Sudety

Wyjątkowe miejsce
Sudety to nie tylko jeden z najpiękniejszych regionów Polski ale też to jedno z najbardziej specyficznych miejsc w Europie. Znajdują się tutaj najstarsze góry tego kontynentu - Góry Sowie, oraz jedyne w całej Europie góry płytowe - Góry Stołowe. Także pod względem klimatycznym jest to miejsce specyficzne - Karkonosze należą do najbardziej zamglonych i wietrznych gór na naszym kontynencie.
Ciekawa jest także budowa geologiczna Sudetów. Ze względu na swoją strukturę nazywana jest mozaikową. W wielu pasmach znajdują się ślady po ostatnich aktywnościach wulkanicznych w postaci bazaltowych wylewów, które tworzą czasem całe góry.
Sudety to także miejsce kontrastów - obok siebie współistnieją: dzika przyroda, wielkie miasta, opuszczone sztolnie i kamieniołomy, głębokie doliny i wysokie góry. W zabytkowych uzdrowiskach dostępne są lecznicze wody mineralne. Na szczęście szczególnie cenne miejsca chronione są parkami narodowymi, parkami krajobrazowymi i rezerwatami.
Lokalizacja
Sudety to stary łańcuch górski o zróżnicowanej budowie geologicznej, znajdujący się pomiędzy Bramą Morawską na wschodzie, a doliną Łaby na południu i zachodzie, oraz Niziną Śląską na północy. Pasma Sudetów leżą na terenie Czech, Polski i Niemiec. Natomiast całość przynależy do północnej części Masywu Czeskiego - łańcucha pasm górskich leżących wzdłuż czeskiej granicy na północy, zachodzie i południu. Sudety są zarazem największym i najwyższym pasmem Masywu Czeskiego. W Polsce Sudety leżą na południowo-zachodnim krańcu kraju.
Od wschodu, Sudety przez Bramę Morawską graniczą z Karpatami, od południowego wschodu i częściowo na południu z Wyżyną Morawską, od południa przez dolinę Łaby z Wyżyną Środkowoczeską, a od południowego zachodu poprzez te samą rzekę z Krusznymi Górami (Rudawami Czeskimi). Natomiast od północnej strony Sudety przechodzą albo pasmem pogórzy, albo poprzez Przedgórze Sudeckie, w teren nizinny. Od południa Sudety nie dochodzą do samej Łaby i ani Średniogórze czeskie ani okoliczne tamtejsze wzgórza nie są już zaliczane do Sudetów
Klimat Sudetów określa się jako górski z wpływami oceanizmu. Temperatura obniża się wraz z wysokością , ale rosną opady. Roślinność układa się piętrowo. W reglu dolnym spotkamy posadzone przez człowieka świerki (niegdyś rosły tu lasy jodłowo - bukowe; do dziś zachowały się jedynie w rezerwacie Puszczy Śnieżnej Białki w Górach Bialskich). W reglu górnym występuje także las świerkowy, a ponad granicą lasów (w Karkonoszach) rozciąga się piętro kosodrzewiny i roślinności alpejskiej.
Turystyka i ludzie
Sudety słyną z licznych atrakcji turystycznych. Jest to obszar pod tym względem uniwersalny. Mają tutaj miejsce zarówno atrakcyjne ośrodki narciarskie, skocznie, trasy biegowe, jak i ciekawe szlaki turystyczne i rowerowe. Ponadto na licznych skałkach trenują wspinacze, po jaskiniach i sztolniach prowadzą swoje eksploracje grotołazi, a z okolicznych wzgórz startują amatorzy paraglidingu. Popularne stały się też ostatnio wędrówki konne, oraz wyścigi psich zaprzęgów. Sztuczne zalewy są natomiast świetnym miejscem na wypróbowanie swoich sił w windsurfingu.
W Sudetach żywe są liczne tradycje uzdrowiskowe, ze względu na słynne wody mineralne i korzystny klimat. Po stronie polskiej i czeskiej znajduje się szereg miejscowości o statusie uzdrowiska. Uzdrowiska sudeckie są także szczególnie godnymi zwiedzenia perełkami architektury. Obok kościołów, oraz zachowanych zabytkowych domów mieszkalnych i karczm są one trwałym elementem sudeckiej architektury. Na terenie Sudetów i Przedgórza Sudeckiego znajduje się wiele pięknych miejscowości, w których często mieszczą się wyjątkowej klasy zabytki. Ponadto zabytki można też odnaleźć - niestety czasem jako ruiny - poza granicami dzisiejszych miejscowości.
Ludność miejscowa, w zależności od kraju, jest albo autochtoniczna, albo napływowa. Ostatnia historia regionu Sudeckiego jest pełna ludzkich dramatów, ale też i życiorysów słynnych ludzi. Po stronie czeskiej, oraz niemieckiej jest większość ludności rdzennej. W Polsce autochtoni to ledwie zauważalna mniejszość. W Niemczech, w okolicach Nysy Łużyckiej żyje natomiast niewielka, ale mocno zintegrowana społeczność Słowian Zachodnich - Serbołużyczan, posiadających własną oryginalną kulturę i własny język (serbołużycki).