinnymi.
· Sądy pracy są sądami właściwymi dla sporów prawnych wynikających ze stosunku pracy.
· Sądy administracyjne są sądami właściwymi dla wszelkich procesów publicznoprawnych w prawie administracyjnym.
· Sądy do spraw socjalnych orzekają w sporach dotyczących ogólnej dziedziny ubezpieczenia społecznego.