Estonia.

ESTONIA

(est. Eesti, Republika Estońska - Eesti Vabariik) – państwo w Europie Wschodniej, nad Morzem Bałtyckim, powstałe po I wojnie światowej. Graniczy z Łotwą od południa i z Rosją od wschodu.
Całkowita granica lądowa: 633 km
Długość wybrzeża: 3743 km
Długość granic z sąsiadującymi państwami: Łotwa 339 km, Rosja 294 km
Najwyższy punkt: Suur Munamgi 318 m n.p.m.
Najniższy punkt: Bałtyk 0 m

1. Ustrój polityczny .

Estonia jest republiką wielopartyjną. Ustrój polityczny kraju ukształtowała konstytucja z 1992 roku. Kładzie ona szczególny nacisk na dominację jednoizbowego parlamentu, który nazywa się Riigikogu. W parlamencie zasiada 101 deputowanych. Najważniejszymi zadaniami parlamentu, oprócz stanowienia prawa, są:zatwierdzanie rządu wybór prezydenta na 5 letnią kadencję.
Mimo że prezydent posiada prawo weta wobec ustaw parlamentu, jego kompetencje ograniczają się do reprezentowania państwa i wskazania premiera po wyborach, których termin także on wyznacza. Głównym organem wykonawczym polityki państwa jest rząd, odpowiedzialny przed parlamentem. Parlament kontroluje go nie tylko przez votum zaufania/nieufności, ale także przez interpelacje i zapytania (tzw. godzina pytań do premiera w każdą środę).

2. Geografia.

a )Ukształtowanie terenu.

W skład Estonii wchodzi ponad 1500 wysp i wysepek w Zatoce Ryskiej (największe Sarema i Hiuma) o łącznej powierzchni 4,2 tys. km² (9,2% powierzchni kraju). Zachodnie wybrzeże silnie rozczłonkowane, niskie, północne — wysokie i strome. Większość obszaru stanowią tereny nizinne (średnia wysokość 50 m) z najwyższym wzniesieniem Suur Munamgi, sięgającym 318 metrów n.p.m.

b) Klimat.

Umiarkowany, przejściowy między morskim i kontynentalnym. Średnia temperatura w najchłodniejszym miesiącu (w lutym) wynosi od –6C na wschodzie, do –2C na zachodnich wyspach, w lipcu 16–17C. Suma roczna opadów 600–700 mm, maksimum od lipca do września. Gęsta sieć rzeczna, zwłaszcza w południowej części, główne rzeki: Narwa, Ema, Parnawa; ponad 1000 jezior (ok. 5% powierzchni kraju), największe Pejpus (graniczne z Rosją). Estonia leży w strefie lasów mieszanych. Na ubogich glebach piaszczystych rosną bory sosnowe (z sosną zwyczajną), na glebach bardziej żyznych lasy świerkowe (ze świerkiem pospolitym), niekiedy ze znacznym udziałem dębu szypułkowego i innych drzew liściastych. Lasy zajmują ok. 18% powierzchni kraju, torfowiska (przeważnie wysokie) i tereny podmokłe — 20%.
Największe wyspy należące do Estonii to:
Hiuma
Sarema
Muhu
Vormsi

3.Historia.

Ślady życia ludzkiego w Estonii sięgają mezolitu, od neolitu zasiedlanie tych terenów było już zjawiskiem stałym, a w III–II tysiącleciu p.n.e. pojawiły się plemiona ugrofińskie, z których wyłonili się pierwsi przodkowie późniejszych Estów.
Nazwa Estowie, zaświadczona w starożytności (Tacyt), oznacza ludność Estonii powstałą z przemieszania ludów ugrofińskich z napływającymi ludami bałtyckimi, pokrewną pierwotnym plemionom litewskim i łotewskim oraz — prawdopodobnie — germańskim ze Skandynawii.
Od XIII w. obszar obecnej Estonii i Łotwy, opanowany przez Niemców, nosił nazwę "Inflanty". Administracyjnie tworzył swoistą konfederację 5 państw: zakonnego, arcybiskupstwa ryskiego oraz biskupstw kurlandzkiego, dorpackiego i ozylijskiego. W 1236–1346 pn. część Estonii należała do Danii, następnie, w wyniku sprzedaży, znalazła się w państwie zakonnym, inflanckiej gałęzi Krzyżaków. Po walkach w XIV w. z arcybiskupem ryskim zakon zyskał pozycję hegemona w Inflantach, stracił ją po przegranej wojnie Krzyżaków z Polską i Litwą (Grunwald 1410). Od XV w. Inflanty coraz bardziej interesowały państwo moskiewskie, Polskę (wraz z Litwą), Danię i Szwecję. Wywołana przez cara Iwana IV Groźnego wojna inflancka (1558–1582) ogromnie osłabiła kraj. Estonia (Inflanty) związała się z Polską i Litwą, część jej zajęli Szwedzi i Duńczycy. 26 marca 1600 Król Polski Zygmunt III Waza ogłosił decyzję o przyłączeniu Estonii do Polski. Fakt ten stał się przyczyną rozpoczęcia długotrwałych, sześćdziesięcioletnich polsko-szwedzkich konfliktów zbrojnych. W walce o Estonię zwyciężyli Szwedzi (1629 uzyskali część Polski), a 1645 zjednoczyli całą Estonię pod swym panowaniem.
W XVI–XVII w. w Estonii ustaliła się różnorodna struktura wyznaniowa (katolicyzm, wyznania protestanckie, prawosławie) oraz struktura społeczna zapewniająca najwięcej przywilejów ludności niemieckiej (baronowie). Reformy dokonane w czasie rządów szwedzkich zniosły wielką własność feudalną oraz zmniejszyły zależność i obciążenia chłopów. Zaczęła się budzić narodowa świadomość estońska.
24 lutego 1918 Estonia ogłosiła niepodległość - rozpoczęła się wojna estońsko-rosyjska 1918-1920. 2 lutego 1920 Rosja radziecka uznaje estońską niepodległość w traktacie w Tartu. Estonia została anektowana przez ZSRR w czerwcu 1940. Powstała Estońska SRR. W 1991 r. Estonia wraz z innymi republikami ZSRR odzyskały niepodległość. Obecnie Estonia należy do Unii Europejskiej i NATO.

4. Podział administracyjny.

Estonia jest podzielona na 15 prowincji (est. maakonnad; lp. - maakond; 'powiat'). Każda z prowincji dzieli się dalej na najmniejsze jednostki dwóch rodzajów - okręgi miejskie (linn) oraz gminy wiejskie (vald).

5. Demografia .

Estończycy stanowią 68,6% ludności (spis z 2006), Rosjanie 25,6% (głównie w Tallinie, Kohtla-Jarve i Narwie), Ukraińcy 2,1%, Białorusini 1,3%, Finowie 0,9%; pozostali to głównie Tatarzy, Łotysze, Żydzi, Polacy i Litwini. Od początków lat 90. spadek liczby ludności.
Ludność: 1 330 000 (2005), gęstość zaludnienia: 29,4/km²,
przyrost naturalny: -0,65% (2005).
Struktura etniczna - Narodowości według spisu z 2000 roku: 73,2% Estończycy;
21,6% Rosjanie; 2,1% Ukraińcy; 1,3% Białorusini; 0,9% Finowie; 1,2% inni.
Religia - ponad 31% dorosłych Estończyków to praktykujący wśród nich:
protestantyzm 15%; prawosławie 14%; islam 7% .

6. Polacy w Estonii.

Emigracja polska do Estonii w latach 30. XX w. liczyła ok. 1 tys. osób. Polacy skupiali się głównie w Tallinie, Narwie i Tartu. Byli to głównie rzemieślnicy i robotnicy. Pierwsze polskie organizacje w Estonii to: założony w 1929 roku Związek Narodowy Polski Jutrzenka w Tartu i założony w 1930 Związek Narodowy Polaków w Estonii w Tallinie (1937 — 340 członków). Rozwijano działalność kulturalno-oświatową (chóry, biblioteki, teatry amatorskie i kółka samokształceniowe języka polskiego, historii i geografii). W 1934 utworzono w Tallinie pierwszą polską drużynę harcerską. W 1937–1939 w Estonii pracowało sezonowo około 4 tysięcy robotników rolnych, głównie z województwa wileńskiego i nowogrodzkiego. Część pozostała na stałe. W 1939 liczbę Polaków w Estonii szacowano na 1,5 tys. osób. 1940–1941 i 1944–1945 prześladowania ludności polskiej przez NKWD (m.in. deportacje na Syberię). Obecnie Estonię zamieszkuje kilkuset Polaków.

7. Język

Oficjalnym językiem kraju jest język estoński, blisko spokrewniony z językiem fińskim, i tak jak fiński zawiera wiele słów szwedzkiego pochodzenia. Podczas ery radzieckiej język rosyjski był obowiązkowo nauczany w szkołach i stąd powszechna jego znajomość, nie tylko wśród etnicznych Rosjan, ale również wśród starszych, 30–70 letnich Estończyków. Współcześnie w szkołach, jako pierwszy obcy język wykładany jest raczej angielski, który jest stosunkowo powszechnie znany wśród młodzieży.

8. Największe miasta

Miasto Liczba mieszkańców Liczba Estończyków Procentowo Estończyków
Tallinn 400 387 215 114 53,7 %
Tartu 101 169 80 397 80 %
Narwa 68 680 3331 4,9 %
Kohtla-Jrve 47 679 8479 17,8 %
Prnu 45 500 36 112 80 %