Istnienie życia poza Ziemią

Pytanie, czy życie jest czymś wyjątkowym, nurtuje ludzi od bardzo dawna. Do istnienia życia, takiego jakie znamy, niezbędne są specyficzne warunki. Potrzebna jest przede wszystkim woda. Również temperatura otoczenia nie powinna być ani zbyt niska, ani wysoka. Trudno wyobrazić sobie życie w warunkach daleko odbiegających od warunków fizycznych panujących na Ziemi. Obecnie wiemy, że Słońce jest tylko jedną z miliardów typowych gwiazd w Galaktyce, takich galaktyk znamy około miliarda. Czy życie istnieje tylko na Ziemi, czy może gdzieś we wszechświecie istnieją inne formy życia? A może istnieją istoty o cechach nieporównywalnych ze znanymi nam? Są to niewątpliwie bardzo ciekawe zagadnienia.

Do analizy tych problemów można próbować stosować argumenty statystyczne. Liczba gwiazd jest tak olbrzymia, że trudno sobie wyobrazić, by warunki na Ziemi były unikatowe. Prawdopodobnie istnieją planety wokół innych gwiazd, gdzie warunki fizyczne są zbliżone do warunków ziemskich. Bardzo trudno jest jednak stwierdzić istnienie takich planet. Świecą bowiem tylko światłem odbitym, znacznie słabszym od światła gwiazdy. Trudno jest więc stwierdzić, czy wokół danej gwiazdy istnieje układ planetarny, a tym bardziej, jakie warunki panują na ewentualnych planetach. Dopiero w ostatniej dekadzie XX w. stwierdzono istnienie planet wokół innych gwiazd. Są to planety duże, znacznie większe niż Ziemia. Jednak odkrycie to wskazuje, że istnienie planet wokół gwiazd jest typowe, a nie wyjątkowe. Nawet jeśli wokół innej, podobnej do Słońca gwiazdy krąży planeta podobna do Ziemi, a na niej istnieje życie, to niewielkie są szanse na stwierdzenie tego faktu. Jeszcze mniejsze są szanse na nawiązanie kontaktu z ewentualnymi inteligentnymi istotami. Nie można jednak wykluczyć takiej możliwości.

Porozumiewanie się z ewentualnymi inteligentnymi istotami na takiej planecie za pomocą fal elektromagnetycznych też może okazać się trudne. Jeśli dziś wysłany zostanie sygnał, to ewentualna odpowiedź przyjdzie do nas nie wcześniej niż za dwadzieścia lat. Oczywiście jest tak pod warunkiem, że istoty z tamtej planety dysponują znacznie czulszymi odbiornikami i potężniejszymi nadajnikami fal elektromagnetycznych niż ludzie na Ziemi. Ze względu na zarysowane powyżej podstawowe problemy komunikacyjne większość fizyków i astronomów uznaje, że stwierdzenie istnienia życia poza Układem Słonecznym jest sprawą beznadziejną. Dużo wysiłku skoncentrowano natomiast na próbach stwierdzenia istnienia życia na innych planetach Układu Słonecznego.

Naturalne jest pytanie, czy może istnieć życie na Księżycu są zupełnie inne niż na Ziemi. Księżyc nie ma atmosfery, która chroniłaby powierzchnię przed promieniowaniem ultrafioletowym. Nie ma też pola magnetycznego, które chroni powierzchnię Ziemi przed promieniowaniem kosmicznym. Nawet gdyby pojawiły się na Księżycu jakieś formy życia, to z pewnością byłyby szybko unicestwione przez promieniowanie. Na Księżycu nie znaleziono nawet śladów wody. Trudno jest więc myśleć o istnieniu tam życia podobnego do życia ziemskiego. Statki kosmiczne, które na przełomie lat 60. i 70. zeszłego wieku odbyły loty na Księżyc, przywiozły na Ziemię liczne próbki skał. Mimo wnikliwych poszukiwań w laboratoriach, nie znaleziono w tych skałach żadnych śladów żywych organizmów.

Kolejnymi kandydatami są planety Wenus i Mars. Warunki fizyczne panujące na Wenus niemal od razu wykluczają istnienie życia. Bardzo gęsta atmosfera powoduje gigantyczny efekt cieplarniany. Temperatura powierzchni wynosi około 280C co wyklucza życie w ziemskiej formie

Warunki fizyczne na Marsie są stosunkowo bliskie warunkom na Ziemi. Istnieje tam atmosfera, co prawda znacznie mniej gęsta niż ziemska. Wartości temperatury powierzchni Marsa są niższe niż na Ziemi, nie są jednak bardzo niskie. Na równiku Marsa zbliżone są do temperatur panujących w arktycznych regionach Ziemi. Na Marsie są ślady erozji skał sugerujące, że istniały tam rzeki, być może zasobne w wodę. Jest więc szansa, że na Marsie istnieją, lub istniały warunki umożliwiające życie w sensie ziemskim. Nie znaleziono jednak, jak na razie, żadnych jego śladów.

Astronomowie snują też przypuszczenia o istnieniu życia na księżycach Jowisza i Saturna. Panujące tam warunki odbiegają istotnie od warunków ziemskich – znacznie niższa temperatura, ale są podstawy przypuszczeń, że istnieje tam woda, co jest pewnym argumentem za możliwością istnienia form życia.

Warunki fizyczne na innych planetach tak znacząco odbiegają od warunków ziemskich, że nie ma szans na istnienie „ziemskiego” życia. Musimy z naciskiem podkreślić, że dotychczas nie znaleziono żadnych form życia poza Ziemią. Spotkania istot z innych planet pozostają więc w dziedzinie fantastyki.