Emocje- Pojęcia

antycypacyjne radzenie sobie (ang. anticipatory coping), wysiłki podejmowane przed potencjalnie stresowym wydarzeniem, w celu przezwyciężenia, zredukowania lub tolerowania braku równowagi między spostrzeganymi wymaganiami a dostępnymi środkami.

choroba (ang. illness), udokumentowana patologia, taka jak uszkodzenie biologiczne lub fizjologiczne, patologia komórkowa i patologia składu chemicznego krwi.

ciało migdałowate (ang. amygdala), część układu limbicznego; ośrodek mózgowy odpowiedzialny za agresję oraz niektóre rodzaje pamięci.

emocja (ang. emotion), złożony zespół zmian, obejmujących pobudzenie fizjologiczne, odczucia, procesy poznawcze i reakcje behawioralne, powstające w odpowiedzi na sytuację spostrzeganą jako osobiście ważną.

hozho, pojęcie zaczerpnięte z języka Nawajów, oznaczające harmonię, spokój umysłu, dobroć, idealne stosunki rodzinne, piękno w sztuce i rzemiośle, oraz zdrowie ciała i ducha.

jednostka zmian życiowych (ang. life-change unit, LCU), w badaniach nad stresem miara poziomu stresu wywołanego przez różne rodzaje zmian doświadczanych w ciągu danego okresu; stosowana do przewidywania późniejszych zachorowań - gdy LCU wzrasta powyżej pewnego poziomu, wzrasta także prawdopodobieństwo zachorowania.

koło emocji (ang. emotion wheel), model przedstawiający zbiór podstawowych emocji; wyróżnia on osiem podstawowych emocji, które tworzą cztery pary przeciwieństw: radość - smutek, strach - gniew, zdziwienie - oczekiwanie oraz akceptacja - wstręt; opracowany przez Roberta Plutchika.

lateralizacja emocji (ang. lateralization of emotion), zróżnicowany wpływ dwóch półkul mózgowych na różne emocje; lewa półkula zdaje się wpływać na emocje pozytywne, takie jak szczęście, podczas gdy na emocje negatywne, takie jak gniew, silniejszy wpływ wywiera prawa półkula.

napięcie (ang. strain), reakcja organizmu na stresory zewnętrzne.

nawrót (ang. relapse), powrócenie do uprzednich wzorów zachowania, które uległy zmianie; na przykład ponowne palenie papierosów po rzuceniu palenia na pewien czas; zwykle występuje wtedy, gdy dana osoba wraca do pierwotnego środowiska, w którym utrzymywało się nałogowe zachowanie.

nieprzestrzeganie zaleceń przez pacjenta (ang. patient nonadherence), niepodporządkowanie się pacjenta trybowi leczenia lub zaleceniom lekarzy.

ocena pierwotna (ang. primary appraisal), w badaniach nad stresem pierwsze stadium oceny poznawczej sytuacji potencjalnie stresowej, w którym jednostka ocenia tę sytuację, czyli wielkość stawianych przez nią wymagań.

ocena poznawcza (ang. cognitive appraisal), rozpoznanie i ocena stresora, określająca wymaganie, wielkość zagrożenia, dostępne środki służące do uporania się z nim oraz właściwe strategie zaradcze.

ocena wtórna (ang. secondary appraisal), w badaniach nad stresem drugie stadium oceny poznawczej, dotyczącej potencjalnie stresowej sytuacji; jednostka ocenia dostępne środki osobiste i społeczne, które pozwalają uporać się z tą sytuacją i określić potrzebne działanie.

ogólny zespół adaptacyjny (ang. general adaptation syndrome, GAS), układ niespecyficznych fizjologicznych mechanizmów adaptacyjnych, który występuje w reakcji na ciągłe zagrożenia przez prawie każdy poważny stresor.

osobowość typu T (ang. type-T personality), osobowość charakteryzująca się pragnieniem podejmowania ryzyka, szukaniem silnych bodźców i dreszczu podniecenia.

pourazowe zaburzenie stresowe (ang. posttraumatic stress disorder, PTSD), reakcja, w przypadku której jednostka mimo woli doświadcza ponownie emocjonalnych, poznawczych i behawioralnych aspektów dawnego urazu.

przetwarzanie zgodne z nastrojem (ang. mood-congruent processing). przetwarzanie materiału zgodnego z dominującym nastrojem danej osoby; jest bardziej prawdopodobne, że na taki właśnie materiał zwróci ona uwagę, dostrzeże go i przetworzy dokładniej, z bardziej wypracowanymi skojarzeniami; koncepcja opracowana przez Gordona Bowera.

psychologia zdrowia (ang. health psychology), dziedzina psychologii stawiająca sobie za cel zrozumienie, w jaki sposób ludzie zachowują zdrowie, z jakich powodów stają się chorzy i jak wtedy reagują.

psychoneuroimmunologia (ang. psychoneuroimmunology), dziedzina badań, która zajmuje się wpływem stresu na fizjologiczne i biologiczne funkcje organizmu, zwłaszcza na układ odpornościowy.

radzenie sobie (ang. coping), sposoby radzenia sobie z sytuacją spostrzeganą jako zagrażającą.

spostrzegana kontrola (ang. perceived control), przekonanie, że ma się zdolność wpływania na przebieg lub następstwa jakiegoś zdarzenia czy doświadczenia; często pomocne w radzeniu sobie ze stresorami.

steroidy (ang. steroids), grupa hormonów, które odgrywają ważną rolę w procesach metabolicznych i w uwalnianiu cukru z wątroby do krwi.


stres (ang. stress), Zespół specyficznych i niespecyficznych reakcji organizmu na zdarzenia bodźcowe, które zakłócają jego równowagę i wystawiają na próbę lub przekraczają jego zdolności zaradcze.

stres chroniczny (ang. chronic stress), stan przewlekłego pobudzenia, w którym dana osoba spostrzega wymagania jako większe od tych, z jakimi mogłaby się uporać za pomocą dostępnych jej środków wewnętrznych i zewnętrznych.

stres ostry (ang. acute stress), przemijające stany wzbudzenia, mające zazwyczaj wyraźnie zaznaczony początek i koniec.

stresor (ang. stressor), Wewnętrzne lub zewnętrzne zdarzenie lub bodziec, który wywołuje stres.

syndrom "walcz lub uciekaj" (ang. fight-or-flight syndrome), sekwencja procesów wewnętrznych uruchamiana wtedy, gdy organizm staje wobec zagrożenia; przygotowuje organizm do walki lub do ucieczki w bezpieczne miejsce.

syndrom zachowań typu A (ang. type-A behavior syndrome), rywalizacyjne, kompulsywne i nieprzyjazne zachowanie, charakterystyczne dla pewnego szczególnego stylu radzenia sobie ze stresem; zakłada się, że syndrom ten zwiększa ryzyko zapadnięcia na chorobę wieńcową serca.

„twardość" (ang. hardiness), cecha zdrowia danej osoby, wynikająca z trzech właściwości: traktowania zmiany jako wyzwania, a nie zagrożenia, angażowanie się w celowe działania oraz zachowywanie poczucia wewnętrznej kontroli nad swymi działaniami.

wsparcie społeczne (ang. social support), środki dostarczane przez innych, obejmujące pomoc materialną, oparcie emocjonalne i pomoc w zakresie potrzebnych informacji, które mogą dopomóc danej osobie uporać się ze stresem.

wydobywanie zależne od nastroju (ang. mood-dependent retrieval), lepsze przypominanie sobie doświadczonych wcześniej zdarzeń, mających komponent emocjonalny, gdy osoba przypominająca jest w tym samym nastroju, co w czasie tych zdarzeń; koncepcja opracowana przez Gordona Bowera.

wzorzec zalegającego stresu (ang. residual stress pettern), chroniczny zespół objawów, w którym reakcje emocjonalne stresu pourazowego utrzymują się przez dłuższy czas.

zaburzenie psychosomatyczne (ang. psychosomatic disorder), zaburzenie somatyczne, którego wystąpienie lub pogorszenie można przypisać przede wszystkim działaniu długotrwałego stresu emocjonalnego lub innych czynników natury psychologicznej.

zapobieganie chorobom (ang. illness prevention), ogólne strategie i szczegółowe sposoby postępowania, mające na celu wyeliminowanie lub zmniejszenie ryzyka zachorowania.

zdrowie (ang. health), ogólny stan ciała i psychiki, charakteryzujący się krzepkością i wigorem, a nie tylko brakiem choroby czy uszkodzenia.

zmienne modyfikujące stres (ang. stress moderator variables), zmienne, od których zależy wpływ stresora na dany typ reakcji stresowej.