Niezależność banku centranego - referat

Według Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym państwa, ma wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej; odpowiada za wartość polskiego pieniądza; zarysowano zasady działania Rady Polityki Pieniężnej (Ustawa o NBP – z dnia 29 sierpnia 1997 r.).

1. Działalność Narodowego Banku Polskiego

Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej. Jego zadania są określone w Konstytucji RP, ustawie o Narodowym Banku Polskim i ustawie Prawo bankowe. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Zgodnie z opracowaną przez Radę Polityki Pieniężnej Strategią Polityki Pieniężnej po 2003 roku, celem NBP jest ustabilizowanie inflacji na poziomie 2,5% z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy

Do głównych obszarów działalności NBP należą:
· polityka pieniężna,
· działalność emisyjna,
· nadzór bankowy,
· działania na rzecz systemu płatniczego,
· zarządzanie rezerwami dewizowymi,
· działalność edukacyjna i informacyjna,
· obsługa Skarbu Państwa.

Narodowy Bank Polski odpowiada za stabilność narodowego pieniądza. Wypełniając ten konstytucyjny obowiązek, NBP opracowuje i realizuje strategię polityki pieniężnej oraz - uchwalane corocznie - założenia polityki pieniężnej. Poprzez zarządzanie rezerwami dewizowymi zapewnia odpowiedni poziom bezpieczeństwa finansowego państwa. Dzięki emisji znaków pieniężnych zabezpiecza płynność obrotu gotówkowego. Ważnym celem NBP jest dbałość o stabilność systemu finansowego. Realizując ten cel, Komisja Nadzoru Bankowego oraz - działający w strukturze NBP - Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego sprawują nadzór nad sektorem bankowym i zapewniają bezpieczeństwo środków powierzonych bankom. W ramach pełnionych funkcji nadzorczych i regulacyjnych NBP dba o płynność, sprawność i bezpieczeństwo systemu płatniczego. Przyczynia się również do rozwoju bezpiecznej infrastruktury rynku finansowego.
2. Organy Narodowego Banku Polskiego

a. Prezes NBP
Powołany przez sejm na wniosek Prezydenta RP na okres 6 lat, może być na 2 kadencje, przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji Nadzoru Bankowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz;
b. Rada Polityki Pieniężnej
- w skład RPP wchodzą Przewodniczący Rady (Prezes NBP) oraz 9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat, na okres 6 lat;
- ustala corocznie założenia polityki pieniężnej;
- ustala wysokość stóp procentowych NBP;
- ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków;
- ustala zasady polityki otwartego rynku;
c. Zarząd NBP
Zarząd kieruje działalnością NBP, podejmując uchwały w sprawach nie zastrzeżonych w ustawie o NBP do wyłącznej kompetencji innych organów NBP. Jego podstawowym zadaniem jest realizacja uchwał Rady Polityki Pieniężnej, uchwalanie i realizowanie planu działalności NBP oraz wykonywanie zatwierdzonego przez RPP planu finansowego, a także realizacja zadań z zakresu polityki kursowej i systemu płatniczego.

3. Funkcje banku centralnego

W rozwiniętej gospodarce rynkowej bank centralny odgrywa zasadniczą rolę. Pełni on trzy podstawowe funkcje, jako:
1. Bank emisyjny.
NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.
2. Bank banków.
NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję banku banków, sprawuje kontrolę nad działalnością banków, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego. Ponadto NBP nadzoruje systemy płatności w Polsce.
3. Centralny bank państwa.
NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

4. Niezależność banku centralnego

Co to znaczy niezależność banku centralnego? Jakie ma znaczenie niezależność dla głównego celu banku centralnego, jakim jest zapewnienie stabilnej, niskiej inflacji?
Pojęcie niezależności banku centralnego może być rozumiane w różny sposób. Wyróżnia się między innymi niezależność:
- w zakresie wytyczania celów (niezależność polityczną),
- wyboru instrumentów służących do realizowania zadań (niezależność operacyjną),
- prezesa w stosunku do całego banku,
- formalną (prawną),
- faktyczną (którą można przeciwstawić niezależności prawnej).

Z reguły przyjmuje się, że bank centralny jest niezależny, jeśli w sposób autonomiczny określa cele polityki pieniężnej i decyduje o sposobach ich realizacji. W tym też znaczeniu jest użyte pojęcie niezależności.
Jednym z wielu możliwych sposobów zapewnienia niezależności banku centralnego (i to niekoniecznie podstawowym) jest ustawowe uregulowanie jego statusu, w szczególności unormowanie relacji banku centralnego z rządem na wypadek pojawiania się konfliktów między celami polityki pieniężnej oraz celami ogólnogospodarczej polityki rządu.

W ostatnich dziesięcioleciach w literaturze ekonomicznej utrwalił się wspólny pogląd, iż niezależność banku centralnego jest fundamentem dobrej polityki monetarnej. Aby bank mógł rzeczywiście uzyskać taki status konieczne jest spełnienie dwóch warunków. Po pierwsze jednoznaczne uznanie, że istnieje ścisły związek między stabilnością cen, a niezależnością banku centralnego. Po drugie zaś, istnienie powszechnego przekonania w społeczeństwie, iż inflacja powinna być stale niska.
Pilnowanie stabilności cen powinno być podstawowym zadaniem banku centralnego, aby mógł on prawidłowo wypełnić swoją funkcję. Niezależność banku centralnego nie jest jednak celem samym w sobie. Stabilność cen jest zaś podstawowym warunkiem pomyślności gospodarczej. Nie istnieją bowiem żadne dowody potwierdzające tezę, iż wzrostowi gospodarki musi towarzyszyć wyższa inflacja.
Celem Europejskiej Unii Monetarnej jest zapewnienie trwałego wzrostu bezinflacyjnego. Dlatego jednym z jej podstawowych założeń jest niezależność banków centralnych. Niezależność ta ma kilka wymiarów.
1. Banki centralne nie podlegają politycznemu zwierzchnictwu i nie otrzymują od innych władz żadnych instrukcji, co oznacza niezależność instytucjonalną.
2. Instytucje polityczne nie mogą zabiegać o uzyskanie wpływu na decyzje banków centralnych
3. Osobista niezależność - prezes i członkowie zarządu banku centralnego wybierani są na kilka lat. Ich kadencja powinna być dłuższa niż organów, które uprawnione są do ich nominowania. W ten sposób osłabiony jest wpływ zmian na arenie politycznej na władze banku centralnego.
4. Niezależność finansowa banku centralnego. Bank nie może być uzależniony od finansowania z zewnątrz, na przykład z budżetu rządowego; musi swobodnie dysponować własnymi środkami, aby móc wykonać swoje podstawowe zadanie: dbanie o stabilność cen, bez konieczności zwracania się o zgodę do innych organów.

Niezależność banku centralnego nie tylko ułatwia prowadzenie długofalowej polityki, której celem jest stabilizacja cen, ale równocześnie zwiększa wiarygodność banku. Powszechne przekonanie, iż organ odpowiedzialny za politykę monetarną będzie dążył do utrzymania niskiej inflacji obniża oczekiwania inflacyjne, co dodatkowo pomaga w utrzymaniu stabilnych cen. Przy braku tego przekonania rządy pożyczając pieniądze na rynku muszą płacić dodatkową premię za ryzyko wyższej inflacji. Jeśli niezależny bank centralny cieszy się powszechnym zaufaniem, wtedy premia ta jest niższa i tańsza obsługa zadłużenia państwa. Wiarygodność banku centralnego leży zatem w interesie wszystkich.



LITERATURA:
1. Multimedialna Encyklopedia PWN.
2. J.K. Solarz „Koncepcje rozwoju systemów bankowych” NBP, Warszawa 1996,
3. W. L. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz, B. Kosiński „Banki”, Poltext, Warszawa 2000,
4. Ustawa z dnia 29.08.1997 r. o Narodowym Banku Polskim,
5. Biuletyn informacyjny NBP

referat do przedmiotu "Bankowość" WSZiP W-wa