Recenzja książki pt.: "Działalność publicystyczna Mikołaja Kopernika" autorstwa Mariana Biskupa

Recenzja książki pt. ,,Działalność publicystyczna Mikołaja Kopernika” Mariana Biskupa.


Prof.dr hab. Marian Biskup jest laureatem Nagrody FNP’92 w dziedzinie nauk humanistycznych za pracę zatytułowaną ,,Wojna Pruska, czyli walka Polski z zakonem krzyżackim z lat 1519-1521”. Urodził się w Inowrocławiu, gdzie w 1946r. Ukończył liceum ogólnokształcące, a następnie studiował na wydziale Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Dokładnie był to wydział źródeł, badania nad rolą Krzyżaków w dziejach Polski i Pomorza, rolą opozycji stanów pomorskich-Związku Pruskiego i wojną trzynastoletnią. Dzieła laureata obejmują ponad 100 prac, w tym 16 książek i kilkaset drobniejszych rozpraw i artykułów. Obecnie prof. Marian Biskup jest prezesem Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz członkiem wielu towarzystw naukowych.
Badania nad życiem i działalnością Mikołaja Kopernika to ważny nurt w pracy naukowej prof. Biskupa. Od 1967r. Prowadził poszukiwania w archiwach i bibliotekach krajowych oraz Uppsali, Sztokholmie i Getyndze. Chodziło przede wszystkim o skontrolowanie całości spuścizny rękopiśmiennej wielkiego astronoma oraz zweryfikowanie tekstów już opublikowanych. Prace te objął przygotowując wydawnictwo ,,Regesta Copernicana”, zawierające pełny, znany dziś zestaw przekazów źródłowych. W wyniku kwerendy udało się odkryć kilkanaście kopernikanów oraz przekazów pośrednio związanych z Kopernikiem. W ten sposób powstały dwa wydawnictwa źródłowe. Pierwsze z nich to rękopisy Kopernika ,,Lokacje łanów opuszczonych na Warmii z lat 1516-1522, ukazujące jego związki z Mazurami, którzy tam osiedlili”. Drugie wydawnictwo źródłowe to ,,Nowe materiały do działalności publicznej Mikołaja Kopernika z lat 1512-1537” , w których znajduje się kilka nieznanych dokumentów.
Praca pt. ,,Działalność publicystyczna Mikołaja Kopernika” stanowi próbę pokazania aktywnej działalności utalentowanego i wszechstronnego astronoma oraz bliższe poznanie wszystkich aspektów kopernikowego żywota. Nazwisko Kopernika wiąże się powszechnie z jego epokowym odkryciem, które budziło i budzić zawsze będzie głównie zainteresowanie wśród naukowców, badających życie Wielkiego torunianina, jak i ogół społeczeństwa :
,,Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemie,
takie wydało go plemię”
Marian Biskup dostrzegł potrzebę ukazania jego sylwetki i roli jako obywatela Polski XVI-wiecznej, a dokładnie – jej północnej części pomorskiej, zwanej wówczas Prusami Królewskimi, w których rozwój włożył wiele szczerego i realnego wysiłku. W dziele tym autor zawarł wiele obrazów historycznej Polski, ukazując sytuację administracyjną, najważniejsze problemy społeczno – gospodarcze, ustawodawstwo jak i obraz ludności XVI wieku. Mikołaj Kopernik jawi nam się jako publicystyczny obrońca południowej Warmii z Olsztynem przed agresją krzyżacką. Dzięki tej lekturze możemy dowiedzieć się również, iż wiele lat swego życia poświęcił Kopernik czołowemu zagadnieniu, nurtującemu społeczeństwo Prus Królewskich, tj. reformie monety krajowej i ujednolicenia jej z monetą ogólnopolską.
Możemy stwierdzić, że autor zajął się zobrazowaniem życia Mikołaja Kopernika, gdyż od pierwszych stron rysuje nam jego postać. Przed naszymi oczyma ukazuje najistotniejsze, często nieznane zdarzenia , które miały wpływ na pracę, twórczość, sposób rozumowania, na całe życie astronoma. Prof. Biskup stwarza nam możliwość do obserwacji dojrzewania, zdobywania wiedzy i umiejętności u boku swego wuja i protektora – Łukasza Watzenrodego oraz samodzielne kształcenie swych poglądów i przekonań. Książka ta, pomimo swego bardzo statycznego wyrazu, pełna jest zaskakujących ,,ciekawostek”, np. jedną z nich jest fakt którego dokładność bardzo mnie zainteresowała, a mówi on o tym iż dnia 2 czerwca1509 roku w Krakowie Kopernik przygotowując druk swego łacińskiego tłumaczenia greckich ,,Listów” Teofila Symokatty, jednocześnie obserwował zaćmienie Księżyca.
Marian Biskup jako mieszkaniec terenów szczególnie mi bliskich, mianowicie dzisiejszego Torunia, przybliża mi historię mojego rodzinnego miasta. Wiele dowiaduję się o gospodarce, o tym , że w XVI stuleciu stał się on znacznym centrum zbożowego handlu lądowego jak i ośrodkiem rzemiosła i jarmarków. Uważam to za wielką zaletę tej pracy.
,,Działalność publicystyczna Mikołaja Kopernika” to lektura o charakterze popularno – naukowym. Jego konstrukcja jest chronologiczna, tworząca niemal obraz 40-letniej aktywności społecznej Torunianina. Książka pisana jest stylem przystępnym i raczej nie sprawiającym zbyt dużych kłopotów. Za mankament można jednak uznać duże nagromadzenie dat, wciąż nowych nazwisk postaci, miejscowości, stanowiących często kłopot lub nużących czytelnika. Dodatkowym atutem pracy Biskupa jest wzbogacenie książki przez liczne fotografie i o rękopisy przybliżających historię i pobudzających do oddalenia się w świat wyobraźni.
Według prof. Mariana Biskupa ten bogaty i złożony obraz działalności astronoma nie znalazł dotąd poważniejszego ukazania w naszej historiografii kopernikowskiej. Twierdzi on, że owa praca nie rości sobie pretensji do wyczerpania zagadnień, dąży jedynie do podkreślenia najistotniejszych momentów i naszkicowania sylwetki wyjątkowego Mędrca. Autor w swej pracy wielokrotnie wykorzystuje inną literaturę, zarówno polską jak i zagraniczną. Są to m.in. dzieła J.Kolberga lub B.Potella- niemieckich historyków.
Podsumowując pracę Mariana Biskupa, uważam, że autor poradził sobie w sposób świetny z postawionym sobie celem. Autor swoim bardzo ciekawym podejściem do problematyki potrafi zainteresować czytelnika. Teraz wiem już, ile wysiłku, ciężkiej pracy włożył Kopernik w swą działalność publicystyczną, dzięki której pragnął wpłynąć na opinię publiczną , ludzkie myśli, rozumy, sumienia. Zastrzeżenia które kieruje w stronę tejże książki są niewielkie i raczej dla zainteresowanych tą tematyką nie sprawiłyby większego problemu, dlatego nie są godne uwagi. Zostały one przyćmione przez walory, jakimi są m.in. barwne ukazanie postaci tytułowej, trafny dobór materiałów literackich oraz fakt iż książkę czyta się dość szybko i przyjemnie.
Lektura prof. Mariana Biskupa pt. ,,Działalność publicystyczna Mikołaja Kopernika” okazała się być dla mnie nowym, ciekawym źródłem wiedzy i doświadczeń, na temat wielkiej postaci astronoma, mojego miasta oraz całej jakże niezwykłej epoki ,,renesansowych odkryć”.